Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitéti 2021-yilliq doklatni élan qilish murasimi ötküzdi

Diniy étiqad erkinliki yillardin buyan insaniyet jem'iyitining eng eqelliy heqliridin biri, dep qariliwatqan bolup, amérika hökümitige qarashliq “Xelq'ara diniy étiqad erkinliki komitéti” her yili dunyadiki oxshimighan döletlerning diniy étiqad erkinlikini bahalap, yilliq doklat élan qilip kelmekte. Mezkur komitétning 2021-yilliq tekshürüsh doklatini élan qilish murasimi 21-aprél küni chüshtin kéyin ötküzüldi hemde herqaysi sahege bu yilliq doklat heqqide chüshenche bérildi.

Komitét re'isi gayl manchin xanim aldi bilen söz élip, bu qétimqi doklat heqqide qisqiche chüshenche berdi. Bolupmu özlirining yillardin buyan herqaysi döletlerdiki diniy étiqad erkinlikining yaxshilinish yaki chékinishke qarap méngiwatqanliqini közitip kéliwatqanliqini, bu yilqi doklatmu ene shu teriqidiki estayidil közitish, tetqiq qilish we ispatlashtin ötken matériyallar asasida teyyarlinip chiqqanliqini alahide eskertip ötti.

Amérika kéngesh palatasining ezaliridin kris kuns we tom tillismu widiyo arqiliq bu qétimqi yighin'gha ishtirak qildi. Bolupmu kéngesh palata ezasi tom tillis ependi bu yilqi doklatqa nahayiti yuqiri baha bérip, uningda dunya miqyasidiki diniy étiqad erkinlikige kéliwatqan tehditlerning nahayiti yaxshi yorutup bérilgenlikini, yene kélip diniy étiqad erkinlikining amérika dölitining mewjut bolushidiki muhim asaslardin biri ikenlikini tekitlidi. U sözining axirida “Nöwette milyonlarche Uyghur del mushu diniy étiqadi seweblik lagérlargha qamilip azab chekmekte. Bu hal rohin'ga musulmanliri üchünmu shundaq boluwatidu” dédi.

Shuningdin kéyin komitét re'isi manchin xanim 2021-yilliq doklatning qisqiche mezmuni, uningdiki diniy étiqad erkinlikining qoghdilishi we depsende bolushigha da'ir bahalash boyiche herqaysi döletlerning qandaq türlerge ayrilip chiqqanliqi, shuningdek baydin hökümitige bu mesililer boyiche bir qatar yéngi tekliplerning sunulghanliqi dégenlerni tonushturup ötti.

Shu qatarda mu'awin komitét re'isi toniy pérkéns ependimu alahide söz aldi. U sözide ötken bir yilda bir qisim döletlerdiki diniy étiqad erkinlikide yaxshilinish barliqqa kelgen bolsa yene birqisim döletlerde buning téximu nacharliship mangghanliqini, jümlidin xitay kompartiyesining dinni xitaychilashturush sho'arining tesiride Uyghurlar we tibetlerning diniy étiqad erkinlikining éghir basturushlargha duch kéliwatqanliqini, del mushu sewebtin milyonlarche Uyghurning lagérgha qamilishidek zor paji'ening barliqqa kelgenlikini alahide tekitlidi. U xitayning nöwette iqtisadiy kozirdin paydilinip bu xil kontrolluq we basturush tedbirlirini chégra halqighan da'iride ijra qilishqa bashlighanliqini, jümlidin ularning amérika xelq'ara diniy étiqad erkinliki komitétining ezalirigha émbargo qoyghanliqini eskertip, özlirining bu xil ré'alliq heqqide baydin hökümitige bir qatar yéngi tekliplerni bergenlikini bayan qildi. .

Bu jeryanda xelq'ara diniy étiqad erkinliki komitétining bashqa ezalirimu bu yéngi doklat heqqide öz qarashlirini bayan qilip ötti, shuningdek diniy étiqad erkinlikini puqralarni basturush wasitisi qiliwalghan diktatora ellerge qarita tégishlik émbargo tedbirlirini ijra qilish, diniy étiqad seweblik ziyankeshlikke uchrighan musapirlarning bixeter üchinchi döletke makanlishishi hemde ularning siyasiy panahliq iltimasini tézlitip béjirish lazimliqini bildürdi. Yighinning ikkinchi böliki “So'al-jawab” qismi bolup, buningda yighin'gha qatnashqan her sahe kishilirining so'allirigha jawab bérildi. Shu qatarda komitét ezaliridin gery bawr xitay hökümitining Uyghurlargha qarshi qirghinchiliq qilishta diniy étiqad erkinlikini qaysi derijide weyran qiliwatqanliqini sözlep kélip “Biz jezmen diplomatik wasitiler arqiliq bu xildiki zulumgha jawabkar döletlerge qarshi turushimiz hemde özimizning exlaqiy mejburiyetlirini ada qilishimiz lazim” dédi. .

Komitét ezaliridin nuriy türkel “Nöwette amérika hökümiti xitaydiki bu xil diniy étiqad depsendichilikige qarshi némilerni qilalaydu?” dégen so'algha jawab teriqiside amérika hökümitining xitay bilen bolghan söhbette erzimes ishlargha bash qaturup waqit israp qilishning ornigha alliqachan muntizim tüs élip bolghan bir qisim munasiwetlik qanunlarni tetbiqlash lazimliqini körsetti. Shuningdek xitayning hazir resmiy halda amérika hökümitige qarshi birliksep hasil qilishqa urunuwatqanliqini eskertip, ilgiriki waqitlarda bazar tapqan “Xitay qudret tapsa démokratiyege mangidu” deydighan xata qarashning sawaqlirini untup qalmasliqni tekitlidi.

Melum bolushiche, diniy étiqad erkinlikining amérika tashqi siyasitide muhim orunni igilishi lazimliqi yéqindin buyan köplep tekitliniwatqan bolup, bu yilqi doklat amérika hökümitige yollan'ghandin kéyin uning bu jehette mu'eyyen rol oynishi ümid qilinmaqtiken.