គម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីស្ទឹងជាយអារ៉ែង ស្រុកថ្មបាំង ខេត្តកោះកុង នៅមិនទាន់ចេញប្រាកដប្រជានៅឡើយ។ ស្របពេលគ្នានេះ អ្នកការពារបរិស្ថាន និងប្រជាសហគមន៍កំពុងរិះរកមធ្យោបាយការពារតំបន់អារ៉ែង ឲ្យគេចផុតពីគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី។ មធ្យោបាយមួយក្នុងចំណោមមធ្យោបាយជាច្រើនដើម្បីការពារបរិស្ថានធម្មជាតិនៅតំបន់ជាយអារ៉ែង គឺជាការរៀបចំខ្លួនទទួលភ្ញៀវទេសចរ។
«សំឡេងនៃកិច្ចប្រជុំរបស់ក្រុមការងារទទួលភ្ញៀវទេសចរទៅទស្សនានៅតំបន់អារ៉ែង»៖ នេះជាកិច្ចប្រជុំរបស់ក្រុមចលនាមាតាធម្មជាតិកាលពីចុងសប្តាហ៍មុន ដើម្បីរៀបចំផែនការសកម្មភាពទទួលភ្ញៀវទេសចរទៅកម្សាន្តនៅតំបន់អារ៉ែង។ នៅដើមខែវិច្ឆកា ខាងមុខ ភ្ញៀវទេសចរបរទេសនិងខ្មែរយ៉ាងហោចណាស់ ១៥នាក់ នឹងទៅដើរលេងក្រេបរសជាតិធម្មជាតិព្រៃភ្នំ ថតរូប ស្ទួចត្រីនៅតំបន់អារ៉ែង។ អ្នកទេសចរទាំងនោះនឹងត្រូវចាយប្រាក់ក្នុងម្នាក់ៗ ១៥០ដុល្លារ ក្នុងដំណើរកម្សាន្តរយៈពេល ៣យប់ ៤ថ្ងៃ។
អ្នករៀបចំដំណើរទស្សនាចរនេះ គឺជាប្រធានចលនាមាតាធម្មជាតិ លោក អេឡិកហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់ហ្សាឡេស ដេវិតសិន (Alejandro Gonzalez Davidson) ដែលជាអ្នកចេញមុខការពារបរិស្ថានតំបន់អារ៉ែង។ លោករៀបរាប់ថា ប្រាក់ចំណាយរបស់អ្នកទេសចរទាំងអស់ នឹងត្រូវបែងចែកសម្រាប់ថ្លៃអាហារ ថ្លៃធ្វើដំណើរ ស្នាក់នៅរបស់អ្នកទេសចរ និងមួយផ្នែកទៀតដាក់សន្សំក្នុងសហគមន៍ទេសចរណ៍នៅតំបន់អារ៉ែង។
លោកបន្តថា តាមពិតមានអ្នកទេសចរជាច្រើនចាប់អារម្មណ៍ទៅកម្សាន្តនៅអារ៉ែង តាំងពីដើមឆ្នាំ២០១៤ មកម្ល៉េះ ប៉ុន្តែដោយសារសហគមន៍អារ៉ែង ជាប់ដៃតវ៉ាប្រឆាំងនឹងគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ទើបខកខានមិនបានទទួលភ្ញៀវ៖ «អ្វីដែលយើងជជែកគ្នានេះ គឺនិយាយពីការទទួលភ្ញៀវក្នុង១អាទិត្យ ៧នាក់សិន ហើយថ្ងៃក្រោយ យើងនឹងទទួលភ្ញៀវច្រើនក្រុមផ្សេងទៀត អាចក្រុមខ្លះទៅអារ៉ែង ក្រុមខ្លះទៅជំនាប់ ខ្លះទៅឱរ៉ាល់ និងពោធិ៍សាត់ ជាដើម។ អារ៉ែង មានផ្ទៃដីប្រមាណជាង ២ម៉ឺនហិកតារមែន តែបើគិតតំបន់ក្បែរៗខាងនោះ សរុបយ៉ាងតិចណាស់ក៏មាន ១សែនហិកតារដែរ»។
បើតាមគម្រោង ភ្ញៀវទេសចរទាំង ១៥នាក់នោះ នឹងត្រូវទៅកម្សាន្តកន្លែងមួយចំនួន ដូចជា៖ ឆាយតាហ៊ីង ស្ទឹងអារ៉ែង ល្អាងកង្កែបម្រេច និងដើរកម្សាន្តសិក្សាស្វែងយល់ពីជីវភាពរស់នៅ ព្រមទាំងប្រពៃណីជនជាតិភាគតិចជង។
តំបន់ឆាយតាហ៊ីង ស្ថិតពាក់កណ្តាលផ្លូវលំពីស្រុកថ្មបាំង ទៅកាន់តំបន់អារ៉ែង។ កន្លែងនេះមានអាកាសធាតុត្រជាក់ខ្លាំងពេលយប់ ចុះអ័ព្ទច្រើនពេលព្រឹក ហើយថ្ងៃបើកក្តៅខ្លាំងនៅពេលរសៀល។ អ្នកទេសចរអាចងូតទឹកលេងកម្សាន្ត មើលអន្លង់ត្រីនាគ និងមើលអន្លង់ក្រពើនៅក្បែរនោះ ហើយអាចមើលឃើញសត្វស្វា សត្វទោចនៅប្របមាត់ទឹកផងដែរ។
ឆាយតាហ៊ីង មានផ្ទាំងថ្មធំៗរាប់សិបផ្ទាំងពាសពេញផ្ទៃទឹកដែលបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ភ្ញៀវទេសចរក្នុងការងូតទឹកកម្សាន្ត។ កន្លែងនេះជាទីតាំងដែលអ្នកស្រុកតំបន់អារ៉ែងនិយមប្រមូលគ្នាទៅងូតទឹកលេងកម្សាន្តរៀងរាល់រដូវចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិ។
ចំណែកឯស្ទឹងអារ៉ែងវិញ អ្នកទេសចរណ៍អាចងូតទឹកស្ទឹង ជិះទូកលេង ស្ទួចត្រី ហែលទឹក និងដើរបេះផល្លាព្រៃតាមមាត់បឹងទៅមើលចំការអ្នកភូមិនៅក្បែរៗនោះក៏បាន។ ទឹកស្ទឹងអារ៉ែង នៅខែអស្សុជ កត្ដិក ថ្លាឈ្វេងត្រជាក់ស្រឹប មើលធ្លុះដល់បាតដី។ នៅអមមាត់ស្ទឹងមានដើមគរគី ដើមនាងនួន ដុះច្រូងតម្រៀបគ្នាជាជួរៗ ខ្លះធំខ្លះតូច បង្អួតសម្រស់គួរឲ្យគយគន់។
ក្រៅពីទឹកនិងព្រៃ នៅស្ទឹងអារ៉ែង ក៏មានសត្វស្លាបមួយចំនួនរស់នៅដែរ ដូចជា កុក ទុង កេងកង គ្រលេងគ្រលោង សារិកា។ សត្វទាំងនោះយំទ្រហឹងប្រជែងសំឡេងទឹកហូរ និងសំឡេងខ្យល់បោកបក់ដើមគគីរ។ ប៉ុន្តែអ្នកទេសចរត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នបន្តិចនៅពេលចុះងូតទឹក ព្រោះទឹកស្ទឹងអារ៉ែង មានឈ្លើងច្រើនគួរសម។
កន្លែងកម្សាន្តបន្ទាប់ គឺល្អាងកង្កែបម្រេច។ ល្អាងនេះស្ថិតនៅក្នុងភូមិជំនាប់ ឃុំជំនាប់ ក្នុង តំបន់អារ៉ែង មានចម្ងាយពីផ្លូវលំប្រហែលជាង ២គីឡូម៉ែត្រ។ អ្នកទេសចរណ៍ដែលចង់ទៅទស្សនាល្អាងនេះត្រូវតែជិះម៉ូតូកាត់ព្រៃ និងឆ្លងស្ពានតូចៗតាមដងអូរ ថែមទាំងត្រូវដើរឡើងជម្រាលភ្នំមួយហត់ទៀតទើបដល់គោលដៅ។
គេអាចតោងខ្សែវល្លិឡើងលើកំពូលល្អាងដើម្បីមើលទេសភាព ឬថតរូបតំបន់អារ៉ែង ទាំងមូល។ អ្នកស្រុកតំណាលថា កាលពីមុនល្អាងនេះមានម្រេចដុះច្រើន ហើយក៏សំបូរកង្កែបដែរ ទើបអ្នកភូមិហៅថាល្អាងកង្កែបម្រេច៖ «សំឡេង»។
ក្រៅពីកន្លែងកម្សាន្តទាំងនេះ អារ៉ែងក៏នៅមានទីតាំងកម្សាន្តជាច្រើនទៀតដែលអាចឲ្យភ្ញៀវទេសចរទៅទស្សនាកម្សាន្តបានដែរ។ ទីតាំងនោះរួមមាន៖ ទឹកធ្លាក់ឆាយយោង ចំការស្រល់ ពាងបូរាណ និងព្រៃអារក្សជាដើម។ អ្នកទេសចរណ៍ត្រូវចំណាយពេលវេលាយ៉ាងតិច ១សប្តាហ៍ទើបដើរអស់កន្លែង។ នៅតំបន់អារ៉ែង មិនមានសេវាទូរស័ព្ទទេ។ អ្នកដែលទៅកម្សាន្តនៅអារ៉ែង ហាក់ដូចជាដកខ្លួនចេញពីទំនាក់ទំនងសង្គមមួយរយៈដូច្នេះដែរ។
អ្នកស្រុកនៅអារ៉ែង ក៏មានសម្ដីសំដៅខុសពីពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ។ ភាសាទាំងនោះជាភាសាខ្មែរ តែរដឺនសំនៀងជង។ អ្នកទៅពីក្រៅស្តាប់មិនបានថាពួកគេនិយាយអ្វីឡើយ តែអ្នកភូមិគ្រប់គ្នាសុទ្ធតែអាចនិយាយសំនៀងធម្មតាៗបានទាំងអស់៖ «អ្នកស្រុកនិយាយភាសាខ្មែរសំនៀងជនជាតិជង»។
សមាជិកក្រុមចលនាមាតាធម្មជាតិដែលមានបទពិសោធន៍ជាមគ្គុទេសន៍ទេសចរណ៍នៅតំបន់អេកូទេសចរណ៍ជីផាតផងនោះ លោក ស៊ីម សំណាង មានប្រសាសន៍ថា តំបន់អារ៉ែងសំបូរកន្លែងដើរកម្សាន្តច្រើនមិនចាញ់តំបន់អេកូទេសចរណ៍ដទៃទៀតទេ។ ប៉ុន្តែប្រជាសហគមន៍នៅអារ៉ែង ត្រូវការជាចាំបាច់នូវការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញជាច្រើនទៀតទាក់ទងនឹងការរៀបសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍។
លោកបន្តថា ដំណាក់កាលដំបូងលោកជាអ្នកនាំភ្ញៀវ និងបង្រៀនយុវជនអារ៉ែង ឲ្យចេះពីរបៀបធ្វើជាមគ្គុទេសន៍ទេសចរ។ បន្ទាប់មកយុវជនអារ៉ែង នឹងអាចធ្វើការងារទាំងនេះដោយខ្លួនឯង៖ «ខ្ញុំគិតថា អេកូទេសចរណ៍នៅតំបន់ហ្នឹងមិនអាចជួយប្រជាជនបានមួយរយភាគរយទេ វាគ្រាន់តែកាត់បន្ថយ (ជីវភាពខ្វះខាត) តែបើសិនជាអេកូដើរនោះ យើងនឹងមានអ្នកជំនាញកសិកម្ម អេកូទេសចរណ៍ មកបង្ហាត់ប្រជាជនថែមទៀត នោះពួកគាត់នឹងរវល់ធ្វើការ ហើយគ្មានពេលចូលព្រៃនាំឲ្យបរិស្ថានមានលំនឹង»។
ទន្ទឹមនឹងនេះ ប្រធានសហគមន៍អារ៉ែង និងជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំជំនាប់ បេក្ខភាពមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក វ៉ែន វ៉ន មានប្រសាសន៍ថា សហគមន៍របស់លោកស្វាគមន៍ជានិច្ចចំពោះភ្ញៀវទេសចរពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទៅដើរកម្សាន្ត ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនមិនគាំទ្រគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនោះទេ។ លោកបន្តថា លោកប្តេជ្ញាចិត្តរួចហើយថា នឹងរួមគ្នាជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីរក្សាបរិស្ថានធម្មជាតិនៅតំបន់អារ៉ែង៖ «នៅតំបន់នេះមានធនធានព្រៃឈើច្រើនល្អ សត្វព្រៃក៏ច្រើន បើយើងជាអាជ្ញាធរព្រងើយកន្តើយមិនដឹងជាពលរដ្ឋគាត់រំពឹងអ្នកណា ព្រោះពលរដ្ឋគាត់បោះឆ្នោតឲ្យយើង ពួកគាត់ចង់ឲ្យយើងគាត់ចឹង យើងត្រូវដោះស្រាយកង្វល់របស់ពលរដ្ឋ»។
លោកមានជំនឿថា បើសិនជាមានភ្ញៀវមកទស្សនាតំបន់អារ៉ែងច្រើននោះ ធនធានធម្មជាតិនៅអារ៉ែង ក៏អាចរក្សាបានដែរ។ ទោះជាបែបណាក្តី តំបន់អារ៉ែង មិនត្រូវបានក្រសួងទេសចរណ៍ដាក់បញ្ជូលជាតំបន់កម្សាន្តដែលគួរឲ្យទាក់ទាញនោះទេ។
គេហទំព័រក្រសួងទេសចរណ៍ បានផ្សព្វផ្សាយពីតំបន់មួយចំនួន ដូចជាតាតៃ ជីផាត តំបន់ព្រៃកោងកាង កាស៊ីណូ និងសួនកម្សាន្តរបស់លោក លី យ៉ុងផាត់ នៅជាយដែនខ្មែរ-ថៃជាដើម។
តំបន់អារ៉ែងមានប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅប្រមាណជាង ១ពាន់នាក់។ អ្នកស្រុកភាគច្រើនលើសលប់ប្រកបរបរកសិកម្ម និងស្វែងរកអនុផលព្រៃឈើ។ ដីធ្លីនៅតំបន់អារ៉ែង ជាដីធ្លីដែលមានជីជាតិ ងាយស្រួលប្រកបរបរដាំដុះ និងទទួលបានទិន្នផលច្រើន ប៉ុន្តែកសិផលទាំងនោះមិនមានមធ្យោបាយនាំចេញបានទេ ដោយសារផ្លូវពិបាកពេក។ អ្នកស្រុកធ្វើស្រែត្រឹមតែហូបមួយឆ្នាំៗប៉ុណ្ណោះ។ ក្រៅពីធ្វើស្រែ អ្នកភូមិមានទម្លាប់ដើរព្រៃ ចៀរជ័ររ៉ុង ជ័រទឹក រកឃ្មុំ បោចវល្លិ រកត្រី និងអារឈើជាដើម។
ប្រធានចលនាមាតាធម្មជាតិ លោក អាអេឡិកហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់ហ្សាឡេស ដេវិតសិន បញ្ជាក់ថា លោកចង់ឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរទៅទស្សនាតំបន់អារ៉ែង ដើម្បីរួមគ្នាប្រឆាំងការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីស្ទឹងជាយអារ៉ែង៖ «អ្វីដែលសំខាន់ជាងគេហ្នឹង ភ្ញៀវដែលគេត្រឡប់ទៅវិញ ជាពិសេសភ្ញៀវខ្មែរគេនឹងផ្សព្វផ្សាយឲ្យមិត្តភ័ក្ដិគេដឹងថា តំបន់អារ៉ែងស្អាតមែន ហើយរួមគ្នាការពារ»៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។