Lãn công đình công, vấn đề lớn mà Việt Nam đang phải đối phó

Nam Nguyên, phóng viên đài RFA

Làn sóng đình công ở khu vực doanh nghiệp vốn đầu tư nước ngoài, thường gọi là doanh nghiệp FDI, tưởng là không lan tới khu vực các công ty vốn nội địa. Những gì xảy ra trong những ngày 12, 13, 14, 15, 16 tháng 2 cho thấy sự ước định đó không đứng vững. Tuổi Trẻ, Việt Nam Express, Người Lao Động và nhiều báo khác đều đưa thông tin lên mạng điện tử.

0:00 / 0:00
dinhconggiadinh200.jpg
Công nhân tụ tập trước cổng công ty không chịu vào làm việc. Photo courtesy of TuoiTre Online

Trên địa bàn TP.HCM, Có đến 8 cuộc đình công xảy ra trong những ngày vừa nói qui tụ khoảng hơn một vạn người, trong số này có 4 doanh nghiệp 100% vốn trong nước, bao gồm Giày Gia Định, Minh Phát, Titco Tân Bình, và nóng nhất là Giày Huê Phong, chỉ riêng công ty này có 6 ngàn công nhân đình công kéo dài gần 4 ngày. Ngoài ra tranh chấp lao động còn lại, xảy ra tại 4 doanh nghiệp FDI, đó là Theodore Alexander Vietnam, Hiro và Perfect và Saigon Sumida.

Quy mô lớn chưa từng có

Đầu tiên là 400 công nhân công ty giày Gia Định đình công đòi tăng lương và cải thiện chế độ lao động. Giày Gia Định là doanh nghiệp 100% vốn trong nước, trụ sở ở quốc lộ 13 Hiệp Bình Phước Thủ Đức TP.HCM. Vụ đình công làm tắc nghẽn lưu thông trên một phần quốc lộ 13 ngang qua khu vực, vụ Giày Gia Định được giải quyết nhanh chóng, chủ nhân đồng ý sửa chữa các sai lầm, tăng một phần lương.

Qua ngày 13/2/2006, thêm 6 ngàn công nhân làm việc cho công ty Giày Huê Phong cũng đình công. Huê Phong cũng là doanh nghiệp 100% vốn trong nước, trụ sở ở phường 12 Gò Vấp. Điểm đáng chú ý là lần đầu tiên, công nhân doanh nghiệp nội địa yêu sách được hưởng mức lương tối thiểu ngang bằng khu vực đầu tư nước ngoài, nghĩa là khoảng 860 ngàn một tháng. Đòi hỏi này tất nhiên là không được đáp ứng vì Gia Định và Huê Phong đều là công ty trong nước.

Công nhân sửa yêu cầu, đòi mức lương tối thiểu 460 ngàn cộng với phụ cấp và công ty đóng bảo hiểm xã hội theo luật. Thoạt đầu chủ nhân Huê Phong không đồng ý, nhưng đến chiều 16/2 thì đã chấp nhận yêu sách này. Công ty trả 100% lương cơ bản trong những ngày công nhân đình công, ký lại hợp đồng theo mức lương mới trước ngày 20/3, cam kết chỉ tăng ca đúng luật lao động. Công nhân công ty Giày Gia Định nói với Đài ACTD: (Xin theo dõi trong phần âm thanh bên trên)

Bạn nghĩ về việc này? Xin email về Vietweb@rfa.org

Các báo đều nhấn mạnh tới sự kiện đình công lan ra khu vực doanh nghiệp vốn trong nước, ngoài chuyện tiền lương quá thấp bốn, năm trăm ngàn một tháng không đủ sống. Công nhân tranh đấu nhiều về vấn đề bị tăng ca liên tục, và nhiều qui định bất hợp lý mang tính bóc lột trong chế độ làm việc. Chẳng hạn như một ngày lương chỉ có 18 ngàn, nhưng nếu nghỉ không có phép bị trừ 30 ngàn đồng. Thậm chí công nhân đi vệ sinh không có thẻ cũng bị phạt 5 ngàn đồng mỗi lần.

Ðiều chỉnh mức lương tối thiểu ở khu vực FDI

Trong tuần lễ tính đến ngày 16/2, khu vực đầu tư nước ngoài ở TP.HCM tiếp tục xảy ra đình công. Nguyên do là vì chính phủ đã điều chỉnh mức lương tối thiểu ở khu vực FDI, các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài phải trả theo mức lương mới kể từ ngày 1 tháng Hai nhưng nhiều doanh nghiệp không đáp ứng, lách luật tăng lương tối thiểu nhưng lại cắt đi các phúc lợi khác.

Dây dưa lằng nhằng công nhân tiếp tục đình công, nhưng sau cùng hôm 16/2 công ty Theodore Alexander vốn đầu tư Anh Quốc, trụ sở tại khu chế xuất Linh Trung 1, cũng thoả thuận nâng mức lương tối thiểu lên 870 ngàn, đồng thời tăng lương 100 ngàn đồng cho toàn bộ công nhân tính từ đầu tháng 2 vừa qua.

Trước làn sóng đình công lan rộng, theo Tuổi trẻ, Sở Lao Động Thương Binh Xã Hội TP.HCM hôm 14/2 vừa qua đã gởi công văn tới các quận huyện, cảnh báo tình hình lãn công, đình công sẽ gia tăng trong tháng hai này và cả những tháng kế tiếp.

Không phải chỉ ở miền Nam, tại Hà Nội sáng 16/2, thương bệnh binh đem 30 chiếc xe lam chở hàng, đình công phản đối trước cổng

Công ty liên doanh Lever Việt Nam. Những công nhân thương bệnh binh vừa nói đòi Lever ViệtNam phải bồi thường 11 tỷ đồng vì cắt hợp đồng với công ty cổ phần đầu tư xây dựng quốc tế Liên Anh Thanh. Vụ huỷ bỏ hợp đồng này ảnh hưởng tới một hợp tác xã vận tải mà các thương bệnh binh vừa nói là xã viên. Vụ việc đang được dàn xếp.

Xung đột lợi ích giữa chủ và thợ

Làn sóng đình công với qui mô lớn chưa từng có bắt đầu xảy ra hồi đầu năm ở Việt Nam, có những vụ qui tụ gần 5 vạn công nhân. Trong một bài viết của Nguyễn An Nguyên xuất hiện cùng lúc trên Tuổi Trẻ online và Vietnam Net, tác giả Nguyễn An Nguyên nhận định, đây là sự kiện đánh động xã hội Việt Nam về một chiều xung đột mới đã đến và sẽ tồn tại lâu dài, đó là xung đột lợi ích giữa chủ và thợ. Theo tác giả, từ góc nhìn vĩ mô, những định kiến từ bất kỳ phiá nào, dù là ủng hộ công nhân hay khuyến khích đầu tư đều không có ích cho những chính sách dài hạn của Việt Nam.

dinhconggiadinh200b.jpg
Đình công ở Công ty giày Gia Định. Photo courtesy of TuoiTre Online

Tác giả cho rằng, ở các nước công nghiệp lâu đời, sau hàng trăm năm đấu tranh, cả hai giới chủ và thợ đều kinh nghiệm đầy mình, tổ chức tốt và quyền lực mặc cả rất lớn. Cùng với nó, khoa học kinh tế, nhất là kinh tế học lao động, đã cung cấp những cái nhìn sâu sắc và khách quan, làm cơ sở cho chính sách.

Theo tác giả, không có lý do gì Việt Nam sẽ không trải qua những biến đổi tự nhiên và sâu rộng trong quan hệ mang tính rường cột này của nền kinh tế, như những gì xảy ra ở Hàn Quốc, Trung Quốc từ vài thập niên qua. Tác giả nhận định tiếp , để đương đầu với sự trạng, quan điểm coi các cuộc đình công vừa rồi là do bị kích động bị lôi kéo là tự bịt mắt mình. Sự coi thường nhận thức và nhu cầu thiết thân của ngừơi công nhân hoàn toàn trái với quan điểm của kinh tế học hiện đại.

Thưa quí thính giả, qua những bài báo chúng tôi trích đọc vừa rồi, lãn công đình công đang là vấn đề lớn mà nhà nước Việt Nam phải đối phó. Đối với luật pháp của Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam hiện hành, thì đình công ngoài qui mô doanh nghiệp là bất hợp pháp.

Đình công lãn công phải do công đoàn tổ chức và phải ở trong nội bộ doanh nghiệp. Thực tế diễn ra từ cuối năm 2005 kéo dài đến nay cho thấy, các cuộc đình công đều xuất phát từ bên ngoài công đoàn, vấn đề này quả đã gây nhiều lúng túng cho chính phủ Việt Nam.