Chủ Tịch Nước Nguyễn Minh Triết của Việt Nam đã rời Hà Nội hồi chiều nay để sang Hoa Kỳ, bắt đầu chuyến viếng thăm nước Mỹ theo lời mời của Tổng Thống George W. Bush. Chuyên cơ của ông Triết sẽ đáp xuống phi trường New York vào lúc 5 giờ chiều nay, giờ địa phương, tức lúc 4 giờ sáng ngày mai tính theo giờ Việt Nam.
Tháp tùng ông Triết là đoàn gồm 200 người, trong đó có các viên chức cao cấp trong chính phủ và những doanh nhân.
Trọng tâm của cuộc viếng thăm là buổi thảo luận giữa hai nhà lãnh đạo Việt-Mỹ, sẽ diễn ra ở Nhà Trắng vào ngày thứ Sáu tới đây.
Tin từ Hà Nội và Washington cho biết hai nhà lãnh đạo Việt-Mỹ sẽ thảo luận với nhau về nhiều vấn đề, từ quan hệ hợp tác chiến lược, quốc phòng, cho đến hợp tác phát triển kinh tế, thương mại, giáo dục. Phía Việt Nam cũng sẽ đưa vấn đề chất da cam ra để thảo luận và phía Hoa Kỳ sẽ đặt vấn đề nhân quyền.
Những nghị trình quan trọng
Trước khi lên máy bay, ông Chủ Tịch Nước của Việt Nam nói rằng một trong những trọng tâm ông muốn đạt được là kêu gọi các công ty Mỹ tăng thêm mức vốn đầu tư, đặc biệt trong lãnh vực công nghiệp cao.
Về vấn đề này, tin từ Washington mà Ban Việt Ngữ chúng tôi ghi nhận được cho biết công ty Boeing của Mỹ hy vọng sẽ đạt được thỏa thuận bán thêm máy bay cho công ty hàng không Vietnam Airlines, song song với những giao kèo hợp tác về năng lượng, viễn thông, kỹ thuật tin học và tài chánh mà các cơ quan, công ty, tổ chức liên hệ giữa hai bên sẽ ký kết trong những ngày tới, khi ông Triết có mặt ở Mỹ.
Ðiển hình là ngày mai, Thứ Ba, ông Triết sẽ đến thăm Thị Trường Chứng Khoán New York để thảo luận với Hội Ðồng Quản Trị của Thị Trường và dự buổi lễ ký kết hợp tác giữa Thị Trường Chứng Khoán New York với sàn giao dịch của thành phố Hồ Chí Minh, và trị giá các giao kèo thương mại được các công ty Việt-Mỹ ký kết trong một vài ngày tới được nói lên đến hơn 4 tỷ đô la.
Các viên chức đặc trách thương mại hai nước đều nói tin tưởng chuyến viếng thăm sẽ mở một chương mới cho mối quan hệ về kinh tế. Năm ngoái, mức trao đổi thương mại hai bên lên đến 9 tỷ 700 triệu đô la, trong đó Việt Nam thu được 8 tỷ 600 triệu nhờ bán hàng sang Mỹ.
Ông Triết cũng sẽ có buổi làm việc riêng với Ban Giám Ðốc Ðại Học Harvard, trong mục tiêu muốn Hoa Kỳ giúp Việt Nam xây dựng một trường đại học cao cấp.
Cách đây 2 năm, khi Thủ Tướng Phan Văn Khải của Việt Nam sang thăm Hoa Kỳ, vấn đề này đã được nói đến, và theo tiết lộ của một viên chức ngoại giao cao cấp của Mỹ thì mới đầu năm nay khi Phó Thủ Tướng kiêm Ngoại Trưởng Phạm Gia Khiêm sang Washington, đương kim Thủ Tướng Việt Nam là ông Nguyễn Tấn Dũng có gửi một lá thư riêng cho Tổng Thống Hoa Kỳ George W. Bush để nhắc lại lời yêu cầu.
Viên chức này còn cho Ban Việt Ngữ chúng tôi biết trong thư gửi cho Tổng Thống Hoa Kỳ, Thủ Tướng Dũng cũng kêu gọi phía Mỹ giúp huấn luyện cho các giáo viên Việt Nam, và mở rộng chương trình cho sinh viên từ Việt Nam sang Hoa Kỳ du học.
Những trở ngại
Bên cạnh những điểm vừa nói, cả Hà Nội lẫn Washington đều biết có hai vấn đề ít nhiều đang gây trở ngại cho mối quan hệ song phương. Ðó là vấn đề chất da cam mà quân đội Hoa Kỳ đã sử dụng trong cuộc chiến ở Việt Nam và vấn đề nhân quyền.
Về vấn đề chất da cam, tin tức chúng tôi thu thập được cho biết phía Việt Nam sẽ yêu cầu Hoa Kỳ thực hiện hai điều, thứ nhất là trợ giúp cho các nạn nhân bị ảnh hưởng và thứ nhì là thực hiện chương trình làm sạch những khu vực vẫn còn bị nhiễm độc bởi chất hóa học này.
Theo chỗ chúng tôi được biết, đến bây giờ phía Hoa Kỳ vẫn giữ nguyên lập trường là không có bằng chứng khoa học để xác nhận sự liên hệ giữa chất da cam với khoảng 3 triệu người đang bị ảnh hưởng về sức khỏe mà phía Việt Nam đưa ra. Tuy nhiên, một viên chức yêu cầu không tiết lộ danh tánh cho Ban Việt Ngữ biết Washington sẵn sàng thảo luận cởi mở về chương trình hợp tác nhân đạo để giúp đỡ cho những người Việt Nam không may.
Cũng cần nói thêm chuyên cơ chở ông Triết và đoàn Việt Nam đáp xuống sân bay New York chỉ ít giờ đồng hồ sau khi tòa kháng án liên bang Mỹ bắt đầu phiên xử xem các nạn nhân Việt Nam có thể kiện đòi những công ty chế tạo chất da cam bồi thường hay không.
Về nhân quyền
Về nhân quyền, theo lời ông Triết nói với báo chí trước khi lên máy bay ở Hà Nội là quả thật, hai bên –phía Hoa Kỳ và Việt Nam vẫn còn những bất đồng- và theo lời ông, cả hai nước sẽ tiếp tục bàn thảo thẳng thắn và công bằng để giải quyết những trở ngại đang có chung quanh vấn đề này.
Hồi tuần trước người phát ngôn của Nhà Trắng cho biết tình trạng nhân quyền ở Việt Nam là điều Tổng Thống Bush rất quan tâm, và mới sáng hôm nay, các viên chức hành pháp Mỹ mà chúng tôi có dịp tiếp xúc đều nói trong buổi gặp gỡ với người lãnh đạo nhà nước Việt Nam, Tổng Thống Bush sẽ nói rõ nhân quyền ảnh hưởng rất quan trọng trong tiến trình xây dựng quan hệ giữa hai quốc gia, và Washington chủ trương hợp tác với Việt Nam để cải thiện tình trạng nhân quyền, cũng như luôn thúc đẩy Hà Nội tôn trọng những quyền căn bản của người dân.
Tin từ Quốc Hội Liên Bang Mỹ cũng cho biết là chiều thứ Năm tuần này khi đón tiếp ông Chủ Tịch Nước Nguyễn Minh Triết, Bà Chủ Tịch Quốc Hội Nancy Pelosi cũng sẽ đích thân trình bày với ông Triết rằng nhân dân Hoa Kỳ rất quan tâm đến vấn đề nhân quyền ở Việt Nam, và cải tiến nhân quyền đồng nghĩa với cải tiến mối giao hảo giữa hai quốc gia.
Ban Việt Ngữ chúng tôi cũng được tin nói trong phái đoàn dân cử đón tiếp ông Triết thăm Quốc Hội Liên Bang Mỹ sẽ có sự mặt những vị dân cử thuộc các bang có đông cử tri người Mỹ gốc Việt.
Cũng cẩn nhắc lại trong một vài tuần rồi, phía Việt Nam đã trả tự do cho một số người nằm trong danh sách mà phía Hoa Kỳ đòi hỏi.
Mặt khác trong chuyến viếng thăm Mỹ, ông Chủ Tịch Nước Việt Nam sẽ gặp sự chống đối mạnh mẽ của cộng đồng người Việt đang sinh sống tại Hoa Kỳ. Những cuộc biểu tình đang được sửa soạn ở tất cả các nơi ông Triết sẽ ghé thăm, từ New York đến thủ đô Washington, và ngay tại thành phố Los Angeles là trạm dừng chân cuối cùng của đoàn.
Ông Triết là vị Chủ Tịch Nước Việt Nam đầu tiên đến thăm Mỹ, kể từ khi cuộc chiến kết thúc cách đây đã 32 năm. Cũng tuần lễ này cách đây 2 năm, Thủ Tướng Phan Văn Khải đã sang thăm Washington. Về phía Hoa Kỳ, đã có 2 vị Tổng Thống sang thăm Hà Nội, là ông Bill Clinton hồi năm cuối năm 2000 và Tổng Thống George W. Bush hồi tháng 11 năm ngoái.