Xitayning qamalni tuyuqsiz échiwétish siyasiti dunyada kowid wabasigha bolghan endishini kücheytmekte
2022.12.30

Xitay hökümiti 2020-yildin bashlap üch yil qattiq yolgha qoyghan “Yuqumni nölge chüshürüsh” siyasitini 2022-yil 12-ayda bikar qilghandin kéyin, xitayda kowid-19 wabasi biraqla yamrap, yuqumlinip ölgüchiler sani künsayin éship ketken. Nöwette xitayda ewjige chiqqan kowid wabasi yuqumining dunyawi tehdit peyda qilghanliqi we herqaysi döletlerning oxshimighan tedbirlerni éliwatqanliqi otturigha chiqmaqta.
Xewerlerdin melum bolushiche, xitaydin italiyege uchqan ayropilandiki yoluchilarning 50 pirsenti kowid yuqumdari ikenliki ashkarilan'ghandin kéyin, kowid yuqumining yene bir qétimliq dunyawi apetke aylinish xewpi nurghunlighan döletlerni endishige salghan.
“Blombérg xewerliri” torining 28-dékabir künidiki xewiridin melum bolushiche, 26-dékabirdin bashlap italiye sehiye ministérliqi barliq yoluchilargha kowid tekshürüshi élip bérishni qarar qilghan. Xewerde déyilishiche, eger ulardin yéngi wirus alametliri bayqalsa, xitay sayahetchilirige téximu éghir cheklime qoyulidiken.
Melum bolushiche, nöwette nurghun döletler xitayda yamrawatqan kowid-19 yuqumigha qarshi tedbirlerni yolgha qoyghan.
Igilinishiche, 28-dékabir künigiche italiye, fransiye, grmaniye, en'giliye qatarliq yawropa döletliri, amérika, yaponiye, hindistan, malaysiya, teywen, koriye qatarliq dölet we rayon hökümetliri munasip tedbirlerni élan qilghan. Bu tedbirlerde xitaydin we üchinchi dölet arqiliq xitaydin kelgen yoluchilargha qarita kowidtin yuqumlanmighanliqi heqqide ispat telep qilish, chégradin kirgendin kéyin kowid yuqumini qayta tekshürüp 7 künlük karantin tedbirliri qollinish, wiza béjirishni waqitliq toxtitish, chégradin kirgüzmeslik qatarliqlar élan qilin'ghan.
“Amérika awazi” ning 29-dékabirdiki xewiride déyilishiche, amérikadiki késelliklerning aldini élish merkizi (CDC), 28-dékabir küni uqturush chiqirip, amérika waqti 2023-yili 1-ayning 5-küni sa'et nöldin bashlap, xongkong we makawni öz ichige xitaydin kelgen 2 yashtin yuquri bolghan barliq yoluchilarning ayropilan'gha chiqqanda, 48 sa'et ichide kowidtin yuqumlanmighanliqi heqqidiki tekshürüsh ispatini körsitishni telep qilghan. Xewerde déyilishiche, bu telep üchinchi bir dölet arqiliq xitaydin kelgen yoluchilarghimu qoyulidiken.
Birleshme agéntliqning xewer qilishiche, 27-dékabir küni yaponiye hökümiti xitayda kowid yuqumi éghirlashqanliqi üchün, 30-dékabirdin bashlap xitaydin kelgen barliq yoluchilarni tekshürüsh, yuqumlan'ghanlarni 7 kün karantin qilish tedbirini élan qilghan we xitaydin yaponiyege uchidighan ayropilanlarning uchush qétim sanini chekleshni uqturghan.
Xewerlerdin melum bolushiche, 28-dékabir küni teywen merkiziy sehiye idarisi uqturush élan qilip, 2023-yili 1-ayning 1-künidin bashlap xitaydin kélidighan barliq yoluchilargha kowid yuqumini tekshürüshni yolgha qoyulidighanliqini élan qilghan.
Hindistan hökümitimu xitay, tayland, yaponiye qatarliq döletlerdin kélidighan barliq yoluchilarning chégradin kirgende, 48 sa'et ichide tekshürülgen kowidtin yuqumlanmighanliqi heqqidiki ispatini körsitishni telep qilghan.
Jenubiy koriye 15-dékabirdin bashlap xitayni kowid yuqumi xeterlik dölet tizimlikige kirgüzüp, xitaydin kélidighan yoluchilarning yuqumlinish ehwalini tekshürüsh belgilimisini élan qilghan. Shimaliy koriye eng qattiq tedbir qollan'ghan dölet bolup, xitaydin kélidighan barliq yoluchilaraning cheklinidighanliqini élan qilghan.
Tibbiy mutexessislerning bildürüshiche, nöwette xitay hökümiti kowid wabasining tarqilish ehwali we yuqumdarlarining heqiqiy sanini ashkarilashni ret qilghan ehwal astida herqaysi döletler tedbir almaqta iken.
Tibbiy mutexessislerdin nyu-york kolombiye uniwérsitétining tetqiqatchisi doktur memet imin ependi radiyomiz ziyaritini qobul qildi.
Uning bildürüshiche, xitaydiki yuqum weziyiti mushu halette dawamlashsa, bu wirusning nechche yil awwalqidek dunyagha yamrash éhtimali küchlük bolup, herqaysi döletlerning munasip tedbirlerni élishi tolimu zörür iken.
Emma memet imin ependi yene öz endishisinimu bildürdi.
Uning tekitlishiche, hazir kishilerni endishige séliwatqini nöwette yolgha qoyuluwatqan tedbirlerning ünümdarliq mesilisi iken.
Amérikadiki tibbiy mutexessislerdin washin'giton merkiziy doxturxanisining doxturi, doktur jür'et obul ependimu ziyaritimizni qobul qilip, öz qarashlirini anglarmenler bilen ortaqlashti.
Uning qarishiche, xitay hökümiti 3 yildin buyan qattiq yolgha qoyghan “Yuqumni nölge chüshürüsh” tedbiri meghlup bolghandin kéyin, nöwette bu tedbirni bikar qilip, pütünley qoyuwétish tedbirini qollan'ghan. Uning tekitlishiche, xitay bu tedbirler arqiliq yuqumni tebi'iy kontrol qilish meqsitige yetmekchi bolghan.
Jür'et obul ependining qarishiche, xitayning her ikki tedbiri ilmiy asasiy bolmighan chektin ashqan tedbir bolup, bu qétim xitayda körüliwatqan kowid wirosining yene qandaq özgirip dunyagha yéngi apet bolushi, eng endishe qilarliq mesile iken.
Jür'et obul ependi yene bu xil ehwalda herqaysi döletlerning yenimu qattiq tedbirlerni yolgha qoyushi, hetta xitaydin kélidighan barliq ayropilanlarni tosushtek téximu ünümlük tedbirlerni qollinishning zörür ikenlikini bildürdi.