Gia Minh, thông tín viên đài RFA
Sau hơn ba tháng từ khi linh mục NguyễnVăn Lý và bốn cộng sự của ông bị tòa án nhân dân tỉnh Thừa Thiên- Huế kết án, vụ việc lại được nhiều nguời quan tâm vì có ý kiến liên quan của Hội đồng giám mục Việt Nam về vụ việc ấy. Sự vụ ra sao? Và phản ứng trước ý kiến chính thức đó thế nào?
Vào tuần lễ thứ hai của tháng bảy, khi truy cập vào trang web VietCatholic.net, mọi nguời đọc được thư minh xác của Hội đồng Giám mục Việt Nam về lời tuyên bố của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết. Linh mục Trần Công Nghị, phụ trách VietCatholic.net nói về xuất xứ của bức thư: Tòa giám mục Nha Trang gửi cho chúng tôi.
Bức thư đề ngày 7 tháng 7, năm 2007 do chủ tịch Hội đồng giám mục Việt Nam, giám mục Phao Lô Nguyễn Văn Hòa, ký tên thay mặt hội đồng gửi cho chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Minh Triết. Nguyên văn bức thư có đọan
'Nhân đọc trong báo Tuổi Trẻ, số ra ngày 6 tháng 7 năm 2007, tại trang 3, liên quan đến vụ xét xử linh mục Nguyễn Văn Lý', Hội đồng giám mục Việt Nam nhận định như sau: câu trả lời của Cụ chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết 'Hội đồng giám mục Việt Nam và Tòa thánh Vatican cũng đồng tình với chúng tôi' là không đúng sự thật.
Kể từ sau ngày 30 tháng 3 năm nay khi vụ xử linh mục Nguyễn Văn Lý và bốn cộng sự của ông tại Huế thì có thể nói đây là lần công khai quan điểm của các đấng chủ chăn cao nhất của giáo hội công giáo Việt Nam về vấn đề liên quan. Dù rằng, trước đây, chính bản thân giám mục Nguyễn Văn Hòa khi trả lời phỏng vấn Linh mục Trần Công Nghị cũng có đề cập vấn đề này:
Giám mục Hòa có nói lại sự việc là khi tổng giám mục Huế đưa linh mục Lý ra quản xứ An Truyền thì linh mục Lý nói xin vâng lời tổng giám mục mọi sự, ngọai trừ vấn đề chính trị. Lúc đó giám mục Hòa có hỏi lại tôi là trong truờng hợp tôi là linh mục ở nước tự do nếu không vâng lời giám mục thì sao.
Thế rồi vấn đề về vụ xét xử linh mục Nguyễn văn Lý với hình ảnh ông bị một viên công an mặc thuờng phục bịt miệng tại tòa và hai bên có hai công an trong sắc phục kèm sát, đã được nhiều dân biểu Hoa Kỳ chất vấn khi chủ tịch Nguyễn Minh Triết đến làm việc với họ.
Nhân đọc trong báo Tuổi Trẻ, số ra ngày 6 tháng 7 năm 2007, tại trang 3, liên quan đến vụ xét xử linh mục Nguyễn Văn Lý', Hội đồng giám mục Việt Nam nhận định như sau: câu trả lời của Cụ chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết 'Hội đồng giám mục Việt Nam và Tòa thánh Vatican cũng đồng tình với chúng tôi' là không đúng sự thật.
Tại cuộc làm việc với chủ tịch Hạ viện Liên bang Hoa Kỳ vào chiều ngày 21 tháng 6, vấn đề này đã được nêu ra và ông Nguyễn Minh Triết trả lời với các vị dân biểu có mặt tại buổi làm việc là vụ xét xử đó có sự đồng thuận của giáo hội Công giáo Việt Nam. Nghị sĩ Ed Royce, nguời có mặt trong cuộc họp, cho biết về điều này tại buổi họp báo sau đó và cũng bày tỏ ý kiến về giải thích đó.
Đại ý theo dân biểu Ed Royce thì các nghị sĩ Hoa Kỳ hết nguời này đến nguời khác hỏi ông chủ tịch về vấn đề nhân quyền, tự do tôn giáo tại Việt Nam. Và truờng hợp cụ thể được nêu ra là việc đem linh mục Nguyễn Văn Lý ra xét xử rồi giam tù; dù rằng ông này không hề là một đe dọa cho Việt Nam. Còn giải thích của ông Triết nói vụ xử có sự đồng ý của giáo hội công giáo Việt Nam là không đúng.
Trước khi kết thúc chuyến công du Hoa Kỳ, ông chủ tịch nước Việt Nam cũng dành cho kênh truyền hình CNN một cuộc phỏng vấn đặc biệt. Cuộc phỏng vấn do phái viên Wolf Blitzer thực hiện và được phát đi vào lúc 11 giờ sáng giờ miền đông nước Mỹ, ngày 24 tháng 6. Trong cuộc phỏng vấn này, nguời phóng viên Hoa Kỳ cũng đưa vụ xử linh mục Nguyễn Văn Lý ra.
Sau đó vào ngày 6 tháng 7 các báo như Nhân Dân và Tuổi Trẻ đã cho đăng lại bài trả lời phỏng vấn của chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết. Về vụ xét xử linh mục Nguyễn Văn Lý, thì hai cơ quan truyền thông trong nước in rằng 'hội đồng giám mục Việt Nam và tòa thánh Vatican cũng đồng tình với chúng tôi'.
Và giám mục Nguyễn Văn Hòa, với vai trò chủ tịch hội đồng giám mục Việt Nam một ngày sau đó đã có thư gửi cho ông chủ tịch Nguyễn Minh Triết minh xác như thế là không đúng sự thật.
Đối với bài trả lời phỏng vấn của chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết dành cho phóng viên CNN Wolf Blitzer mà hai tờ Nhân Dân và Tuổi trẻ dịch và đăng lại thì theo một số cơ quan truyền thông ở nước ngòai sau khi đối chiếu cho thấy có một số điểm ông Triết không nói nhưng đã được thêm vào như câu 'hội đồng giám mục Việt Nam và tòa thánh Vatican cũng đồng tình với chúng tôi.'
Liên quan những diễn biến mà chúng tôi vừa nêu thì linh mục Phan Văn Lợi, nguời lâu nay công khai đấu tranh cho nhân quyền và tự do tôn giáo đích thực trong nước có ý kiến:
Trước mặt tôi có bản tiếng Anh và tiếng Việt bài trả lời phỏng vấn CNN của ông chủ tịch Nguyễn Minh Triết. Đúng là ông Triết trong bài đó không nói câu 'hội đồng giám mục Việt Nam và tòa thánh Vatican cũng tán đồng với chúng tôi. Nhưng Đức cha Hòa căn cứ vào bản văn của Tuổi Trẻ trích lại của Báo Nhân Dân để ra bức thư minh xác.
“Trước mặt tôi có bản tiếng Anh và tiếng Việt bài trả lời phỏng vấn CNN của ông chủ tịch Nguyễn Minh Triết. Đúng là ông Triết trong bài đó không nói câu 'hội đồng giám mục Việt Nam và tòa thánh Vatican cũng tán đồng với chúng tôi.
Nhưng Đức cha Hòa căn cứ vào bản văn của Tuổi Trẻ trích lại của Báo Nhân Dân để ra bức thư minh xác. Theo tôi điều đó cũng đúng; nhưng chưa đủ. Hội đồng giám mục Việt Nam cần lên tiếng nói rõ việc xét xử và giam linh mục Lý có công bằng không; và việc làm của linh mục Lý lâu này đúng hay sai.”
Một giáo dân công giáo có ý kiến: "Theo tôi thì các giám mục ở trong họ biết những khó khăn của giáo hội, và biết khi nào phải lên tiếng."
Linh mục Trần Công Nghị cũng có nhận định: "Việc lên tiếng của Hội đồng giám mục Việt Nam là vì danh dự của các ngài."
Vào ngày 10 tháng 7 vừa qua, hồng y Phạm Minh Mẫn, phụ trách tổng giáo phận Sài Gòn có bức thư gửi cho tờ báo của giáo hội trong nước là tờ Công giáo & Dân tộc, cùng các cơ quan truyền thông công giáo nói chung. Trong bức thư, hồng y Phạm Minh Mẫn nhấn mạnh 'sự thật' như là yếu tố nền tảng cho việc phát triển.
Tuy nhiên theo ông thì có hiện tượng truyền thông xã hội chỉ nói lên một nửa sự thật, hay bóp méo, cắt xén sự thật. Để minh chứng cho điều đó thì ông đưa ra một số truờng hợp chính bản thân ông là đối tượng của hành vi đó. Hồng y Phạm Minh Mẫn cũng nhắc đến chuyện báo chí trong nước thêm thắt vào cuộc phỏng vấn của CNN khiến chủ tịch Hội đồng giám mục Việt Nam, Phao Lô Nguyễn Văn Hòa phải lên tiếng đính chánh.
Trong những ngày qua, chúng tôi cố liên lạc với tòa giám mục Nha Trang để mong gặp trực tiếp giám mục Nguyễn Văn Hòa; nhưng đáng tiếc là không được.