Uyghur, tibet, mongghol we xongkongluqlar yaponiye parlaméntigha telep xéti sun'ghan

19-Aprélda yaponiye Uyghur jem'iyitining uyushturushi bilen yaponiyediki tibet, mongghul we xongkong teshkilatliri birlikte yaponiye parlaméntida muxbirlarni kütiwélish yighini ötküzgen. Ular, yaponiye hökümitidin sana'etleshken 7 dölet guruhi yighinida Uyghur qirghinchiliqini otturigha qoyushini telep qilghan.

Yaponiye parlaméntida ötküzülgen muxbirlarni kütiwélish yighinigha yaponiyediki asasliq gézit we téléwiziyelerdin bolup, 30 din artuq metbu'at xadimi qatnashqandin. Undin bashqa yene 2 neper dölet parlamént ezasi we parlamént ezasining katipi qatnashqan. Yaponiye parlaméntidiki “Uyghur dostluq guruppisi” ning bash katipi misubayashi xiromi ependi bilen yaponiye parlamént ezasi ishikawa akimasa ependi 4 teshkilatning telep xétini tapshurup alghandin kéyin, buni yaponiye hökümitige yetküzidighanliqini, xitayning bésim we zulum siyasitini toxtitish üchün tirishchanliq körsitidighanliqini tekitligen.

RFA/Erkin Tarim

Parlamént ezasi ishikawa akimasa ependi sözide mundaq dégen: “Uyghur we bashqa milletlerning wekilliri sözligen sözlerge men burundin tartipla köngül bölüp kelgen. Men bügün G7 döletler guruhining yighini échilishtin bir ay burun, 4 millet wekilliri sun'ghan telep xétini tapshurup aldim. Biz bu telep xétini estayidilliq bilen körüp chiqip, hökümetke tapshurimiz we emeliyleshtürüshke tirishimiz. Tönügün G7 döletler guruhi tashqiy ishlar ministirliri yighinining axirida élan qilin'ghan axbarat bayanatidimu siler sun'ghan teleplerning bezi maddiliri tilgha élin'ghan. Hazir Uyghur irqiy qirghinchiliqi dawam qiliwatqan bir peytte, bu telep xétining qanchilik muhim ikenlikini men yaxshi bilimen. Biz bu telep xétini hökümetke sunup, hökümetning heriketke ötüshi üchün tirishchanliq körsitimiz.”

Yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi doktor abdukérim abdurahman ependi mundaq dédi: “Bu yil sana'etleshken 7 dölet guruhi yighini 5-ayning 19-künidin 21-künigiche yaponiyening xiroshima shehiride ötküzülmekchi. Mezkur 7 dölet guruhigha awazimizni, yeni teleplirimizni yetküzüsh meqsiti bilen biz tibet, mongghol we xongkong teshkilatliri bilen birlikte yaponiye parlaméntida birleshme axbarat élan qilish yighini ötküzduq. Bu pa'aliyetni ötküzüshtiki yene bir meqsitimiz, yaponiye hökümiti Uyghur qirghinchiliqi toghrisida téxiche emeliy qedem tashlimidi. Bu jehette yaponiye bashqa döletlerge sélishturghanda biraz keynide. Yaponiye parlaméntimu bu jehtte téxi emeliy bir qedem tashlimidi. Ötken yili yaponiye parlaméntidiki Uyghur, tibet, mongghol we xongkong dostluq guruppiliri birliship xitaygha qarshi chong bir guruppini qurghan idi. Lékin ularningmu hazirghiche emeliy bir heriket qilghini yoq. Shu munasiwet bilen bularni eskertish we nöwettiki éghir weziyetni ularning semige sélish meqsiti bilen bu yighinni chaqirduq.”

Dunyadiki eng chong iqtisadiy gewdige wekillik qilidighan amérika, kanada, en'giliye, fransiye, gérmaniye, yaponiye, italiye qatarliq G7 döletlirining dölet rehberliri yighini bu yil 5-ayning 19-künidin 21-künigiche yaponiyening xiroshima shehride ötküzülidighan bolup, yoqiriqi 4 milletning teshkilatliri birlikte ötküzgen birleshme axbarat yighinida sun'ghan teklipte G7 döletler guruhining xitaydiki kishilik hoquq depsendichilikini toxtitishi telep qilin'ghan.

Bu yighin'gha qatnashqan yaponiye Uyghur jem'iyitining idare hey'et ezasi, dunya Uyghur qurultiyining yaponiyediki wekili sawut memet ependi ziyaritimizni qobul qilip, telep xéti toghrisida melumat bérip mundaq dédi: “Birleshme axbarat yighinida Uyghur, tibet, mongghul we xongkongluqlar öz wetenliride duchar boluwatqan kishilik hoquq depsendichilikini anglatqan boldi. Bu 4 millet zulumni anglatqandin bashqa teleplirimizni yazma halda döletlik parlamént ezalirigha sunduq. Buningda Uyghur qirghinchiliqi bilen chétishliqi bar xitay emeldarlarni jazalash üchün yaponiye parlaméntining qanun chiqirishini, mejburiy emgek arqiliq ishlepchiqirilghan mallarning yaponiyege kirishini cheklishini, yaponiyening téxnologiyesini kishilik hoquq depsendichiliki bilen chétishliqi bar xitay shirketlirige satmasliqini we G7 döletler guruhining xitaygha bésim ishlitip, xitayda boluwatqan éghir kishilik hoquq depsendichilikini toxtitishni telep qilduq.”

Sawut memet ependi axirida yaponiye parlaméntida yéqindin buyan 4 qétim muhim pa'aliyet ötküzülgenlikini, bu xil muxbirlarni kütiwélish yighinining yaponiye siyasitige tesir körsitishi mumkinlikini bildürdi.