មេដឹកនាំអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួន បានថ្កោលទោសសកម្មភាពរដ្ឋាភិបាលបានប្រើកម្លាំងចម្រុះរាប់ពាន់នាក់ និងដាក់រនាំងបន្លាលួសហ៊ុមព័ទ្ធទីលានប្រជាធិបតេយ្យ និងទីតាំងដទៃទៀត មិនឲ្យសហជីពកម្មករប្រមូលផ្តុំធ្វើពិធីអបអរសាទរទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ខួបលើកទី១២៨ ថ្ងៃទី១ ខែឧសភា ឆ្នាំនេះ។
សង្គមស៊ីវិលខ្លះបានចាត់ទុកសកម្មភាពដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃ កំពុងឈានទៅរករបបផ្តាច់ការជាថ្មីទៀត ដូចរបបអាវខ្មៅខ្មែរក្រហម។ ផ្ទុយពីការអះអាងនេះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងកាន់អំណាចបានឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលបានជំរុញឲ្យមានសិទ្ធិសេរីភាពគ្រប់បែបយ៉ាង ស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា និងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ បានរលូនបំផុត។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និងសកម្មជនគាំទ្រ ឬមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង បានរៀបចំពិធីអបអរសាទរទិវាពលកម្មអន្តរជាតិខួបលើកទី១២៨ ថ្ងៃទី១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៤ នេះនៅទីកន្លែងផ្សេងៗគ្នានៅរាជធានីភ្នំពេញ ប៉ុន្តែត្រូវបរាជ័យដោយកម្លាំងចម្រុះរដ្ឋាភិបាលរារាំង។
កម្លាំងចម្រុះរដ្ឋាភិបាលប្រដាប់ដោយអាវុធ ដំបងឆក់ ខែល រាប់ពាន់នាក់ បានដាក់ពង្រាយនៅជុំវិញទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំងមានរាយបន្លាលួសបិទផ្លូវនៅក្បែរស្ថាប័នសំខាន់ៗរបស់រដ្ឋាភិបាលផង។
ប្រធានស្តីទីសមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ លោក សុខ ឈុនអឿង បានឲ្យដឹងថា ដើមឡើយសហជីព និងកម្មករ គ្រោងរៀបចំអបអរទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ១ ឧសភា នៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរមិនអនុញ្ញាត ក៏បានងាកទៅប្រមូលផ្តុំគ្នានៅមុខមន្ទីររដ្ឋសភាជំនួសវិញ។ ប៉ុន្តែ គម្រោងប្រមូលផ្តុំគ្នានៅមុខមន្ទីររដ្ឋសភា ក៏ត្រូវបរាជ័យដោយសារតែកម្លាំងបង្ក្រាបបាតុកម្មរាប់ពាន់នាក់ ប្រដាប់ដោយអាវុធ ខែល និងដំបងឆក់ ជាដើម បានពង្រាយដើម្បីរារាំងក្រុមកម្មករមិនឲ្យចូលទៅមុខរដ្ឋសភាបានទេ។
លោក ឈុនអឿង ដែលជាអនុប្រធាន លោក វន់ ពៅ ត្រូវសមត្ថកិច្ចចាប់ដាក់ពន្ធនាគារក្នុងសកម្មភាពតវ៉ាដំឡើងប្រាក់ខែគោលជូនកម្មករ ១៦០ដុល្លារ កាលពីដើមខែមករា បានរិះគន់សកម្មភាពរបស់កម្លាំងចម្រុះរបស់រដ្ឋាភិបាល ថាឈានទៅរករបបផ្តាច់ការដូចរបបខ្មែរក្រហមជាថ្មីទៀត៖ «ក្នុងនាមយើងជាពលរដ្ឋ និងថ្នាក់ដឹកនាំសហព័ន្ធសូមថ្កោលទោសយ៉ាងដាច់ខាតចំពោះការរឹតត្បិតការជួបជុំសម្ដែងមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ឆ្នាំហើយស្ថិតក្នុងអាណត្តិទី៥របស់រដ្ឋាភិបាលដែលកំពុងតែជាប់គាំងនយោបាយនេះ»។
លោកបន្តថា ពិធីអបអរសាទរទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ១ ឧសភា សហជីពក៏បានហែយកញត្តិស្ដីពីកង្វល់របស់ក្រុមកម្មករចំនួន ១៦ចំណុច ដាក់ជូនតំណាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ផងដែរ ទោះបីត្រូវសមត្ថកិច្ចរារាំង។ ខ្លឹមសារក្នុងញត្តិមានដូចជា ស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់មនុស្សទាំង ២៣នាក់នៅតុលាការ និងដោះលែងពីពន្ធនាគារឲ្យមានសេរីភាពវិញ ស្នើឲ្យតុលាការលើកលែងការចោទប្រកាន់មេដឹកនាំសហជីពកម្មករ ស្នើឲ្យពិចារណាត្រីភាគីឡើងវិញលើប្រាក់ឈ្នួលកម្មករ និងស្នើឲ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ បើកសិទ្ធិសេរីភាពឲ្យមានការប្រមូលផ្តុំនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ជាដើម។
ដូចគ្នាដែរសម្រាប់ លោក នី ចរិយា ប្រធានផ្នែកស៊ើបអង្កេតសមាគមអាដហុក (adhoc) បានចាត់ទុកសកម្មភាពពង្រាយកម្លាំងចម្រុះ និងរនាំងបន្លាលួសហ៊ុមព័ទ្ធទីលានប្រជាធិបតេយ្យ មិនឲ្យសហជីព និងកម្មកររៀបចំពិធីអបអរសាទរទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ បានបង្ហាញឲ្យឃើញពីការបិទសិទ្ធិសេរីភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល ទៅលើសិទ្ធិប្រមូលផ្តុំ និងសម្ដែងមតិស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។ លោកបន្តថា ឆ្នាំមុនៗក្នុងថ្ងៃទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ១ ឧសភា រដ្ឋាភិបាលបានអនុញ្ញាតឲ្យមេដឹកនាំសហជីព និងក្រុមកម្មករ ធ្វើពិធីជួបជុំសម្ដែងកង្វល់ មានលើកបដា និងហែក្បួនតាមផ្លូវ ដាក់ញត្តិជូនស្ថាប័នរដ្ឋសំខាន់ៗ មានរដ្ឋសភា ជាដើម ដោយគ្មានការរារាំង។ ប៉ុន្តែ លោកថា ឆ្នាំនេះសិទ្ធិទាំងនេះត្រូវរាំងខ្ទប់ ហើយរដ្ឋាភិបាលបានប្រើកម្លាំងចម្រុះរាប់ពាន់នាក់ និងមានរាយបន្លាលួសជារនាំងបិទផ្លូវថែមទៀត។
ផ្អែកតាមសកម្មភាពនេះ លោក នី ចរិយា យល់ថា ទំនងជារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បច្ចុប្បន្ន មានគោលនយោបាយដឹកនាំថ្មី ឬលែងរវល់ពីសិទ្ធិសេរីមនុស្សតទៅទៀតហើយ ហើយបានបង្កើតឲ្យមានកម្លាំងបង្ក្រាបដើរធ្វើសកម្មភាពហិង្សាផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ៖ «ឆ្លុះបញ្ចាំងថា រដ្ឋាភិបាលឈប់រវីរវល់ឈប់គិតគូរកម្មករតទៅទៀតហើយ។ ចំណុចទី២ ការបិទទីលានប្រជាធិបតេយ្យមិនឲ្យកម្មករ ឬប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់អាចប្រមូលផ្តុំគ្នាបាន ដើម្បីធ្វើការតវ៉ានេះ បង្ហាញថា គណបក្សកាន់អំណាចប្រហែលជាផ្លាស់ប្ដូរឥរិយាបថនយោបាយ ក្នុងការដឹកនាំប្រទេសរបស់ខ្លួនចេញពីផ្លូវប្រជាធិបតេយ្យ តែខ្ញុំមិនដឹងថា ដឹកនាំទៅផ្លូវណា ខ្ញុំមិនច្បាស់ទេ ប៉ុន្តែបើបិទទីលានប្រជាធិបតេយ្យមានន័យថា យើងឈប់នៅលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យទៀតហើយ»។
ការប្រមូលផ្តុំរបស់សហជីពកម្មករ និងប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីអបអរសាទរទិវាពលកម្មអន្តរជាតិខួបលើកទី១២៨ នៅក្បែរស្ពាននាគ ជិតរមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ ត្រូវកម្លាំងសន្តិសុខពាក់មួកខ្មៅ ក្រុងភ្នំពេញ វាយបង្ក្រាបដោយហិង្សាឲ្យរបួសចំនួន ៥នាក់ បញ្ជូនទៅព្យាបាលពេទ្យអង្គការលីកាដូ (Licadho)។ អំពើហិង្សានេះ កើតឡើងនៅក្រោយមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងបញ្ចប់ការថ្លែងសន្ទរកថា និងហែក្បួនវិលទៅទីស្នាក់ការនៅសង្កាត់ចាក់អង្រែលើ វិញ។
លោក អំ សំអាត ប្រធានបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតអង្គការលីកាដូ ដែលតាមឃ្លាំមើលសកម្មភាពបង្ក្រាប បានរិះគន់សកម្មភាពប្រើហិង្សារបស់សមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាល ទៅលើប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ចំថ្ងៃទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ១ ឧសភា ឆ្នាំនេះ។ លោកមើលឃើញថា សកម្មភាពរបស់កម្លាំងចម្រុះ ពិសេសកម្លាំងកងសន្តិសុខពាក់មួកខ្មៅ ដែលតែងធ្វើសកម្មភាពហិង្សាទៅលើកម្មករ ពលរដ្ឋ មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកកាសែតកន្លងមក គឺខុសច្បាប់។ បញ្ហានេះ លោក អំ សំអាត គិតថា សិទ្ធិសេរីភាពប្រមូលផ្តុំសម្ដែងមតិ និងសិទ្ធិផ្សេងៗនៅកម្ពុជា ត្រូវរឹតត្បិត និងដាំក្បាលចុះធ្ងន់ធ្ងរ បើប្រៀបធៀបថ្ងៃទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ១ ឧសភា ឆ្នាំមុន។ ឆ្នាំមុន ទិវានេះក្រុមកម្មករ និងសហជីព អាចធ្វើពិធីអបអរសាទរដោយគ្មានការហាមឃាត់ទេ ដែលខុសប្លែកឆ្នាំនេះ៖ «អ្វីដែលសំខាន់ទីលានប្រជាធិបតេយ្យដែលយើងធ្លាប់ថាជាកន្លែងសេរីភាព និងការជួបជុំ ឥឡូវនេះបានហ៊ុមព័ទ្ធទៅដោយបន្លាលួស។ វាលែងជាសួនប្រជាធិបតេយ្យ បានក្លាយទៅជាពន្ធនាគារទៅវិញ។ អ៊ីចឹងស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងការជួបជុំ និងសិទ្ធិប្រមូលផ្តុំសម្ដែងមតិ ត្រូវបានរឹតត្បិតទាំងស្រុងនៅតាមទីសាធារណៈ ដែលខុសប្លែកជារៀងរាល់ឆ្នាំកន្លងមក»។
អ្នកស្រី ធុច សំនៀង មកពីខេត្តកណ្ដាល ស្ថិតក្នុងចំណោមពលរដ្ឋ និងកម្មករផ្សេងទៀតដែលមកចូលរួមអបអរសាទរទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ១ ឧសភា នៅក្បែរស្ពាននាគ បានរិះគន់ចំពោះការពង្រាយកម្លាំងសមត្ថកិច្ចចម្រុះសន្ធឹកសន្ធាប់ និងបន្លាលួសព័ទ្ធជុំវិញទីលានប្រជាធិបតេយ្យ។ អ្នកស្រីបន្តថា បើរដ្ឋាភិបាលធ្វើសកម្មភាពដូចគ្នានេះនៅតាមព្រំដែនកម្ពុជាវៀតណាម និងថៃ ម៉្លោះទឹកដីខ្មែរនៅតាមព្រំដែនមិនបាត់បង់ដូចសព្វថ្ងៃនេះទេ៖ «ទីរួមខេត្តទាំងអស់នៅតាមព្រំដែន មិនទៅការពារ តែមកធ្វើអំពើហិង្សារំលោភសិទ្ធិមកលើប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្នាឯង។ គាត់មិនចេះខ្មាសគេសោះរាជរដ្ឋាភិបាលសម្ដេច ហ៊ុន សែន នេះ។ សុំឲ្យកម្លាំងហ្នឹងដកចេញទៅ ទៅការពារទឹកដីនៅតាមព្រំដែន។ បើសិនជាគាត់ទៅការពារព្រំដែនអ៊ីចឹងមិនអាចបាត់បង់ទេ»។
ចំណែកស្ត្រីវ័យជិត ៨០ឆ្នាំម្នាក់ទៀតដែលនៅក្នុងដៃមានកាន់ផ្កាឈូកផងនោះ ក៏មិនសប្បាយចិត្តពេលឃើញកម្លាំងចម្រុះក្នុងទឹកមុខមាំ និងរបងបន្លាលួស ពង្រាយនៅជុំវិញទីលានប្រជាធិបតេយ្យនាព្រឹកថ្ងៃទី១ ខែឧសភា៖ «ឥឡូវនេះវាដាក់បន្លាលួសនៅកណ្ដាលទីក្រុងដើម្បីបញ្ជាក់ថា កាត់កអ្នកដាក់។ ជម្រាបថាកាត់កអ្នកដាក់សូមជម្រាបប៉ុណ្ណឹង»។
ទាក់ទងបញ្ហានេះ មន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងសាលារាជធានីភ្នំពេញ បានជូនដំណឹងថា មិនឲ្យមេដឹកនាំសហជីពកម្មករ និងសមាគម រៀបចំទិវាពលកម្មអន្តរជាតិនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ និងទីកន្លែងសាធារណៈរបស់រដ្ឋទេ ប៉ុន្តែអនុញ្ញាតឲ្យរៀបចំទិវានេះនៅទីស្នាក់ការឯកជនរៀងៗខ្លួនជំនួសវិញ។
ស្របពេលគ្នានេះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលកំពុងដឹកនាំរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៥ ក៏បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍នៅក្នុងឱកាសដែលពលរដ្ឋកម្ពុជា និងពលរដ្ឋនៅលើពិភពលោកធ្វើពិធីអបអរសាទរទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ១ ឧសភា ដោយបានបង្ហាញអំពីឆន្ទៈមុតមាំ ក្នុងការបន្តអនុវត្តគោលនយោបាយការពារ និងលើកស្ទួយនូវសិទ្ធិសេរីភាពគ្រប់យ៉ាងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា និងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ព្រមទាំងកតិកា និងអនុសញ្ញាអន្តរជាតិនានា ស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សជាអាទិ៍ សិទ្ធិមានជីវិតរស់នៅ សិទ្ធិប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិត សិទ្ធិធ្វើនយោបាយ សិទ្ធិបញ្ចេញមតិ សេរីភាពខាងសារព័ត៌មាន ជាដើម បានពេញលេញ។ ប៉ុន្តែ សេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះបានរងការរិះគន់ភ្លាមៗពីមេដឹកនាំសហជីព សមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលភាគច្រើននៅកម្ពុជា។ សង្គមស៊ីវិលទាំងនោះបានចាត់ទុកសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថាបាននិយាយបំផ្លើសការពិតនៅគ្រារដ្ឋាភិបាលមិនអនុញ្ញាតឲ្យសង្គមស៊ីវិល ឬសហជីព ធ្វើពិធីអបអរសាទរទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ១ ឧសភា នៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ជាឧទាហរណ៍។ ជាងនេះ សមត្ថកិច្ចថែមទាំងបានបង្ក្រាបដោយហិង្សាទៅលើប្រជាពលរដ្ឋ ៥នាក់ ឲ្យរងរបួសនៅក្បែរស្ពាននាគ។
ចំណែកអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ឈ្មោះ ហ្វ្រីដឹម ហៅស៍ (Freedom House) កាលពីពេលថ្មីៗនេះ បានចេញរបាយការណ៍បង្ហាញថា កម្ពុជា ជាប្រទេសដែលមិនមានសេរីភាព។ របាយការណ៍ដែលមានឈ្មោះថា សេរីភាពលើពិភពលោកឆ្នាំ២០១៤ (Freedom in the World 2014) បានសិក្សាទៅលើប្រទេសទាំងអស់ចំនួន១៩៦ នៅលើពិភពលោក ក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ដោយផ្ដោតជាពិសេសទៅលើសិទ្ធិនយោបាយ និងសេរីភាពពលរដ្ឋ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។