Bấm vào đây để nghe tiết mục này
Rightclick to download this audio
Tạp chí Khoa học và môi trường kính chào quý thính giả. Đến với quý thính giả mỗi tối thứ tư, tạp chí trình bày cùng quý vị những vấn đề khoa học và môi trường, qua cuộc trao đổi giữa BTV Nguyễn An của ban Việt ngữ và Tiến sĩ Mai Thanh Truyết thuộc hội Khoa học và Kỹ Thuật Việt Nam, có trụ sở tại California, Hoa Kỳ.
Tiếp tục câu chuyện về Chất da cam và Dioxin, đề tài của tạp chí kỳ này là: Có bao nhiêu Dioxin trong thuốc khai quang được sử dụng trong cuộc chiến Việt Nam? Chuyên gia thuộc hội Khoa học và Kỹ Thuật Việt Nam mà kỳ này chúng tôi trao đổi là kỹ sư Nguyễn Minh Quang.
Thưa quý thính giả, Gần 29 năm về trước, ngày 30 tháng 4 năm 1975, tiếng súng của chiến tranh Việt Nam đã chánh thức chấm dứt. Nhưng có một phần của cuộc chiến Việt Nam được chấm dứt sớm hơn vào tháng 1 năm 1971. Ðó là việc sử dụng thuốc khai quang, thường được biết dưới cái tên chất Da cam (Agent Orange), mà những người có trách nhiệm ở Việt Nam hiện nay gọi đó là “cuộc chiến tranh hóa học chống nhân dân Việt Nam của Ðế quốc Mỹ!”
Kể từ đó cho đến nay, nghi vấn trong việc sử dụng thuốc khai quang ở Việt Nam đã trở thành một hội chứng (syndrome). Nó đã, đang, và chắc chắn sẽ còn được đề cập đến trong tương lai. Một trong những nghi vấn hàng đầu là: Có bao nhiêu dioxin chứa trong thuốc khai quang được dùng trong cuộc chiến Việt Nam? Sau đây là cuộc trao đổi với kỹ sư Nguyễn Minh Quang.
Nguyễn An: Trước hết, xin Kỹ sư cho biết tại sao dioxin vẫn còn là một đề tài gây nhiều tranh luận liên quan đến cuộc chiến Việt Nam, mặc dù chất khai quang đã ngưng sử dụng gần 30 năm nay.
Nguyễn Minh Quang: Dioxin là một phó phẩm bất đắc dĩ trong tiến trình sản xuất thuốc diệt cỏ 2,4,5-T, một loại thuốc khai quang được dùng trong cuộc chiến Việt Nam. Tuy dioxin chiếm một tỉ lệ rất thấp trong thuốc khai quang, khoảng từ 2 đến 50 phần triệu (ppm), nhưng được đặc biệt chú ý vì dioxin được gán cho là một hóa chất độc hại nhất trên địa cầu và là tác nhân của nhiều thứ bệnh, nhất là ung thư và dị thai.
Ở Việt Nam hiện nay, mặc dù chưa có bằng chứng khoa học khả tín, giới chức có thẩm quyền và một vài “chuyên viên quốc tế nghiên cứu về dioxin” khẳng định rằng (1) số lượng dioxin trong thuốc khai quang sử dụng trong cuộc chiến Việt Nam cao nhất thế giới, (2) dioxin là tác nhân của tất cả mọi thứ bệnh tật từ ung thư, dị thai, cho đến lở loét ngoài da, và (3) tác hại của chất dioxin có tính di truyền từ thế hệ nầy qua thế hệ khác, cho dù dioxin không có trong cơ thể của người bệnh.
Nhà cầm quyền miền Bắc dùng dioxin như là một lợi khí trong các mặt trận chánh trị, ngoại giao, xã hội, và kinh tế, sau khi kết quả của một nghiên cứu ở Hoa Kỳ được công bố vào cuối năm 1969 cho thấy chất 2,4,5-T ở một liều lượng tương đối cao có thể gây dị thai ở loài chuột. Và đây cũng chính là lý do khiến thuốc khai quang bị ngưng sử dụng tại Việt Nam.
Nguyễn An: Như vậy thì có bao nhiêu chất dioxin chứa trong thuốc khai quang được sử dụng trong cuộc chiến Việt Nam?
Nguyễn Minh Quang: Khi nói đến số lượng dioxin thì chúng ta không thể không nói đến số lượng thuốc khai quang được sử dụng. Ngay trong năm 1970, Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đã ủy nhiệm cho Hàn lâm viện Khoa học Quốc gia (National Academy of Sciences (NAS)) thực hiện một cuộc nghiên cứu toàn diện về ảnh hưởng của việc sử dụng thuốc khai quang ở Việt Nam. Kết quả việc nghiên cứu của NAS được phổ biến năm 1974 (NAS - 1974) cho biết có khoảng 73,4 triệu lít (19,4 triệu gallons) thuốc khai quang được xịt xuống một diện tích khoảng 9.000 mi2 (23.310 km2). Số lượng thuốc khai quang nầy chứa khoảng 106 kg đến 163 kg chất dioxin. Trong một vài nghiên cứu khác, số lượng dioxin được ước tính từ 167 kg (368 lbs) đến 170 kg.
Nguyễn An: Vậy tức là theo tài liệu của chính bộ quốc phòng Hoa Kỳ công bố, thì tổng số thúôc khai quang đựơc sử dụng tại Việt Nam chưa đến 74 triệu lít, và lượng dioxin chứa trong đó khỏang gần 170kg. Thế nhưng, theo một bài báo trên tờ Nhân Dân số ra ngày 17 tháng 4 năm 2003 cho biết, dựa theo kết quả 5 năm nghiên cứu mới đây của một nhóm chuyên gia y tế môi trường thuộc trường Ðại học Columbia, New York, quân đội Mỹ đã sử dụng đến 100 triệu lít thuốc khai quang và số lượng dioxin có thể cao ít nhất là gấp 2 lần so với số lượng ước tính trước đây! Kỹ sư giải thích ra sao sự khác biệt ấy?
Nguyễn Minh Quang: Kết quả nghiên cứu của trường Ðại học Columbia ở New York được phổ biến trong một bài viết của Tiến sĩ (TS) Jeanne Mager Stellman và các đồng nghiệp trên Tạp chí Nature số 422 phát hành ngày 17 tháng 4 năm 2003. Tôi có đọc để tìm hiểu và có thể nói rằng con số 100 triệu lít chất khai quang mà tờ Nhân Dân đã đăng tải không có trong bài viết.
Nguyễn An: Không có? Vậy số lượng dioxin mà Tiến sĩ Stellman ước tính thì sao?
Nguyễn Minh Quang: Gần gấp đôi.
Nguyễn An: Chính xác thì số lượng dioxin và chất khai quang trong bài viết của Tiến sĩ Stellman là bao nhiêu?
Nguyễn Minh Quang: Bài viết của Tiến sĩ Stellman không cho biết số lượng chung, nhưng chỉ cho biết số lượng thuốc khai quang được dùng trong cuộc chiến Việt Nam thì nhiều hơn con số "nguyên thủy" của NAS-1974 là 7,1 triệu lít (1,9 triệu gallons).
Nguyễn An: A, như vậy, thì chỉ cần làm một con tính cộng đơn giản thôi.
Nguyễn Minh Quang: Nếu dùng số lượng 73,4 triệu lít của NAS-1974, thì số lượng thuốc khai quang phun xuống Việt Nam trong suốt cuộc chiến được Tiến sĩ Stellman ước tính phải là 80,5 triệu lít (73,4 + 7,1). Số lượng dioxin được Tiến sĩ Stellman ước tính là 221 kg, tức gần hai lần con số ước tính từ trước của NAS. Tuy nhiên, các con số nầy rất đáng nghi ngờ. Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VAST) có trực tiếp liên lạc với Ban Biên tập của Tạp chí Nature cũng như cá nhân Tiến sĩ Stellman để làm sáng tỏ về số lượng dioxin và chất khai quang vừa được công bố.
Nguyễn An: Tại sao các con số do Tiến sĩ Stellman ước tính lại đáng nghi ngờ?
Nguyễn Minh Quang: Chính các dữ kiện được công bố trong bài viết của Tiến sĩ Stellman đã làm cho các con số về dioxin và chất khai quang do Tiến sĩ Stellman ước tính trở thành đáng nghi ngờ! Theo kết quả nghiên cứu hồ sơ phi hành của các máy bay dùng để phun thuốc khai quang bị bỏ quên từ lâu của Tiến sĩ Stellman, có tất cả 19.905 phi vụ (sorties) được thực hiện từ năm 1961 đến năm 1971 trong chiến dịch Ranch Hand. Ðây là dữ kiện hết sức quan trọng để có thể ước tính một cách hợp lý nhất số lượng dioxin và thuốc khai quang được phun xuống miền Nam Việt Nam trong suốt cuộc chiến tranh.Chưa kể đến trị số của nó, việc số lượng thuốc khai quang không được công bố đích danh (explicitly) trong kết quả nghiên cứu đã là một nghi vấn.
Nguyễn An: Vậy mỗi máy bay mang theo bao nhiêu thúôc cho một phi vụ?
Nguyễn Minh Quang: Như chúng ta đã biết, máy bay được dùng để phun thuốc khai quang là loại máy bay vận tải C-123 được cải tiến, có trang bị một bình chứa thuốc với dung tích 1.000 gallons (3.780 lít). Như vậy, số lượng thuốc khai quang tối đa có thể phun bởi chiến dịch Ranch Hand là khoảng 75,2 triệu lít (19,9 triệu gallons). Nếu cộng với số lượng thuốc khai quang được phun bằng các phương tiện khác mà Tiến sĩ Stellman ước tính là 2 triệu lít (0,5 triệu gallons), tổng số thuốc khai quang phun xuống miền Nam Việt Nam không thể vượt quá 77,2 triệu lít (20,4 triệu gallons). Như vậy, nó chỉ cao hơn con số được ước tính từ trước là 3,8 triệu lít chứ không phải 7,1 triệu lít như Tiến sĩ Stellman đã công bố trong bài viết trên Tạp chí Nature.
Nguyễn An: Nhưng trong thực tế thì sao? Đâu có thể đơn giản là vài con tính như thế phải không ạ?
Nguyễn Minh Quang: Trên thực tế, vẫn theo dữ kiện của Tiến sĩ Stellman, số lượng thuốc khai quang được phun trong mỗi phi vụ có thể thay đổi từ 900 cho đến 1.000 gallons. Nếu dùng con số trung bình là 950 gallons cho mỗi phi vụ, số lượng thuốc khai quang được phun bởi chiến dịch Ranch Hand là 71,5 triệu lít (18,9 triệu gallons). Cộng với 2 triệu lít (0,5 triệu gallons) được phun bằng các phương tiện khác, tổng số thuốc khai quang được phun xuống miền Nam Việt Nam là 73,5 triệu lít (19,4 triệu gallons). Số lượng ước tính nầy hoàn toàn phù hợp với con số của NAS-1974: 73,4 triệu lít hay 19,4 triệu gallons!
Nguyễn An: Thế còn lượng dioxin chứa trong thuốc khai quang do Tiến sĩ Stellman ước tính thì như thế nào?
Nguyễn Minh Quang: TS Stellman đã dùng nồng độ trung bình là 3 phần triệu (ppm) cho 73,4 triệu lít thuốc khai quang để ước tính số lượng dioxin chứa trong thuốc khai quang phun xuống Việt Nam là 221 kg. Tiến sĩ Stellman cũng ước tính thêm số lượng dioxin chứa trong các chất khác như Chất Màu tím và Màu hồng là 165 kg. Tổng cộng là 366 kg (?). Rồi Tiến sĩ Stellman kết luận: "Các ước tính về số lượng dioxin thì gần gấp đôi." Tôi sẽ trình bày từng điểm nghi ngờ của các con số nầy.
Thứ nhứt, theo cách tính mà Tiến sĩ Stellman mô tả, phải có tổng cộng 386 kg (221 kg + 165 kg) chất dioxin, chứ không phải là 366 kg! Thứ hai là cái tỉ số “gần gấp đôi.” Nếu lấy con số 221 kg chia cho con số 163 kg của NAS, chúng ta có tỉ số 1,35; tức chưa đầy “một rưỡi.” Còn nếu lấy con số 366 kg chia cho con số 163 kg, chúng ta có tỉ số 2,24; tức “hơn hai lần!” Nhưng cái tỉ số nầy không quan trọng bằng con số 221 kg hoặc 366 kg.
Nguyễn An: Lý do tại sao?
Nguyễn Minh Quang: Một lần nữa, kết quả nghiên cứu hồ sơ phi hành của các máy bay dùng để phun thuốc khai quang bị bỏ quên từ lâu của Tiến sĩ Stellman đã làm cho các con số 221 kg hoặc 366 kg trở nên đáng nghi ngờ. Thật vậy, nếu tổng số 19.905 phi vụ mà Tiến sĩ Stellman ước tính là chính xác, thì số lượng thuốc khai quang được phun xuống Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh không nguyên chất; bởi vì các máy bay nầy chỉ phun một dung dịch được pha với nước, dầu cặn, hoặc dầu máy bay phản lực theo tỉ lệ 1:20 cho chất Màu xanh, 1:50 cho chất Màu trắng, và từ 1:10 cho đến 1:20 cho chất Da cam. Do đó, các con số ước tính của Tiến sĩ Stellman cần phải được "điều chỉnh" theo các tỉ lệ nêu trên. Nếu các tỉ lệ 1:10 và 1:20 được áp dụng cho con số 366 kg do Tiến sĩ Stellman ước tính, số lượng dioxin trong thuốc khai quang được phun xuống Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh chỉ từ 18,3 kg cho đến 36,6 kg mà thôi!
Nguyễn An: Tóm lại, theo Kỹ sư, thì có bao nhiêu chất khai quang được sử dụng trong cuộc chiến Việt Nam và có bao nhiêu chất dioxin chứa trong số thuốc khai quang đó?
Nguyễn Minh Quang: Theo tôi thì rất khó, nếu không muốn nói là không thể biết được một cách chính xác có bao nhiêu thuốc khai quang được sử dụng trong cuộc chiến Việt Nam. Còn số lượng dioxin chứa trong thuốc khai quang thì càng khó hơn! Tuy nhiên, chúng ta chỉ có thể có những con số ước tính hợp lý phù hợp với các dữ kiện đã biết. Cho đến giờ phút nầy, tôi thấy con số 73,4 triệu lít thuốc khai quang do NAS-1974 ước tính là hợp lý nhất. Còn về lượng dioxin, tôi có làm một ước tính riêng dựa vào dữ kiện của Tiến sĩ Stellman, thì số lượng dioxin chứa trong thuốc khai quang được sử dụng trong cuộc chiến Việt Nam có thể thay đổi từ 33,5 kg (nếu dùng tỉ lệ 1:20) đến 66,9 kg (nếu dùng tỉ lệ 1:10) mà thôi.
Nguyễn An: Xin cảm ơn Kỹ sư Nguyễn Minh Quang.
Nguyễn An: Tạp chí KH & MT kỳ này dừng lại ở đây và hẹn tái ngộ cùng quý thính giả vào giờ này thứ tư tùân sau. Trong kỳ tới, chúng tôi sẽ dở lại hồ sơ về chất da cam, một vấn đề nhậy cảm trong quan hệ Việt Mỹ. Mong quý thính giả đón nghe.