Lời giới thiệu: Cuộc bầu cử Tổng Thống Hoa Kỳ năm nay gặp nhiều chuyện rắc rối bất ngờ. Vì vậy mà trong mấy ngày vừa qua, ngoài việc đương nhiên là theo dõi xem ai sẽ là người sẽ được dân tộc Hoa Kỳ chọn làm Tổng Thống mới và tìm hiểu rồi đây chính sách của Hoa Kỳ sẽ ra sao, các quốc gia lớn nhỏ trên thế giới còn muốn biết thêm là nền dân chủ của Hoa Kỳ sẽ đương đầu thế nào với những chuyện bất ngờ và giải quyết ra sao những vụ rắc rối này. Mục ỘViệt Nam, Nhìn từ bên ngoàiỢ hôm nay có bài nhận định sau đây của Trần Sơn Nam...Cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ năm nay giữa một bên là Phó tổng thống Al Gore, ứng cử viên của đảng Dân Chủ, và một bên là Thống Đốc tiểu bang Texas George W. Bush, ứng cử viên của đảng Cộng Hòa, cho đến phút chót vẫn được dư luận và giới truyền thông Hoa Kỳ coi là ngang ngửa và không ai dám chắc giữa hai người, dân tộc Hoa Kỳ sẽ chọn ai. Cả hai đều có sở trường lẫn sở đoản, nên không trội hẳn lên để nắm phần thắng. Thứ ba vừa qua, ngày 7 tháng 11, trong số trên dưới hai trăm triệu cử tri, gần một nửa, nghĩa là hơn 97 triệu đã đi bỏ phiếu và như người ta vẫn chờ đợi ở một nền dân chủ có truyền thống vững chắc, dân chúng ở khắp các tiểu bang đã tham dự cuộc đầu phiếu trong vòng trật tự. Trước hết, đúng như dự đoán của dư luận và giới truyền thông cuộc chạy đua giữa hai ứng cử viên thật là gay go, sát nút. Phó tổng thống Al Gore được lợi thế ở các tiểu bang có nhiều kỹ nghệ ở hai miền Đông và Tây trong khi đó thì Thống đốc George W. Bush được lợi thế ở các tiểu bang hai miền Nam và Trung Tây và kết quả sẽ tùy thuộc vào một số tiểu bang được xếp vào hạng ngang ngửa, chưa biết ngả vào ai. Ngay lúc đầu, những kết quả sơ khởi tại các tiểu bang miền Đông cho thấy quả thực là phải đợi đến phút chót mới biết được ai sẽ là người được chọn để cầm đầu vận mệnh của Hoa Kỳ trong 4 năm sắp tới.Nhưng rồi ngay sau đó là một số chuyện bất ngờ. Vào lúc hơn 8 giờ tối, tất cả các đài truyền hình loan tin là tiểu bang Florida, một tiểu bang thuộc hạng ngang ngửa và do chính em ứng cử viên George W. Bush, tức là Jeff Bush làm Thống đốc, đã bỏ phiếu cho ông Gore. Và liền theo lại là tin một số tiểu bang lớn ngang ngửa khác như Pensylvania, Michigan, đã ngả về phía ông Gore. Như vậy có nghĩa là ông Bush sẽ nắm chắc phần thất bại. Chuyện bất ngờ đầu tiên ở đây là chỉ gần hai giờ sau, các đài truyền hình lại loan tin ngược lại, tiểu bang Florida chưa chắc đã về tay ông Gore vì số phiếu bỏ cho ông Bush đang lên, làm cho phía của ông hy vọng trở lại. Diễn tiến này chạy dài cho đến quá nửa đêm, đem theo phiếu của hai tiểu bang lớn là New York và California cho ông Gore và đưa đến kết quả là người ta chỉ còn chờ đợi số phiếu tại tiểu bang Florida để được biết ai sẽ là người thắng chung cuộc. Hai giờ sáng, các đài truyền hình lại loan tin là Florida đã ngả về ông Bush và liền sau đó tuyên bố ông Bush sẽ là Tổng thống đắc cử (President-elect). Được tin này, theo truyền thống đã có từ trước tới nay, ông Gore gọi ngay điện thoại cho ông Bush để nhận thua cuộc và ngỏ lời chúc mừng người đắc cử.Chuyện bất ngờ thứ hai xảy đến và là một chuyện bất ngờ động trời. Chỉ 15 phút sau, ông Gore gọi lại ông Bush, nói rằng tình thế đã thay đổi và rút lại lời nhận thua cuộc lúc trước. Các đài truyền hình ngay sau đó cũng lên tiếng và loan tin là cuộc đầu phiếu chưa kết thúc vì chưa ai biết rõ kết quả cuối cùng ở Florida ra sao. Hai tin này làm cho hơn 250 triệu dân Hoa Kỳ và toàn thể thế giới ngỡ ngàng. Sự thực thì đến sáng người ta được biết là tại đây, ông Bush thắng nhưng số phiếu hơn ông Gore chỉ vẻn vẹn có gần 1.700 phiếu.Chuyện bất ngờ thứ ba bắt đầu. Vì số phiếu của ông Bush hơn ông Gore chưa được 0,5% tổng số phiếu người đi bầu, theo luật lệ của tiểu bang Florida, người ta phải kiểm lại xem việc tổng kết số phiếu có đúng không. Như vậy có nghĩa là lại cần phải có một loạt thủ tục để làm việc này và do đó hiện nay ông Bush chưa được chính thức coi là Tổng Thống đắc cử. Thêm vào tình trạng rắc rối này lại còn một tình trạng phức tạp hơn nữa. Theo hiến pháp đặc biệt của Hoa Kỳ thì người đắc cử Tổng Thống bắt buộc phải là người được đa số 270 phiếu của cử tri đoàn (gọi là electoral college) do các tiểu bang chọn. Mỗi tiểu bang có một số nhất định trong cử tri đoàn và ứng cử viên Tổng Thống nào, dầu chỉ có thắng một phiếu hơn đối phương trong số phiếu của người dân trong tiểu bang, cũng được lấy hết số phiếu cử tri đoàn dành cho tiểu bang đó. Như vậy có nghĩa là dầu trên toàn quốc được đa số phiếu của người dân (gọi là popular vote) nhưng không đạt được số 270 phiếu của cử tri đoàn thì cũng không được coi là đắc cử. Cách đây một tuần nhiều người dự đoán rằng theo kết quả của hầu hết các cuộc thăm dò dư luận, ông Bush có nhiều phần thắng về popular vote nhưng có thể thua ông Gore về electoral vote. Bây giờ thì ngựa lại về ngược. Kết quả ngày hôm qua cho thấy là ông Gore đã thắng ông Bush gần 100.000 phiếu (chưa đầy một phần mười của 1% tổng số gần 100 triệu người di bầu), nhưng về số phiếu cử tri đoàn thì sẽ thua ông Bush nếu con số 25 phiếu cử tri đoàn của tiểu bang Florida ngả về ông Bush. Chuyện gây cấn đang được kiểm lại hiện nay là ông Bush có thực sự thắng ông Gore ở Florida không? Nếu sau khi việc kiểm phiếu lại được hoàn tất, ông Bush thắng ở Florida thì mặc dầu tổng số phiếu trên toàn quốc thua ông Gore, theo hiến pháp của Hoa Kỳ, ông vẫn được coi là người đắc cử. Đây là một tình trạng đặc biệt, hết sức gây cấn, dễ gây hoang mang, chia rẽ, trước đây hơn 100 năm mới xẩy ra một lần.Nền dân chủ của Hoa Kỳ vẫn được coi là có truyền thống vững chắc, sẽ giải quyết ra sao những chuyện bất ngờ, rắc rối này? Người dân Hoa Kỳ cũng như toàn thế giới đang chờ đợi xem trong cuộc bầu cử lịch sử của năm 2000, nền dân chủ của Hoa Kỳ có qua được cơn thử thách để mang lại sự đoàn kết trong hàng ngũ dân tộc Hoa Kỳ không? Dầu trong hai ông, Gore và Bush, ai là người đắc cử, thì trách nhiệm cũng hết sức nặng nề vì thực sự người dân Hoa Kỳ đã bị chia cắt làm đôi. Nếu kể cả kết quả ở Thượng Viện và Hạ Viện thì rõ rệt là quoc hoi My bay gio 50% ngả về đảng Dân Chủ và 50% ngả về đảng Cộng Hòa, và đó cũng là điều mà giới quan sát quốc tế ghi nhận.
