Lê Dân, phóng viên đài RFA
Ủy ban Châu Âu vừa quyết định áp đặt thuế chống phá giá tới mức 66,1% trên mặt hàng bóng đèn huỳnh quang thu gọn của Việt Nam. Với mức thuế này, ngành sản xuất mặt hàng này của Việt Nam xem như bị khai tử, dù còn non yếu. Vì sao nên nỗi này?
Đây không phải là lần đầu tiên mà một mặt hàng nhiều hứa hẹn của Việt Nam bị áp đặt thuế chống phá giá để rồi triển vọng chưa thấy, đã tắt ngấm.
Mặt hàng nhiều hứa hẹn
Mọi người chưa quên những vụ hàng dệt may có xuất xứ từ nước khác, được đưa vào Việt Nam để lợi dụng thuế suất ưu đãi khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ hay Liên minh Châu Âu. Hậu quả là doanh nghiệp Việt Nam bị thiệt.
Cuộc điều tra đối với mặt hàng đèn huỳnh quang compact của Việt Nam đã bị Tổng vụ Thương mại Châu Âu tiến hành từ cuối năm 2003, khi họ nhận thấy có sự tăng trưởng đột biến về lượng hàng nhập khẩu này có nguồn gốc từ Việt Nam.
Ba trong số bảy doanh nghiệp trong diện bị điều tra cho thấy họ chủ yếu là những đơn vị không đầu tư sâu vào việc sản xuất mặt hàng đèn huỳnh quang, mà chỉ làm gia công, hay nói đúng hơn là chỉ tạm nhập, rồi tái xuất với chứng chỉ nước gốc, tạm dịch từ chữ "Country of Origine", thường được gọi tắt là C/O.
Gần như suy sụp
Tin tức báo chí cho biết ông Nguyễn Toàn Thăng, giám đốc Công ty Bóng đèn và Phích nước Rạng Đông, gần như suy sụp vì quyết định mới của Ủy ban Châu Âu. Ông nói đã trầy trật chuẩn bị ba năm trời mới đạt đủ tiêu chuẩn xuất khẩu đèn compact vào Liên minh Châu Âu, để rồi khi tiếp cận thị trường này chưa được bao lâu thì nay gần như phải bỏ.
Một nhân viên phòng Xuất khẩu công ty Điện Quang tại Thành phố Hồ Chí Minh cho chúng tôi biết là doanh giời trong ngành đang khẩn trương tìm cách đối phó: "Mấy bữa nay đang họp bên Phòng Thương mại, nhưng chưa có kết quả gì..."
Trong các doanh nghiệp bị EU điều tra thì Rạng Đông chứng minh được là trên mỗi sản phẩm đèn compact xuất sang EU đều có nguyên liệu nhập khẩu không vượt quá 60% và giá trị gia tăng trên mỗi sản phẩm hoàn chỉnh không vượt quá 25% theo đúng luật định.
Ảnh hưởng đến các mặt hàng khác
Nghiêm trọng hơn, khi trao đổi với báo Tuổi Trẻ, ông Phạm văn Minh, Vụ trưởng Vụ Châu Âu thuộc bộ Thương mại, còn cho biết là Ủy ban Châu Âu còn đang cho điều tra thêm về một số mặt hàng khác có xuất xứ từ Việt Nam cũng với lý do tương tự.
Nếu Việt Nam không cảnh giác thì sẽ có một số doanh nghiệp thuộc các ngành nghề khác tiếp tục bị oan uổng.
Bạn nghĩ gì về việc này? Xin email về Vietnamese@www.rfa.org
Mặt hàng đồ gỗ xuất sang Mỹ cũng sắp chịu cảnh bị áp thuế chống phá giá, sau khi hiện tượng một số nước "quá cảnh" hàng của họ sang Việt Nam để lấy chứng nhận xuất xứ C/O, lạm dụng thế được ưu đãi của Việt Nam.
Bộ Thương mại đã phải yêu cầu các doanh nghiệp ngưng việc tạm nhập, tái xuất, chuyển khẩu đồ gỗ thành phẩm từ nước khác sang Việt Nam để xuất sang Hoa Kỳ.
Rõ ràng là các tệ nạn này chỉ sinh lợi cho một thiểu số rất ít người có chức, có quyền, mà tước đi cơ hội làm ăn chính đáng của nhiều doanh nghiệp thuộc nhiều ngành khác nhau, chưa kể là công ăn việc làm của hàng chục ngàn công nhân lương thiện.
Chứng chỉ xuất xứ C/O
Hiện nay tại Việt Nam chỉ có hai cơ quan được cấp chứng chỉ xuất xứ C/O cho các doanh nghiệp trong nước là bộ Thương mại và Phòng Thương mại và Công nghiệp, có chi nhánh tại các thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, Hải Phòng và Thành phố Hồ Chí Minh.
Nhiệm vụ thứ 10 trong số 12 nhiệm vụ của tổ chức này ghi rõ "Cấp giấy chứng nhận xuất xứ cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam và chứng thực các chứng từ cần thiết khác trong kinh doanh; xác nhận các trường hợp bất khả kháng".
Nhiệm vụ thứ 11 còn ghi "Giúp các doanh nghiệp trong và ngoài nước giải quyết bất đồng, tranh chấp, thông qua thương lượng, hòa giải hoặc trọng tài; phân bổ tổn thất chung khi có yêu cầu".
Cho tới nay chưa nghe nói Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam có giúp các doanh nghiệp bóng đèn huỳnh quang compact hòa giải với Ủy ban Châu Âu hay không.
Trưởng ban Pháp chế của cơ quan này là ông Trần Hữu Huỳnh cho báo chí biết là để tránh phiền phức và mất thời gian của doanh nghiệp, nên một trong những phương châm của Phòng Thương mại và Công nghiệp khi cấp chứng chỉ xuất xứ là hậu kiểm, tức cứ nhắm mắt cho hàng đi, rồi kiểm tra sau, nếu cần.
Có tin cho rằng một số doanh nghiệp nước ngoài làm giả chứng chỉ C/O của Việt Nam rồi sau đó xuất hàng của họ vào Liên minh Châu Âu.
Tuy nhiên tin đó không chính xác vì ông Trưởng ban Pháp chế cho biết hầu hết doanh nghiệp xuất đèn huỳnh quang compact sang thị trường EU đều được các chi nhánh của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cấp mẫu C/O.
Vừa qua Phòng đã kiểm tra và rút lại một số mẫu C/O đã cấp đối với một số lô hàng không đáp ứng đủ điều kiện. Nhiều người cho là Phòng không cần rút nữa, vì còn xuất đi đâu được nhiều nữa.