មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ថ្លែងប្រាប់អាស៊ីសេរី នៅរាជធានីភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី១២ ឧសភា ថា ដើម្បីធានាថាប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបអាចទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ច រដ្ឋាភិបាល និងអ្នកធ្វើគោលនយោបាយ ត្រូវពង្រឹងគុណភាពអប់រំដល់ពលរដ្ឋខ្លួន ហើយថាការអភិវឌ្ឍផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដោយនិរន្តរភាព ចាំបាច់ត្រូវមាននីតិរដ្ឋដែលរឹងមាំ។
មន្ត្រីរូបនេះក៏នឹងជជែកពីអនាគតអាស៊ានក្នុងរយៈពេល ៥០ឆ្នាំទៅមុខទៀត។
លោក ចាស្ទីន វ៉ូត (Justin Wood) គឺជាប្រធានផ្នែកអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក និងសមាជិកគណៈកម្មាធិការនាយកនៃវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។
លោក សាន សែល៖ តំបន់អាស៊ានកំពុងសប្បាយរីករាយនឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចឥតឈប់ឈររបស់ខ្លួន។ សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានលូតលាស់ ៥ភាគរយក្នុងមួយឆ្នាំ ខណៈមានតំបន់តិចតួចផ្សេងទៀតក្នុងពិភពលោកដែលមានកំណើននេះ។ ប្រទេសចិន និងឥណ្ឌា កំពុងមានសេដ្ឋកិច្ចស្ទុះឡើងខ្លាំងជាងអាស៊ាន ក៏ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីសេដ្ឋកិច្ចចិន នោះគឺសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាននេះឯង។ លោក ចាស្ទីន វ៉ូត តើត្រូវធ្វើម្ដេចទៅដើម្បីធានាថា គ្រប់គ្នាអាចទទួលបានប្រយោជន៍ដោយសមធម៌ពីការកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដែលកំពុងស្ទុះឡើងខ្លាំងនៅក្នុងតំបន់អាស៊ាន?
លោក ចាស្ទីន វ៉ូត៖ អាស៊ាន គឺជាសេដ្ឋកិច្ចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយ។ សុខភាពសេដ្ឋកិច្ចតំបន់នេះមានភាពរឹងប៉ឹងមាំមួន ប៉ុន្តែដូចដែលខ្ញុំបានលើកឡើងហើយថា ភាពរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ច មិនទាន់ត្រូវបានចែករំលែកឲ្យមានសមធម៌នៅឡើយ។ ប្រជាជនជាច្រើនមិនទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីការរីកចម្រើននេះទេ។ វាមិនយុត្តិធម៌ទាល់តែសោះ។ បញ្ហានេះ កំពុងកើតឡើងក្នុងតំបន់អាស៊ាន។
ប្រជាជនជាច្រើនកំពុងលោតចេញពីភាពក្រីក្រ និងចូលក្នុងក្រុមអ្នកមានមធ្យម ក៏ប៉ុន្តែប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាជនដែលទើបមានបានថ្មីនេះ នឹងមិនកើនឡើងលើសពីនេះទៀតឡើយ។ ហេតុដូច្នេះ ប្រជាជនជាច្រើននេះ បើទោះជារួចចាកពីភាពក្រីក្រ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេនៅត្រូវបានគេចាត់បញ្ចូលក្នុងអ្នកក្រីក្រដដែល ពោលគឺពួកគេគ្រាន់តែនៅលើបន្ទាត់ភាពក្រីក្រប៉ុណ្ណោះ ពីព្រោះថាប្រាក់ចំណូលរបស់ពួកគេ គឺងាយបាត់បង់ទៅវិញណាស់ ដែលអាចធ្វើឲ្យពួកគេធ្លាក់ចូលក្នុងភាពក្រីក្រវិញ។
អាស៊ាន ត្រូវប្រឹងធ្វើកិច្ចការឲ្យប្រជាជនរបស់ខ្លួនមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់។ វាមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ បើគ្រាន់តែពួកគេចាកចេញពីភាពក្រីក្រ។ ពួកគេមិនចាំបាច់លោតពីក្រុមអ្នកមានប្រាក់ចំណូលទាប ទៅក្រុមអ្នកមានប្រាក់ចំណូលមធ្យម ទៅក្រុមអ្នកមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់។
នៅមានកិច្ចការជាច្រើនទៀតត្រូវធ្វើ។
យើងនិយាយពីធនធានមនុស្សដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសំខាន់មួយ ដែលរដ្ឋាភិបាលអាចប្រើប្រាស់ដើម្បីជួយប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនរកប្រាក់ចំណូលបានច្រើនជាងមុន មានបានជាងមុន និងរុងរឿងជាងមុន។
ផ្តល់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធចាំបាច់ ដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋអាចមានថាមពលអគ្គិសនីប្រើប្រាស់។ អ៊ីចឹង ពួកគេអាចរៀនសូត្រ និងធ្វើដំណើរបានច្រើន និងវែងឆ្ងាយជាងមុន។ ពួកគេទៅធ្វើការដែលអាចមានប្រាក់ចំណូលច្រើនជាងមុន។ បើគ្មានប្រព័ន្ធដឹកជញ្ជូន ប្រជាជនមិនអាចទៅធ្វើការបានទេ។ ចំណុចនេះ គឺវាសំខាន់មែនទែនក្នុងការទាញបញ្ចូលប្រជាជនគ្រប់គ្នា ឲ្យចូលក្នុងខ្សែសង្វាក់សេដ្ឋកិច្ច។
នៅមានចំណុចដទៃទៀត។
គាំទ្រសហគ្រិនភាព ការបង្កើតអាជីវកម្ម និងគាំទ្រសហគ្រាសខ្នាតតូច និងមធ្យម ឬអេស.អិម.អ៊ី (SMEs)។ នេះជាមធ្យោបាយមួយទៀត ដើម្បីជំរុញប្រជាជនឲ្យចូលរួមក្នុងចរន្តសេដ្ឋកិច្ច។
លោក សាន សែល៖ ចុះវិស័យកសិកម្មវិញ?
លោក ចាស្ទីន វ៉ូត៖ វិស័យកសិកម្ម ក៏យើងមិនត្រូវមើលរំលងដែរ ពីព្រោះថាវានៅតែដើរតួនាទីសំខាន់ខ្លាំងក្នុងការផ្តល់ការងារដល់ប្រជាជននៅតាមប្រទេសជាច្រើន។ ផលិតភាពកសិកម្ម នៅតែសំខាន់។ កសិករបន្តជាផ្នែកសំខាន់នៃកម្លាំងការងារ ដែលយើងមិនគួរមើលរំលង។
ដូច្នេះ ខ្ញុំយល់ថា នៅពេលអាស៊ានគិតគូរអំពីការអភិវឌ្ឍដែលរួមបញ្ចូលប្រជាជនទាំងអស់ យើងត្រូវតែពិនិត្យមើលចំណុចទាំងអស់នេះ។ នៅមានកិច្ចការជាច្រើនទៀតដែលទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើ។
លោក សាន សែល៖ តើវិស័យពន្ធដារ នឹងជួយប្រជាជនក្រីក្រទទួលប្រយោជន៍ពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនេះដែរទេ?
លោក ចាស្ទីន វ៉ូត៖ មនុស្សមួយចំនួនតែងលើកឡើងថា យើងក៏ត្រូវក្រឡេកមើលពីបញ្ហាពន្ធដារដែរ។ ពន្ធដែលដកពីក្រុមអ្នកមាន ហើយយកទៅជួយអ្នកក្រដែលជាគំនិតមួយ រដ្ឋាភិបាលអាចធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់គ្រប់គ្នា ក៏ប៉ុន្តែវាមិនមែនជាគំនិតល្អបំផុតនោះទេ។ នៅមានមធ្យោបាយល្អៗផ្សេងទៀតដែលអាចប្រើ មុននឹងក្រឡេកមើលរឿងពន្ធដារ។
អ្នកគួរផ្តល់សមត្ថភាពចំណេះដឹងដល់ប្រជាជន ដើម្បីឲ្យពួកគេអាចរស់ដោយខ្លួនឯងបាន ហើយអាចដើរតួនាទីមួយក្នុងចរន្តសេដ្ឋកិច្ច។ ខ្ញុំសំដៅលើការអប់រំ។ ត្រូវធានាថាអ្នកបង្កើតបរិយាកាសមួយដែលអំណោយផលដល់ការរកស៊ី និងជំរុញផ្នែកអេកូឡូស៊ីសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់សហគ្រិន។
ហេតុនេះ មានចំណុចច្រើនដែលរដ្ឋាភិបាលអាចធ្វើបាន ហើយវានឹងមានសារសំខាន់ខ្លាំងឡើងដែលត្រូវពិចារណា ពេលបង្កើតគោលនយោបាយសម្រាប់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីគិតពីការបែងចែកផលលាភសេដ្ឋកិច្ចឲ្យដល់គ្រប់គ្នាតាមតែអាចធ្វើទៅបាន។
លោក សាន សែល៖ តំបន់អាស៊ានកំពុងចាំងចែងលើឆាកអន្តរជាតិ ដោយសារសក្ដានុពលផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ អាស៊ានកំពុងស្ថិតក្នុងក្រសែភ្នែករបស់អ្នកសង្កេតការណ៍ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ វិបត្តិការរើសអើងជាតិសាសន៍រ៉ូហ៊ីងយ៉ា (Rohingya) នៅប្រទេសភូមា ការសម្លាប់ប្រជាជនដោយគ្មានការកាត់ទោសត្រឹមត្រូវក្នុងយុទ្ធនាការកម្ចាត់គ្រឿងញៀននៅប្រទេសហ្វីលីពីន (Philippines) ការលើកពេលបោះឆ្នោតម្តងហើយម្តងទៀតរបស់ក្រុមយោធានៅប្រទេសថៃ (Thailand) ហើយការឃុំខ្លួនអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកនយោបាយនៅប្រទេសកម្ពុជា ជាដើម ត្រូវបានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិជាច្រើន រួមទាំងអង្គការសហប្រជាជាតិ អះអាងថា កំពុងគំរាមកំហែងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យដែលតំបន់នេះបានកសាងកន្លងទៅ។
តើលោក ចាស្ទីន វ៉ូត យល់ឃើញយ៉ាងណារវាងទំនាក់ទំនងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងប្រជាធិបតេយ្យ?
លោក ចាស្ទីន វ៉ូត៖ ខ្ញុំគិតថារឿងដំបូងដែលត្រូវលើកមកនិយាយ គឺប្រជាធិបតេយ្យ អភិបាលកិច្ចល្អ និងតម្លាភាព ដែលវារួមចំណែកឲ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមានសុខភាពមាំមួន។ អ្នកមិនអាចបន្តមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំដោយគ្មាននីតិរដ្ឋ គ្មានស្ថាប័នរដ្ឋដែលធ្វើការមានគុណភាពខ្ពស់ និងខ្វះទំនុកចិត្តផ្នែកការទទួលខុសត្រូវ ផ្នែកយុត្តិធម៌ តម្លាភាព និងគណនេយ្យភាពពីពលរដ្ឋលើប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលនោះទេ។
ជារៀងរាល់ឆ្នាំ វេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក (World Economic Forum) ចេញផ្សាយសន្ទស្សន៍ការប្រកួតប្រជែងពិភពលោក (Global Competitiveness Index)។ យើងវាស់ស្ទង់ពីកម្រិតប្រកួតប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។ មានសូចនាករជាច្រើនដែលយើងយកមកវាយតម្លៃ។ ឧទាហរណ៍ កម្រិតគុណភាពកម្លាំងពលកម្ម និងជំនាញវិជ្ជាជីវៈ តម្លៃឈ្នួលពលកម្ម ប្រព័ន្ធហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងចំណុចដទៃទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែចំណុចដែលសំខាន់ខ្លាំងមិនអាចរំលងនោះ គឺការប្រកួតប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចផ្អែកលើគុណភាពនៃនីតិរដ្ឋ ថាតើសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសមួយមានតម្លាភាពប៉ុនណា កម្រិតសេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់ពលរដ្ឋប៉ុនណា?
ដូច្នេះ រដ្ឋាភិបាលដែលចង់ឲ្យមានកម្រិតប្រកួតប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចល្អ ការរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមមួយដែលសម្បូរសប្បាយ ចាំបាច់ត្រូវទទួលស្គាល់ថា តម្លាភាព និងនីតិរដ្ឋ ជាធាតុសំខាន់មិនអាចខ្វះបាន។
មិនមែនគ្រប់ប្រទេសមានពិន្ទុល្អឥតខ្ចោះនោះទេលើចំណុចទាំងនេះ ប៉ុន្តែប្រទេសណាក៏ដោយដែលចង់ក្រឡេកមើលអនាគតដែលពោរពេញដោយភាពរុងរឿង ត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់លើចំណុចទាំងនេះ។
លោក សាន សែល៖ សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន ឬ អេ.អ៊ី.ស៊ី (AEC) ជាគោលដៅដ៏ធំមួយរបស់អាស៊ាន។ សហគមន៍នេះ ត្រូវដំណើរការអស់រយៈពេលជាង ១ឆ្នាំមកហើយ។ តើលោក ចាស្ទីន វ៉ូត កត់សម្គាល់ឃើញយ៉ាងណាចំពោះការអនុវត្តសមាហរណកម្មនេះ? តើអ្វីខ្លះដែលសហគមន៍នេះបានសម្រេច ហើយអ្វីខ្លះទៀតត្រូវពង្រឹង ដើម្បីឲ្យវាផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជនបានគ្រប់គ្នា?
លោក ចាស្ទីន វ៉ូត៖ ខ្ញុំគិតថាមានការជជែកជាច្រើនស្ដីពីប្រធានបទនេះនៅក្នុងវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ស្ដីពីអាស៊ាននៅប្រទេសកម្ពុជា។
ដូចដែលលោកបានលើកឡើងហើយថា វាជាឆ្នាំដំបូងនៃសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន។ ខ្ញុំយល់ថា មនុស្សជាច្រើនបន្តជឿថា គំនិតនេះនៅជាគំនិតល្អ និងជាសេចក្តីប្រាថ្នានៃការបង្កើតទីផ្សាររួមមួយ និងសមាហរណកម្មផ្នែកផលិតកម្ម។ គំនិតនេះនៅតែរឹងមាំ និងសំខាន់ខ្លាំង។
ប្រទេសសមាជិកទាំង១០ នៃអាស៊ាន ភាគច្រើនជាប្រទេសតូច ដែលមិនអាចឈរតតាំងតែម្នាក់ឯងបានទេ។ ពួកគេត្រូវតែពួតដៃគ្នាជាមួយអ្នកជិតខាង ដើម្បីបង្កើតសេដ្ឋកិច្ចទំហំធំ ដើម្បីអាចប្រកួតជាមួយចិន និងឥណ្ឌា។
គ្រប់គ្នាជឿថា គោលដៅនេះត្រឹមត្រូវ។
ខ្ញុំគិតថាមនុស្សជាច្រើនមើលឃើញថា អេ.អ៊ី.ស៊ី (AEC) នឹងត្រូវចំណាយពេលបន្ថែមទៀតដើម្បីប្រកួតប្រជែង និងទទួលបានជោគជ័យ។
របៀបដែលអាស៊ានធ្វើការដោយផ្អែកលើកុងសង់ស៊ីស (consensus) និងការសម្រេចចិត្តជាឯកច្ឆន្ទ បង្ហាញថា វាត្រូវរង់ចាំពេលវេលាយូរ ដើម្បីសម្រេចកិច្ចការអ្វីមួយ។
ប្រទេសសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ ត្រូវតែព្រមព្រៀងគ្នាមុនធ្វើកិច្ចការអ្វីមួយ។ វាត្រូវការកុងសង់ស៊ីស (consensus) ច្រើនក្នុងការបញ្ចុះបញ្ចូលមនុស្សឲ្យយល់ស្របលើរឿងអ្វីមួយ។
ខ្ញុំយល់ថា អ្នកធ្វើកិច្ចការនេះដឹងពីដំណើរសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនេះកំពុងដើរយឺត ប៉ុន្តែខ្ញុំក៏ជឿជាក់ថា ទិសដៅនៃការធ្វើកិច្ចការនេះ កំពុងដើរលើផ្លូវត្រូវ។
ខណៈមានការខកចិត្តនឹងការដើរយឺត អ្នកធ្វើការរឿងនេះក៏សង្ឃឹមថា ពួកគេនឹងបន្តដំណើរលើផ្លូវត្រូវ។ វាមិនទាន់សម្រេចដូចការរំពឹងទុកទេ ហើយវានឹងបន្តដើរទៅមុខទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែដរាបណាវាដើរទៅមុខលើផ្លូវត្រូវ ខ្ញុំយល់ថានឹងមានពេលមួយមកដល់ ដែលសហគមន៍នេះនឹងជួយប្រជាជនរបស់ខ្លួនបានប្រសើរ។
លោក សាន សែល៖ ឆ្នាំ២០១៧ ជាកាលបរិច្ឆេទសំខាន់សម្រាប់អាស៊ាន។ វាជាខួបទី៥០ នៃការបង្កើតសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬអាស៊ាន។ ពីការយល់ឃើញរបស់លោក តើរយៈពេល ៥០ឆ្នាំទៅមុខទៀត អាស៊ាននឹងប្រែរូបទៅជាយ៉ាងណា?
លោក ចាស្ទីន វ៉ូត៖ ខ្ញុំមិនដឹងថាតើនឹងមានអ្វីកើតឡើងនៅ ៥០ឆ្នាំខាងមុខនោះទេ។ តែខ្ញុំអាចនិយាយបានថា ពិភពលោកនឹងផ្លាស់ប្ដូរក្នុងល្បឿនលឿនមួយ ហើយនោះគឺបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្មទី៤។ វានឹងកាន់តែពិបាកទៅៗក្នុងការព្យាករពីអនាគត ដោយសារអ្វីគ្រប់យ៉ាងផ្លាស់ប្ដូរលឿនខ្លាំង។ ល្បឿនកំពុងផ្លាស់ប្ដូរលឿនខ្លាំងមែនទែន។
រឿងនេះវាមានន័យថា រដ្ឋាភិបាល និងអ្នកបង្កើតគោលនយោបាយ អង្គការនានា ដូចជាអាស៊ាន ពួកគេត្រូវតែត្រៀមខ្លួនឲ្យរួចរាល់ ដើម្បីឆ្លើយតបឲ្យកាន់តែទាន់ពេលវេលា។ ខ្ញុំជឿថា របៀបដែលអាស៊ានកំពុងធ្វើការ គឺកាន់តែល្អប្រសើរឡើង។
អាស៊ានត្រូវបន្ថែមល្បឿនពីរបៀបដែលខ្លួនអនុវត្តគោលនយោបាយ និងរបៀបដែលខ្លួនឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានភាពកើតឡើង។
ដូច្នេះ អ្វីកើតឡើងក៏ដោយ ហើយឧបសគ្គជាច្រើនទៀតដែលនឹងកើតឡើងសម្រាប់គ្រប់គ្នា បើតាមខ្ញុំយល់ អាស៊ានត្រូវគិតពីរបៀបដែលឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហាឲ្យបានលឿនជាងនេះ។ បើមិនដូច្នេះទេ អាស៊ាននឹងដើរក្រោយគេហើយ ពីព្រោះថាពិភពលោកកំពុងដើរលឿនណាស់។
លោក សាន សែល៖ អរគុណលោក ចាស្ទីន វ៉ូត សម្រាប់គំនិត និងមតិយោបល់របស់លោក។
លោក ចាស្ទីន វ៉ូត៖ បាទ! មិនអីទេ!
ចុចអាន ឬស្ដាប់ បទសម្ភាសន៍ស្ដីពីការធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីឲ្យយុវជនត្រៀមខ្លួនទាញប្រយោជន៍ពីបច្ចេកវិទ្យា
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។