Amérika awam palatasi DHS ning xitay tehditige taqabil turush heqqidiki qanun layihesini maqullidi

(Soldin) amérika jumhuriyetchi awam palata ezasi dé'il strong (Dale Strong), awam palata ana weten xewpsizliki komitétining re'isi mark grén (Mark Green), awam palata ezasi kléy xiggins (Clay Higgins) we awam palata ezasi lawrél li (Laurel Lee)lar amérika tashqi ishlar ministirliqida muxbirlarni kütüwélish yighinida. 2023-Yili 14-iyun, washin'gton.

Amérika awam palatasi 10-mart küni mutleq köp awazning qollishi bilen xitayning amérika ichki ishlirigha arilishishini tosush, cheklesh we uninggha taqabil turushta amérika ana weten xewpsizliki ministirliqigha wezipe bérish heqqidiki bir qanun layihesini maqullidi.

Eger bu qanun layihesi kéngesh palatasidimu testiqlinip pirézidéntning imza qoyushi bilen resmiy qanun'gha aylansa, xitaygha nishanliq taqabil turush amérika ana weten xewpsizliki ministirliqining muhim wezipilirining birige aylinidiken, shundaqla béyjingning amérikadiki chégra halqighan pa'aliyetlirige, uning amérika sistémisini suyi'istémal qilip, amérikaning ichki qismida oghriliq, buzghunchiliq, tepriqichilik heriketlirini élip bérishtek tehditlirige taqabil turidiken.

Amérika jumhuriyetchi awam palata ezasi dé'il strong (Dale Strong) teripidin bu yil 1-ayda qayta sunulghan bu qanun layiheside, amérika ana weten xewpsizliki qarmiqida xitay kompartiyesining amérikagha élip kéliwatqan térrorluq, tor bixeterliki, chégra we port bixeterliki qatarliq jehetlerdiki tehditi we bashqa meqsetlirige qarshi mexsus xizmet guruppisi qurulushi telep qilin'ghan.

Awam palata ezasi dé'il strong bu qanun layihesi 10-mart dölet mejliside awazgha qoyulushning aldida söz élip, xitayning amérika démokratiyesi we bixeterlikige tehdit peyda qiliwatqanliqida héchqandaq guman yoqluqi, shunga amérika ana weten xewpsizliki ministirliqining keskin tedbir élishining intayin muhimliqini tekitligen. Dé'il strong mundaq dégen: “Xitay hökümiti dölitimizge keng kölemlik xewp yetküzmekte. Bu tehdit ammiwi bixeterlik, chégra, köchmenler, halqiliq ul esliheler we iqtisadiy bixeterlikni öz ichige alghan nurghun sahelerde körüldi. Bu dunyawi riqabet, dölet bixeterlikige tehdit salmaqta we bezi ehwallarda bizning iqtisadimizgha éghir yük élip kelmekte. Shübhisizki, ana weten xewpsizlik ministirliqining keskin heriket qollinip, dölet ichi we sirtida bu murekkep tehditke taqabil turushi intayin muhimdur.”

Dé'il strongning tekitlishiche, uning bu qanun layihesi ana weten xewpsizliki ministirliqining diqqitini xitay kompartiyesining tehditige merkezleshtürüshini telep qilmaqta iken. Dé'il strong, “Bu qanun layihesi ana weten xewpsizliki ministirliqining xizmet guruppisi qurup, diqqitini'i xitay kompartiyesining dölet bixeterlikimizge élip kéliwatqan tehditige merkezleshtürüshini, bolupmu ana weten xewpsizlik ministirliqining bu tehditni tekshürüshi, bahalishi we doklat qilishini telep qilidu” dep körsetken.

AP Photo/Rod Lamkey, Jr

Eger amérika ana weten xewpsizliki ministirliqining qarmiqida xitay tehditige taqabil turush xizmet guruppisi qurulsa, bu mezkur ministirliqning bashchiliqida “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” xizmet guruppisidin kéyin mexsus xitayni nishan qilip qurulghan 2-xizmet guruppisi bolup qalidiken. Sabiq amérika pirézidénti baydénning 2022-yili 12-ayda “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” gha imza qoyushidin kéyin, amérika ana weten xewpsizliki ministirliqining bashchiliqida bu qanunni ijra qilish xizmet guruppisi qurulghan idi. Amérika awam palatasi ezasi, awam palata ana weten xewpsizliki komitétining re'isi mark grén (Mark Green) 10-mart dölet mejliside qilghan sözide, bu qanun xitay tehditige taqabil turush yolidiki muhim bashlinish ikenlikini bildürgen. Mark grén mundaq dégen: “Xitay kommunistik partiyesi bizning dölitimizge tehdit sélishni dawamliq kücheytmekte. Biz bu jiddiy xirisqa jiddiy tedbirler bilen taqabil turushimiz kérek. Bu qanun layihesi bu jehettiki muhim bashlinishtur.”

Mark grénning tekitlishiche, nöwette amérika duch kéliwatqan xitay tehditi, birini tallash yaki tallimasliq mesilisi emes iken. Mark grén: “Biz özimizning halitimizni choqum özgertip, xitay kompartiyesi peyda qiliwatqan bu tehditke qarshi muwapiq bir chare qollinishimiz kérek. Bu birini tallash yaki tallimasliq mesilisi emes” dep körsetken.

Halbuki, amérikadiki bezi analizchilar hazirqi weziyette amérikaning bundaq bir organni tesis qilishining bir zörüriyet ikenlikini qeyt qilmaqta. Amérikadiki xitay öktichi analizchisi, “Béyjing bahari” zhurnilining sabiq bash muherriri xu ping mundaq deydu: “Méningche, bundaq bir organning qurulushi intayin zörür. Lékin bizning diqqet qilidighinimiz, bu organning meshghulat tertipidur. Bu organ qandaq meshghulatlar élip baridu? bu emeliy mesile bolup, uning emeliyette qandaq tedbirlerni qollinishi muhim. Chünki, amérika burun xitaydin kéliwatqan bundaq xirisqa duch kélip baqmighan. Bu xiris soghuq urushi dewridikigimu oxshimaydu.”

Xu pingning qeyt qilishiche, nöwette amérika ilgiri duch kélip baqmighan bu xirislarning biri, amérikagha xitay kompartiyesini qollaydighan we xitay hökümiti bilen zich alaqisi bolghan nurghun xitay puqralirining kélip olturaqlishishi we ularning amérika sistémisidin paydilinip, amérikagha xiris qilishi bolmaqta iken. Xu ping mundaq deydu: “Shunga, bu ular burun sowét ittipaqi bilen bolghan riqabette yoluqup baqmighan bir mesile. Bu kishiler amérikada intayin qanunluq yollarda xitay hökümiti bilen til biriktürmekte. Shunga bu yerdiki négizlik halqa bu kishilerni qandaq qézip chiqirishtur. Emma mesile shu yerdiki, amérikaning burun bundaq bir tejribisi bolup baqmighan”.

REUTERS/Kevin Wurm

Awam palata ezalirining bu qanun layihesini birdek qollishi, amérika dölet mejlisidiki démokratchilar we jumhuriyetchilerning pirézidént trampning ichki-tashqiy siyasitige tutqan pozitsiyesi perqliq bolsimu, emma xitay mesiliside her ikki partiyening birdek pikirde ikenlikini namayan qilmaqta. Dé'il strongning “Xitay kompartiyesige qarshi turush qalqini qanun layihesi” bu qétim 410 awazning qollishi, bir awazning qarshi turushi bilen maqullan'ghan. Démokratchi awam palata ezasi low korré(Lou Correa) 10-mart dölet mejliside qilghan sözide, bu qanun layihesi ana weten xewpsizliki ministirliqining xitay kompartiyesining amérikagha buzghunchiliq qilish heriketlirige birdek hem ünümlük taqabil turushigha yardem qilidighanliqini éytqan. Low korré mundaq dégen: “Bu qanun layihesi ana weten xewpsizliki ministirliqining xizmet guruppisi qurup, xitay kompartiyesining amérikagha tehdit sélishigha birdek tedbir qollinishini telep qilidu. Xizmet guruppisi xitay kompartiyesining tehditini mölcherleydu, bu tehditlerni bir terep qilishning tedbirlirini alidu. Sistémidiki herqandaq boshluqni bayqaydu. Shuningdek ana weten xewpsizliki ministirliqining xitay kompartiyesi peyda qilghan tehditlerni omumyüzlük hel qilishi, xitay kompartiyesining amérikagha buzghunchiliq qilish heriketlirige qarshi birdek hem ünümlük tedbirlerni élishigha yardem qilidu”.