“Giải Khăn Sô Cho Huế”, RFA phỏng vấn Nhã Ca
2008.02.03
Mặc Lâm, phóng viên Äà i RFA
Tết Máºu Tý nÄm nay vừa tròn 40 nÄm biến cá» Máºu Thân. Trong ná»i buá»n chung của dân tá»c, từ những gia Äình có ngÆ°á»i thân bá» thảm sát cho Äến những ai may mắn sá»ng sót trong cÆ¡n Äá»a chấn Äó Äá»u không nhiá»u thì Ãt cùng mang tâm trạng bâng khuâng ngáºm ngùi mặc dù thá»i gian Äã trôi qua gần phân ná»a thế ká»·.
Nhắc Äến Tết Máºu Thân hầu nhÆ° ngÆ°á»i Viá»t nà o sá»ng trong khoảng thá»i gian Äó Äá»u biết má»t cuá»n sách của tác giả Nhã Ca mang tên Giải KhÄn Sô Cho Huế, quyá»n sách là hình ảnh sá»ng Äá»ng miêu tả lại hầu nhÆ° toà n cảnh của biến cá» nà y vì tác giả của nó trá»±c tiếp sá»ng và bá» cuá»n theo dòng chảy của má»t cuá»c thanh trừng Äẫm máu nhất trong lá»ch sá» chiến tranh Viá»t Nam.
Tác phẩm Già i KhÄn Sô Cho Huế sẽ Äược nhà xuất bản Viá»t Báo tái bản trá» lại trong dá»p ká»· niá»m 40 nÄm biến cá» Máºu Thân, Mặc Lâm má»i quý vá» theo dõi buá»i phá»ng vấn Äặc biá»t vá»i tác giả Nhã Ca trong chÆ°Æ¡ng trình vÄn há»c nghá» thuáºt tuần nà y Äá» biết thêm những chi tiết liên quan Äến vấn Äá» nà y.
Mặc Lâm: ThÆ°a chá» Nhã Ca, Tết Máºu Tý 2008 là Äúng 40 nÄm biến cá» Huế Tết Máºu Thân. Ãược biết nhân dá»p nà y, lần Äầu tiên tại hải ngoại, cuá»n Giải KhÄn Sô Cho Huế Äã Äược tác giả cho tái bản. Xin chá» cho biết vá» lần tái bản nà y, cuá»n sách má»i có gì khác biá»t vá»i sách cÅ©.
Nhã Ca: Cám Æ¡n anh Mặc Lâm và Äà i RFA Äã có lòng nhá» Huế Tết Máºu Thân và há»i thÄm. Sách má»i âGiải KhÄn Sô Cho Huếâ ấn bản Äầu tiên tại hải ngoại do Viá»t Báo ấn hà nh, sách dầy 640 trang, khá» lá»n, bìa cứng, sẽ Äược phát hà nh trong tháng 2-2008.
NhÆ° anh biết, sách cÅ© âGiải KhÄn Sô Cho Huếâ in lần Äầu tại Viá»t Nam cuá»i nÄm 1969, là má»t... bút ký chạy loạn. Sách má»i, ngoà i bút ký cÅ©, còn in thêm Äầy Äủ tất cả chữ nghÄ©a Nhã Ca Äã viết vá» biến cá» Tết Máºu Thân tại Huế, gá»m má»t truyá»n dà i, thêm nhiá»u bút ký và truyá»n ngắn.
Mặc Lâm: Xin chá» cho biết thêm chi tiết. Trong lần tái bản nà y, có thay Äá»i gì Äáng phải bà n tá»i trong tác phẩm, hoặc có Äiá»u gì tác giả muá»n gá»i gấm?
Nhã Ca: ThÆ°a anh, trong lá»i tá»±a nhá» cho bản in lần Äầu của âGiải KhÄn Sô Cho Huếâ tôi có viết là âNhân ngà y giá» thứ hai của Huế Tết Máºu Thân sắp tá»i, xin coi cuá»n sách nà y nhÆ° má»t bó nhang Äèn góp giá».â Tinh thần ấy không thay Äá»i.
Vá» chi tiết cuá»n sách má»i vừa Äược in lại, tôi có ká» thêm chút chút trong âtá»±a nhá»â là :
âTôi tin và o tÆ°Æ¡ng lai của Huế và tÆ°Æ¡ng lai Viá»t Nam, nhÆ° tin và o những tình ca vá» lòng yêu thÆ°Æ¡ng và sá»± Än á» tá» tế giữa con ngÆ°á»i vá»i nhau. Vá»i lòng tin ấy, sau âGiải KhÄn Sô Cho Huếâ còn có thêm hai cuá»n sách nhá» viết vá» Tết Máºu Thân: âTình Ca Cho Huế Ãá» Nátâ là táºp truyá»n viết vá» tình yêu và lòng thà nh của Huế trong Äau thÆ°Æ¡ng, tang tóc. Tiếp Äó là âTình Ca Trong Lá»a Ãá»,â má»t truyá»n dà i vá» tình yêu của cô gái Huế dà nh cho má»t chà ng lÃnh Bắc tá» tế.
âTừ sau 1975, sách vá» miá»n Nam bá» Äá»t, và nhà vÄn Äi tù. Cho tá»i nay, Huế không còn Äược phép chÃnh thức có má»t ngà y giá» chung cùng hÆ°á»ng vá» những ngÆ°á»i chết tức tÆ°á»i há»i Tết Máºu Thân.
Vẫn vá»i lòng tin xÆ°a, Äây là lần Äầu cả ba cuá»n sách vá» Huế Máºu Thân Äược gom lại là m má»t. Và sách âGiải KhÄn Sô Cho Huếâ thêm má»t lần in lại, nhÆ° má»t bó nhang Äèn góp giá». Góp cho ngà y giá» thứ 40 thầm lặng trong lòng Huế. Và góp cho má»t ngà y giá» tÆ°Æ¡ng lai tại quê hÆ°Æ¡ng, nÆ¡i từng biết thế nà o là tình yêu thÆ°Æ¡ng, sá»± Än á» tá» tế, nhÆ° từng biết thế nà o là vÄn hoá, lá»ch sá».â
ThÆ°a anh, Äó là lá»i gá»i gấm của ngÆ°á»i âgóp giá»â khi âGiải KhÄn Sô Cho Huếâ Äược in lại.
Mặc Lâm: ThÆ°a chá», khoảng cách thá»i gian của âchữ nghÄ©a Nhã Caâ viết vá» biến cá» Tết Máºu Thân tại Huế Äến nay Äã là 40 nÄm. Xin chá» nhìn lại và i thá»i Äiá»m chÃnh. Báo New York Times nÄm 1973 trong má»t bà i vá» Nhã Ca có ká» là âkhi Giải KhÄn Sô Cho Huế khá»i sá»± ÄÄng tải trên má»t nháºt báo tại Saigon, Äặc công Viá»t Cá»ng Äã gá»i thÆ° Äe dá»a, buá»c bà ta ngÆ°ng viết. Bà Äã không nhượng bá».â Sá»± viá»c Äã diá» n tiến ra sao từ Äó vá» sau?
Nhã Ca: ThÆ°a anh, Äúng nhÆ° báo New York Times Äã viết. Chắc anh còn nhá» thà nh tÃch của cái gá»i là âbiá»t Äá»ng thà nhâ của cá»ng sản tại Saigon. Há» Äã bắn chết nhà báo Từ Chung khi anh là tá»ng thÆ° ký nháºt báo ChÃnh Luáºn. Há» Äã bắn bá» mặt của nhà vÄn Chu Tá» khi anh là chủ nhiá»m nháºt báo Sá»ng. Và sau Äó thì Äến phiên tôi nháºn thÆ° Äe doạ.
Chắc anh cÅ©ng nhá», ngay sau ngà y Saigon bá» Äá»i tên Äá»i Äá»i, có cuá»n sách mang tên là âBiá»t KÃch VÄn Hoáâ do các há»c giả, nhà vÄn cá»ng sản nhÆ° Trần VÄn Già u, Lữ PhÆ°Æ¡ng, VÅ© Hạnh... viết vá» 10 tác giả miá»n Nam. Trong sách nà y Nhã Ca là nữ biá»t kÃch duy nhất, Äược xếp hạng thứ sáu. Những tác giả miá»n Nam khác là Há» Hữu TÆ°á»ng, Nguyá» n Mạnh Côn, Nhất Hạnh, Doãn Quá»c Sỹ, Võ Phiến... Và sau Äó, dÄ© nhiên là ânữ biá»t kÃchâ Äược vinh dá»± cùng các bạn vÄn Äi tù...
Mặc Lâm: Vẫn báo New York Times, tháng 2 nÄm 1988, có ÄÄng bà i của nữ phái viên Barbara Crossette thÄm Saigon viết là âTết Máºu Thìn, 20 nÄm sau biến cá» Tết Máºu Thân, Saigon cÅ© vẫn nhắc nhá» Äến Giải KhÄn Sô Cho Huế của Nhã Ca.. Tác giả sách nà y Äã bá» bắt sau khi cá»ng sản chiếm miá»n Nam cùng vá»i chá»ng là thi sÄ© Trần DạTừ. Cả hai Äã bá» nhá»t nhiá»u nÄm nhÆ° những tù nhân chÃnh trá». NgÆ°á»i chá»ng thì cho mãi Äến nay hình nhÆ° vẫn chÆ°a Äược thả ra.â Chá» có gặp bà Barbara?
Nhã Ca: ThÆ°a anh, tôi chÆ°a từng gặp bà Barbara. Thá»±c sá»± thì và o thá»i Äiá»m Barbara muá»n thÄm tôi tại Saigon và o Tết Máºu Thìn, tôi còn Äang báºn xách Äá» Äi thÄm nuôi ông chá»ng vẫn còn Äang á» tù.
Mặc Lâm: Bên cạnh những lá»i khen thÆ°á»ng gặp chá» có nháºn Äược những bÄn khoÄn hay nghi ngá» gì vá» mức khả tÃn mà Äá»c giả Äặt ra Äá»i vá»i tác phẩm? Có nhân váºt âtháºtâ nà o trong âGiải khÄn sô cho Huếâ công khai chá»ng Äá»i hay Äá»ng tình vá»i những gì chá» trình bà y trong tác phẩm hay không? Nếu có chá» có thá» cho biết phản há»i của chá»?
Nhã Ca: Cám Æ¡n câu há»i Äặc biá»t của anh. NhÆ° Äã thÆ°a vá»i anh, âGiải KhÄn Sô Cho Huếâ chá» là bút ký hoặc truyá»n ký của má»t ngÆ°á»i chạy loạn Tết Máºu Thân tại Huế, ká» lại những Äiá»u mắt thấy tại nghe. Trong cảnh bom Äạn, chết chóc, dù mắt chÃnh mình có thấy vẫn không thá» thấy hết má»i phÃa. Tai nghe là nghe ngÆ°á»i khác ká» lại. Dù tai nghe mắt thấy, có sao viết váºy, hẳn nhiên cÅ©ng không khá»i thiếu sót hoặc sai sót. Ãiá»u quan trá»ng là tấm lòng. Chữ nghÄ©a Äã viết là chuyá»n Äã rá»i, có sao Äá» váºy. Tôi tháºt tình mong những thiếu sót sẽ dần Äược bá» túc, những sai sót sẽ dần Äược chá» rõ.
Vá» ânhững nhân váºt tháºtâ, nêu ÄÃch danh chá» có anh Lê VÄn Hảo, thá» trÆ°á»ng Huế Máºu Thân do phÃa quân giải phóng cá» ra. Anh Hảo nay Äã tá» nạn cá»ng sản tại Pháp, Äã chÃnh thức lên án viá»c quân giải phóng tà n sát dân Huế há»i Tết Máºu Thân. Nhân váºt thứ hai trong sách mang tên Phủ là nhà vÄn Hoà ng Phủ Ngá»c TÆ°á»ng, nguyên Tá»ng ThÆ° Ký Liên Minh Các Lá»±c Lượng Dân Tá»c Dân Chủ Và Hòa Bình Thà nh Phá» Huế thá»i Tết Máºu Thân. Ãây là chức vụ âphụ trách công viá»c chÃnh trá»â có nghÄ©a là âxếpâ của cả chức thá» trÆ°á»ng. NÄm 1997, anh TÆ°á»ng Äã Äến Paris, lên tiếng trên Äà i RFI, nói vá» -xin trÃch nguyên vÄn: âná»i thá»ng thiết táºn Äáy lòng má»i khi tôi nghÄ© vá» những tang tóc thê thảm mà nhiá»u gia Äình ngÆ°á»i Huế Äã phải gánh chá»u, do hà nh Äá»ng giết oan của quân ná»i dáºy trên mặt tráºn Huế nÄm Máºu Thân. Ãó là má»t sai lầm không thá» nà o biá»n bác Äược...â Anh cÅ©ng Äã công khai âgá»i lá»i cám Æ¡n sá»± khách quan của chá» Nhã Ca dà nh cho tôiâ và nói nguyên vÄn rằng âGiải KhÄn Sô Cho Huế Äá»i vá»i tôi, vẫn là má»t bút ký hay viết vá» Huế Máºu Thân; hà ng chục nÄm qua Äá»c lại, tôi vẫn còn thấy quặn lòng.â VÄn bản lá»i anh TÆ°á»ng trả lá»i cuá»c phá»ng vấn của chá» Thụy Khuê Äà i RFI hiá»n còn lÆ°u trên internet, ai cÅ©ng có thá» Äá»c Äược. Nhân váºt thứ ba trong sách có tên là Ãắc, theo lá»i ká» mà tai tôi nghe, liên quan tá»i cái chết Äau thÆ°Æ¡ng của ngÆ°á»i bạn tên là Máºu Tý. Nhà báo Nguyá» n Ãắc Xuân, má»t phụ tá của anh Hoà ng Phủ Ngá»c TÆ°á»ng, có viết bà i phản bác, nói là anh không há» liên quan.
Cả ba nhân váºt ká» trên, Äá»u Äã có lòng ÄÃch thân Äến gặp tôi trÆ°á»c ngà y chúng tôi rá»i Saigon sang Thụy Ãiá»n. Ãoạn ká» lại những gặp gỡ nà y trong Há»i Ký Nhã Ca có Äược trÃch in trong sách má»i Giải KhÄn Sô Cho Huế.
Mặc Lâm: Cho tá»i nay, Äiá»u gì còn Äáºm lại rõ nét nhất nÆ¡i chá» khi nhìn lại tác phẩm âGiải khÄn sô cho Huếâ. Xin nhắc câu Äã há»i, là chá» có thá» nói vá» sá»± âphản há»iâ của chá», nếu có.
Nhã Ca: Vá» Äiá»u mà anh gá»i là âcòn Äáºm nét nhấtâ khi nhìn lại âGiải KhÄn Sô Cho Huếâ, tôi thấy Äó là sá»± oan khiên ná»i dà i chÆ°a biết Äến bao giá». Hà ng ngà n ngÆ°á»i chết oan cho tá»i nay không có Äược má»t lá»i xin lá»i, má»t ngà y tÆ°á»ng niá»m. Cuá»c Äại tà n sát Tết Máºu Thân, ngà y giá» lá»n nhất của Huế, thì Äược Äánh trá»ng thá»i kèn nhÆ° ngà y há»i chiến thắng. Phần oan khiên riêng của cuá»n sách và tác giả thì Äủ cảnh tức cÆ°á»i, sách bá» những ngÆ°á»i cá»ng sản treo Äá» âtriá»n lãm tá»i ácâ, tác giả Äi tù.
Từ cảnh Huế Máºu Thân trong sách Äược viết lại thà nh chuyá»n phim Ãất Khá», phim quay xong nÄm 1972 bá» cấm chiếu á» Saigon vì tá»i phản chiến. Bá»n mÆ°Æ¡i nÄm sau, má»i Äây thôi, tháng 5 nÄm 2007, cuá»n phim Äược má»t hãng Mỹ khai thác là m DVD bán ngay tại Mỹ và dán cho nó cái bìa là ... cá» Äá» sao và ng. Chi tiết chuyá»n oan khiên tức cÆ°á»i nà y báo Tết Viá»t Báo nÄm nay có Äá» cáºp.
Vá» Äiá»u anh gá»i là âphản há»iâ, tôi thấy chá» có thá» nói thế nà y: Bi hà i ká»ch của thá»i Äại chúng ta là sá»± ngá» nháºn. Nó á» khắp nÆ¡i, phe nà y, phe kia, chủ nghÄ©a nà y chủ nghÄ©a ná», ông nà y, bà kia, tác giả, nhân váºt... Äâu Äâu cÅ©ng có nó. NhÆ° dân tá»c của mình, tất cả chúng ta, dù ngÆ°á»i bá» giết hay kẻ giết ngÆ°á»i, Äá»u chá» là nạn nhân. Thuá»c chữa sá»± ngá» nháºn cho ngÆ°á»i hay cho chÃnh mình, theo tôi, nên là sá»± hiá»u biết và Än á» tá» tế, vá»i cả ngÆ°á»i sá»ng lẫn ngÆ°á»i chết.
Mặc Lâm: Cám ơn chỠNhã Ca.
Các tin, bà i liên quan
- Những nhạc phẩm ra Äá»i trong bá»i cảnh Máºu Thân 1968
- âAi Äã Giết NgÆ°á»i Dân Huế?â Câu Há»i 40 NÄm ChÆ°a Trả Lá»i
- Vai trò của tiến sÄ© Lê VÄn Hảo trong biến cá» Tết Máºu Thân 1968 tại Huế
- Huế 1968: KhÄn Tang và NÆ°á»c Mắt ÄÆ°á»ng lên Ba Äá»n
- Huế, 25 ngà y kinh hoà ng của 40 nÄm trÆ°á»c
- Huế, 40 nÄm sau Tết Máºu Thân, vết thÆ°Æ¡ng vẫn chÆ°a là nh