Икки нәпәр парламент әзаси японийәниң уйғурлар тоғрилиқ дәрһал қанун чиқиришиниң зөрүрликини тәкитлигән

Японийә уйғур җәмийити, японийәдики бир хәлқаралиқ кишилик һоқуқ тәшкилати вә токйо университениң бир нәпәр профессори бирликтә, японийәдә көзитиш аппарати ишләпчиқирип хитайға сетиватқан 7 ширкәткә бирләшмә мәктуп әвәткән вә бу мәсилини сүрүштә қилған. Бу 7 ширкәттин 6 ширкәт уларға җаваб қайтурған. японийә уйғур җәмийити бу 6 ширкәттин алған җавабға асасән мәхсус доклат тәйярлап, 1-айниң 20-күни японийә парламентида өткүзүлгән мухбирларни күтивелиш йиғинида елан қилған.

Японийә парламентида өткүзүлгән мухбирларни күтивелиш йиғиниға японийәдики асаслиқ гезит-жорналлар вә телевизийәләрдин болуп, 40 тин артуқ мәтбуат хадими қатнашқан. Ундин башқа йәнә хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатиниң муавин рәиси ито казико ханим, токйо университетиниң профессори ако томоко ханимму иштирак қилған. Бу йиғинға һакимийәт бешидики партийәдин болған парламент әзаси митсубаяши хирими әпәнди билән әң чоң өктичи партийәдин болған сакурайи шию әпәндиләр қатнишип сөз қилған. Улар сөзидә бу мәсилиниң японийә билән бивастә мунасивәтлик җиддий бир мәсилә икәнликини, японийәниң бундақ мәсилиләрниң алдини елиш үчүн дәрһал қанун турғузуп чиқишиниң зөрүрликини тәкитләшкән.

Японийә парламентида өткүзүлгән ахбарат йиғини ахирлашқандин кейин, японийә уйғур җәмийитиниң баш катипи әхмәт летип әпәнди билән японийәдики HRN кишилик һоқуқ тәшкилатиниң муавин рәиси ито казико ханим телефон зияритимизни қобул қилди.

Әхмәт летип әпәнди алди билән бу доклатни тәйярлаш пикриниң қандақ оттуриға чиққанлиқи тоғрисида мәлумат берип мундақ деди: “һәммимизгә мәлум болғинидәк, 2022-йили 5-айда ‛шинҗаң сақчи һөҗҗәтлири‚ дәп исим қойған җаза лагерлири билән мунасивәтлик нурғунлиған рәсим вә шәхсий учурларни өз ичигә алған ичкий һөҗҗәтләр ашкарилинип, дуняда наһайити зор ғулғула қозғиған иди. Бу ичкий һөҗҗәтләр ашкарилинип бир ай өткәндә, йәни бултур 6-айда америкадики бир кәспий тәкшүрүш оргини мушу ичкий һөҗҗәттики рәсимләрни тәкшүрүп, көзитиш аппаратиниң сигналиға асасән лагерға әвәтилгән бир қисим шәхисләрниң рәсимлирини тартқан сүрәткә тартиш аппаратниң запчаслирини ениқлап чиққан. японийә уйғур җәмийити мушу учурға асасән хитайда ишләпчиқилған шу аппарат билән охшаш типлиқ камерадин бирни сетивелип, буни японийәдики кәспий орунға тапшуруп тәкшүрткүздуқ. Мәзкур аппаратниң ичидики пүтүн запчасларни тәкшүртүп, бу запчасларниң қайси дөләтләрдә ишләпчиқирилғанлиқини ениқлатқуздуқ. Бу көзитиш аппарати хитайдики әң чоң көзитиш апаратлирини ишләйдиған Hikvision ширкитиниң аппарати болуп, биз буни тәкшүрткүзсәк, бу аппаратниң ичидә тәйвән, корийә ширкәтлири ишләпчиқарған запчаслардин сирт, японийә ширкәтлириниң запчаслиридин җәмий 7 ширкәтниң запчаслирини ишлитиватқанлиқини ениқлап чиқтуқ.”

У йәнә хитайдики хиквизйон (Hikvision) ширкитигә көзитиш аппарати запчаси сатқан японийәдики 7 ширкәткә хәт йезип, улардин кәлгән җавабға асасән мәзкур доклатни тәйярлап чиққанлиқини баян қилди. У, мундақ деди: “биз ениқлап чиққан 7 ширкәткә японийә уйғур җәмийити, японийәдики бир хәлқаралиқ кишилик һоқуқ тәшкилати вә токйо университениң бир нәпәр профессори билән бирликтә мәктуп әвәтип, бу мәсилини сүрүштә қилдуқ. Бу 7 ширкәттин 6 ширкәт бизгә җаваб қайтурди. Бир ширкәт җаваб қайтурмиди. Бу 6 ширкәттин алған җавабға асасән биз бир доклат тәйярлап бу доклатни бүгүн японийә парламентиниң ичидә мухбирларни күтивелиш йиғини өткүзүп елан қилдуқ.”

Ахбарат елан қилиш йиғиниға иштирак қилған япон парламент әзалири, японийә һөкүмитиниң японийә технологийәсини инсанийәткә қарши җинайәтләргә ишлитишниң алдини қалидиған бир қанун чиқиришиниң зөрүрликини тәкитлигән. Әхмәт летип әпәнди бу һәқтә мундақ деди: “парламентта өткүзүлгән бу мухбирларни күтивелиш йиғиниға японийәдики асаслиқ чоң гезит-жорнал вә телевизйәләрдин болуп 40 тин артуқ мәтбуат хадими иштирак қилди. Шундақла икки нәпәр ғоллуқ парламент әзаси қатнишип сөз қилди. Улар сөзидә бу мәсилиниң японийә билән бивастә мунасивәтлик җиддий бир мәсилә икәнликини, японийәниң чоқум бундақ мәсилиләрниң алдини елиш үчүн дәрһал қанун турғузуп чиқишиниң зөрүрликини тәкитлиди. Улар йәнә мәҗбурий әмгәкни чәкләйдиған, японийә технологийәсини мушундақ инсанийәткә қарши җинайәтләргә қалаймиқан ишлитилишиниң алдини алидиған, шундақла уйғур мәсилисигә охшаш инсанийәткә қарши җинайәтләрниң җавапкарлиирини җазаға тартидиған қанунларниң японийәдә чоқум мақулланмиса болмайдиғанлиқини, өзлириниң мушу җәһәттин һөкүмәткә һәйдәкчилик қилидиғанлиқини билдүрүп өтти.”

Японийә парламентидики ахбарат елан қилиш йиғинида сөз қилған HRN кишилик һоқуқ тәшкилатиниң муавин рәиси ито казико ханим телефон зияритимизни қобул қилип мундақ деди: “һазир японийәдә хитайдин импорт қилинидиған техникиларға чәк қоюш муназирә қилиниватқан болсиму, әмма експорт қилинидиған техникиларға чәк қоюш тоғрисида муназирә йоқ. Парламент әзалири буниңға җиддий қариши, һөкүмәт тәдбир елиши зөрүр дәп қараймән.”

Ито казико ханим йәнә мунуларни деди: “уйғурларни лагерларға солаш қилмишиниң хәлқара қанунларға хилап икәнликидә шәк йоқ. Хәлқара кәчүрүм тәшкилатиниң доклатиға асасланғанда, лагерниң ичидикиләрму вә сиртидикиләрму охшшла қаттиқ назарәт астиға елинған болуп, пүтүн уйғур райони үсти очуқ түрмигә айланған. Әһвал наһайити қорқунчлуқ. Бундақ дәһшәтлик назарәт системиси японниң технологийәсини ишлитиш арқилиқ елип бериливатқан болуп, буни һәммимиз тонуп йетишимиз бәк муһим.”

Дуня уйғур қурултийиниң японийәдики вәкили савут мәмәт әпәнди, японийә парламентида өткүзүлгән мухбирларни күтивелиш йиғининиң японийә сияситигә тәсир көрситиши мумкинликини билдүрди.