ដំបូង ឃើញមានវិបត្តិកើតមានចំពោះព្រៃឈើ សម្បទានរ៉ែ ឧស្ម័ន និងប្រេង ហើយចុងក្រោយនេះ ឃើញមានវិបត្តិកើតឡើងចំពោះដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទៀត។ រដ្ឋាភិបាល តែងបដិសេធមិនចេញមកបំភ្លឺចំពោះការសិក្សារកឃើញនោះទេ។ ក្រុមអ្នកវិភាគយល់ថា ការសម្ងំស្ងៀមនេះ ជាការបាត់ឱកាសក្នុងការបង្ហាញការពិតដល់សាធារណជន ដើម្បីជម្រះមន្ទិលសង្ស័យ។ ម្យ៉ាង ការបដិសេធច្រើនលើកច្រើនសារ ដោយគ្មានហេតុផលត្រឹមត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាល កំពុងធ្វើឲ្យខ្វះជំនឿទុកចិត្តសម្រាប់ពលរដ្ឋទៅវិញ។
អ្នកវិភាគ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល យល់ថា រដ្ឋាភិបាលមិនមែនមិនយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះការសិក្សារកឃើញរបស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក នោះទេ។ ប៉ុន្តែ បានប្រើវិធីសាស្ត្ររក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់នៅក្នុងពេលដែលមានមន្ទិលសង្ស័យជាច្រើនពីសាធារណជនចង់ដឹងការពិត។
អ្នកសិក្សាផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គម លោក កែម ឡី ជឿថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងរៀបចំមនុស្សមួយក្រុម ដើម្បីសិក្សាលើរបាយការណ៍អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក ដោយស្ងាត់ៗ ហើយមិនចេញមកបកស្រាយជាសាធារណៈឡើយចំពោះរឿងនេះ។
លោកយល់ថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលឆ្លាតវៃ បង្កើតក្រុមការងារដោយចំហវិញ ក្នុងការសិក្សាអំពីកម្រិតនៃភាពពិតនៃរបាយការណ៍នោះ ព្រមទាំងលាតត្រដាងឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបានដឹងប្រកបដោយតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាពនោះ ជាការប្រសើរដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋមានទំនុកចិត្តច្រើនលើរដ្ឋាភិបាល។
ជាច្រើនលើកហើយដែលរដ្ឋាភិបាលតែងបដិសេធនូវរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក ដែលរកឃើញពីមែកធាងនៃអំពើពុករលួយ ការរំលោភដីធ្លី និងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ។ លើកនេះមិនខុសពីមុនទេ រដ្ឋាភិបាលនៅតែបដិសេធមិនឆ្លើយតបចំពោះការរកឃើញរបាយការណ៍ថ្មី បង្ហាញភាពមិនប្រក្រតីនៃការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដ៏ច្រើនលើសលប់ឲ្យក្រុមហ៊ុនវៀតណាម។
របាយការណ៍ថ្មីនោះរកឃើញថា រដ្ឋាភិបាលបានចុះហត្ថលេខាផ្តល់ដីទំហំជិត ៥ម៉ឺនហិកតារ ឲ្យក្រុមហ៊ុន ហ្វាង អាន់ យ៉ាឡាយ (Hoang Anh Gia Lai= HAGL) និងដីទំហំ ១សែន ៦ម៉ឺនហិកតារ ឲ្យទៅក្រុមហ៊ុន វៀតណាម រ៉ាប់ប៊ឺ គ្រូប (Vietnam Rubber Group=VRG)។ ការផ្តល់នោះ វាផ្ទុយពីច្បាប់ភូមិបាលរបស់ប្រទេស ដែលចែងថាក្រុមហ៊ុនមួយមានសិទ្ធិវិនិយោគដីមិនឲ្យលើសពី ១ម៉ឺនហិកតារ។ ក្នុងរបាយការណ៍ដដែល ផ្ដោតសំខាន់ថារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ខ្លួនឯងជាចំណែកមួយនៃការបង្កបញ្ហាទាំងនោះតាមរយៈការផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណសម្បទានដីធ្លីបំពានច្បាប់ជាធរមាន។
អ្នកសិក្សាផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គម លោក កែម ឡី យល់ថា របាយការណ៍អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក ជារបាយការណ៍សិក្សាស៊ីជម្រៅ និងជារបាយការណ៍បង្ហាញការពិត ដែលរដ្ឋាភិបាលពិបាកនឹងប្រកែក។ អ្វីដែលធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាចស្រាយនូវចម្ងល់ទាំងនោះ លុះណាតែរដ្ឋាភិបាលចេញមកសិក្សាជាចំហ ពីភាពពិតនៃការសិក្សារបស់របាយការណ៍នោះវិញ ដើម្បីកែលំអការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព។ មួយវិញទៀត រដ្ឋាភិបាលគួរកែលំអរបៀបធ្វើការរបស់ខ្លួនពីការងារស្ងាត់ៗ ទៅជាការងារចំហមានតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាព ដើម្បីជាគំរូមួយដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយ។
មិនខុសគ្នាដែរ អ្នកស៊ើបអង្កេតជាន់ខ្ពស់នៃសមាគមអាដហុក (Adhoc) លោក ចាន់ សុវ៉េត យល់ថា របាយការណ៍អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក គ្រាន់តែជាព័ត៌មានមួយបង្ហាញឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើការស៊ើបអង្កេត និងស្រាវជ្រាវ ថាតើព័ត៌មាននៅក្នុងរបាយការណ៍នោះវាពិត ឬមិនពិត? ប្រសិនបើពិតមែននោះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវមានវិធីដោះស្រាយ។ ប៉ុន្តែ បើមិនពិតវិញ រដ្ឋាភិបាលក៏ត្រូវតែប្រកាសជាសាធារណៈដែរ។ លោកបន្តថា អ្វីជាការកត់សម្គាល់នោះ រដ្ឋាភិបាលមិនទាន់ទាំងសិក្សាលើរបាយការណ៍នោះផង ស្រាប់តែបដិសេធថារបាយការណ៍មិនពិតទៅហើយ។
លោក ចាន់ សុវ៉េត បន្តថា ត្បិតជាទូទៅរដ្ឋាភិបាលតែងបដិសេធមិនទទួលយករបាយការណ៍សង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិជាផ្លូវការ ប៉ុន្តែកន្លងមក រដ្ឋាភិបាលក៏បានអនុវត្តខ្លះដែរក្នុងរបាយការណ៍ទាំងនោះ ដោយលើកឧទាហរណ៍ថា អង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្លាប់ស្នើសុំឲ្យបញ្ឈប់ការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចជាទ្រង់ទ្រាយធំ ហើយរដ្ឋាភិបាលបានអនុវត្តតាម ព្រមទាំងចុះវាស់វែងដីធ្លីជូនប្រជាពលរដ្ឋ តាមគោលនយោបាយចាស់ សកម្មភាពថ្មី។ លើកនេះ លោកសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាលអាចនឹងយករបាយការណ៍រកឃើញរបស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក ទៅអនុវត្តដូចគ្នា។
តាមការកត់សម្គាល់ លោក ចាន់ សុវ៉េត មើលឃើញថា ការឆ្លើយតបចំពោះរបាយការណ៍អន្តរជាតិ ធ្វើឡើងដោយមានការរើសអើង។ ជាក់ស្តែង ប្រសិនបើអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលកំពុងឃ្លាំមើលនៅកម្ពុជា ចេញរបាយការណ៍ស្ដីពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស រដ្ឋាភិបាលច្បាស់ជាឆ្លើយតបតាមការធ្វើសន្និសីទកាសែត។ ប៉ុន្តែ បើអង្គការអន្តរជាតិណាដែលរដ្ឋាភិបាលគិតថា មាននិន្នាការប្រឆាំងនោះ នឹងមិនមានការឆ្លើយតបផ្លូវការទេ ហើយមានពេលខ្លះ មន្ត្រីនាំពាក្យស្រាយបំភ្លឺម្តងម្កាលប៉ុណ្ណោះ។
ដូចការលើកឡើងនេះ មន្ត្រីនាំពាក្យនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ផៃ ស៊ីផាន ធ្លាប់បញ្ជាក់ថា ការរកឃើញរបស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក មិនមានអ្វីប្លែកឡើយ ហើយជារឿយៗអង្គការនេះតែងវាយប្រហាររាជរដ្ឋាភិបាល។ ទំនងជាបែបនេះហើយ ទើបលោក ផៃ ស៊ីផាន មិនអត្ថាធិប្បាយឲ្យស៊ីជម្រៅទៅលើរបាយការណ៍អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក រហូតជំរុញឲ្យអង្គការនេះដាក់ពាក្យប្ដឹងរដ្ឋាភិបាលទៀតផង បើសិនជារកឃើញការពិតដូចរបាយការណ៍នោះមែន។
ការសម្ងំស្ងៀមមិនឆ្លើយតបនឹងរបាយការណ៍អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក មានពលរដ្ឋខ្លះលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលទំនងមិនហ៊ានទទួលការពិតដែលអង្គការនេះរកឃើញថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងតែបើកភ្លើងខៀវឲ្យក្រុមហ៊ុនវៀតណាម ធំ២ ដែលមានខ្នងជាមន្ត្រីស្និតរដ្ឋាភិបាល និងឧកញ៉ាធំៗ កាប់រានព្រៃឈើបង្កវិបត្តិដីធ្លី និងបង្កមហន្តរាយដល់បរិស្ថានធ្ងន់ធ្ងរ។
និស្សិតឆ្នាំទី៣ នៅប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងសារគមនាគមន៍កម្ពុជា (DMC) នៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ កញ្ញា រិទ្ធិ លំអរពេជ្រ នៅតែគាំទ្រឲ្យរដ្ឋាភិបាលចេញមុខមកបកស្រាយជាសាធារណៈ នូវការរកឃើញរបស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក ដើម្បីបង្ហាញការពិតថា តើរដ្ឋាភិបាលពិតជាបានបណ្តោយឲ្យមានការអភិវឌ្ឍធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ពលរដ្ឋខ្លួនឯងមែន ឬយ៉ាងណា?
របាយការណ៍អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក រកឃើញថា មកដល់ចុងឆ្នាំ២០១២ រដ្ឋាភិបាលបានជួលដីជាលក្ខណៈសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួន ២លាន ៦សែនហិកតារ ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនជាច្រើន។ របាយការណ៍នេះប្រហាក់ប្រហែលនឹងរបាយការណ៍ដែលរកឃើញដោយអង្គការអាដហុក ដែលរកឃើញថា រដ្ឋាភិបាលប្រគល់ដីទំហំជាង ២លានហិកតារ ឲ្យក្រុមហ៊ុនចំនួន២២៥ វិនិយោគដាំដំណាំកសិឧស្សាហកម្ម។ ចំនួនរកឃើញទាំងនោះ មានច្រើនជាងរបាយការណ៍របស់រដ្ឋាភិបាល ដែលបង្ហាញថា រដ្ឋបានប្រគល់ដីទំហំ ១លាន ៥សែនហិកតារ ឲ្យក្រុមហ៊ុន១១៧ វិនិយោគប៉ុណ្ណោះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។