ប្រវត្តិអ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអ.ស.បទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាថ្មី
2015.05.17
ក្រុមអ្នកតវ៉ាលើកបដាទាមទារឲ្យដោះលែងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សនិងកម្មករ ២៣នាក់ នៅខាងមុខការិយាល័យ អ.ស.ប ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស នារាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃ១៣ មករា ឆ្នាំ២០១៤។
អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិ (អ.ស.ប) ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សថ្មីប្រចាំកម្ពុជា អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) នឹងបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវការលើកដំបូងរបស់អ្នកស្រីមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី១៨ ដល់ថ្ងៃទី២២ ខែឧសភា។ គោលបំណងនៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រីនេះ គឺដើម្បីប្រមូលព័ត៌មានជាក់ស្ដែងដោយផ្ទាល់ស្ដីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅពេលបច្ចុប្បន្ននៅកម្ពុជា។
អ្នកស្រីត្រូវបានក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ តែងតាំងធ្វើជាអ្នករាយការណ៍ពិសេសកាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០១៥ ដើម្បីទទួលភារកិច្ចបន្តពីលោក សុរិយា ស៊ូប៊ែឌី (Surya P. Subedi) អ្នករាយការណ៍ពិសេសចាស់ដែលបានផុតអាណត្តិ ៦ឆ្នាំ កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៥ កន្លងទៅ។
តើអ្នករាយការណ៍ពិសេសថ្មីរូបនេះជានរណា?
ជាជនជាតិអង់គ្លេស អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត គឺជាមនុស្សទី៦ហើយ ដែលត្រូវបានក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិតែងតាំងជាអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា ចាប់តាំងពីកម្ពុជា មានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ក្នុងការបញ្ចប់ជម្លោះនយោបាយផ្ទៃក្នុងកាលពីឆ្នាំ១៩៩១ មក។
អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បច្ចុប្បន្នមានវ័យ ៤៥ឆ្នាំ បានបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់បណ្ឌិតផ្នែកច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ នៅសកលវិទ្យាល័យ ស្ត្រាតខ្លៃដ៍ (Strathclyde University) នាទីក្រុងគ្លាសហ្គោ (Glasgow) ប្រទេសស្កុតឡែនដ៏ (Scotland) ចក្រភពអង់គ្លេស ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦។ អ្នកស្រីក៏ជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនៅសកលវិទ្យាល័យ ណតសាំប្រៀ (Northumbria) ចក្រភពអង់គ្លេសដែរ។
សេចក្ដីរាយការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិឲ្យដឹងថា ក្នុងនាមជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានស្រាវជ្រាវបោះពុម្ពផ្សាយ និងបំពេញសកម្មភាពសិក្សាជាច្រើនទាក់ទងទៅនឹងសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ លើសពីនេះ អ្នកស្រីក៏បានធ្វើការវាយតម្លៃលើដំណាក់កាលផ្សេងៗគ្នានៃកម្មវិធីកសាងសមត្ថភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួន ដូចជាប្រទេសកម្ពុជា ចិន ឥណ្ឌូនេស៊ី ឡាវ និងវៀតណាម និងប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់ មជ្ឈិមបូព៌ា និងទ្វីបអាហ្វ្រិក។
បើនិយាយពីបទពិសោធន៍របស់អ្នកស្រីជាមួយប្រទេសកម្ពុជាវិញ ចាប់ពីឆ្នាំ២០១១ រហូតដល់ដើមឆ្នាំ២០១៥ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានបំពេញការងារផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងច្បាប់មនុស្សធម៌ នៅវិទ្យាស្ថាន រ៉ាអូល វ៉លលែនបឺក (Raoul Wallenberg Institute) ក្នុងឋានៈជាអ្នកផ្ដល់ប្រឹក្សាយោបល់លើការអនុវត្តកម្មវិធីកសាងសមត្ថភាពក្នុងវិស័យអប់រំ និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា។ ពិសេសជាងនេះទៀត អ្នកស្រីក៏ជាសាស្ត្រាចារ្យទស្សនកិច្ចនៅសកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា ជាកន្លែងដែលអ្នកស្រីបានរៀបចំ និងបង្កើតកម្មវិធីសិក្សាដើម្បីប្រកាសដាក់ឲ្យសិក្សាឡើងវិញនូវកម្មវិធីបរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ផ្នែកច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សលើកដំបូងនៅតាមសាកលវិទ្យាល័យនៃប្រទេសរបស់កម្ពុជា។
ចាប់ពីពេលនេះតទៅ ក្នុងនាមជាអ្នករាយការណ៍ពិសេសអំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត នឹងត្រូវធ្វើដំណើរទៅទស្សនកិច្ច និងបំពេញបេសកកម្មជាទៀងទាត់មកកាន់កម្ពុជា ដើម្បីឃ្លាំមើល ផ្ដល់យោបល់ និងធ្វើរបាយការណ៍ជារៀងរាល់ឆ្នាំទៅកាន់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ជំនួសលោក សុរិយា ស៊ូប៊ែឌី ដែលផុតអាណត្តិ។ សម្រាប់កម្ពុជា នៅមានកិច្ចការជាច្រើនទៀតទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស ដែលអ្នកស្រីនឹងធ្វើបន្ត ព្រោះថា បញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សគឺជាបញ្ហាក្ដៅគគុកមួយដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងអាណត្តិរបស់អតីតអ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ គឺលោក សុរិយា សូប៊ែឌី ដូចជាការបណ្ដេញប្រជាពលរដ្ឋចេញពីលំនៅឋាន ការប្រើអំពើហិង្សាលើកម្មករពេលធ្វើបាតុកម្មជាដើម។
អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣ មក រួមមាន លោក ម៉ៃឃើល ឃឺប៊ី (Michael Kirby) លោក ថូម៉ាស់ ហាំម៉ាប៊ឺក (Thomas Hammarberg) លោក ភីធឺ ឡឺប្រេច (Peter Leuprecht) លោក យ៉ាស្ហ ហ្កាយ (Yash Ghai) លោក សុរិយា ស៊ូប៊ែឌី (Surya P. Subedi) និងអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ដែលជាស្ត្រីទី១ ទទួលបានតួនាទីជាប្រេសិតពិសេសសិទ្ធិមនុស្សនៅពេលនេះ។
គេនៅចាំបានថា នៅពេលដែលលោក សុរិយា ស៊ូប៊ែឌី ចូលកាន់តំណែងជាអ្នករាយការណ៍ពិសេសផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ ទំនាក់ទំនងការងាររវាងអ្នករាយការណ៍ចាស់មុនលោក គឺលោក យ៉ាស្ហ ហ្កាយ និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានធ្លាក់សឹងដល់កម្រិតសូន្យ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជា ក៏មានភាពតានតឹង ដោយសារលោក សម រង្ស៊ី ដែលនៅពេលនោះជាប្រធានគណបក្ស សម រង្ស៊ី កំពុងមានរឿងចម្រូងចម្រាសជាមួយរដ្ឋាភិបាលអំពីការប្ដឹងផ្ដល់ពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពដកតម្រុយព្រំដែននៅខេត្តស្វាយរៀង ហើយដែលក្រោយមកបានបង្ខំឲ្យលោក សម រង្ស៊ី និរទេសខ្លួនឯងទៅក្រៅប្រទេសអស់រយៈពេល ៤ឆ្នាំ។
លោក ស៊ូប៊ែឌី ថែមទាំងបានវាយតម្លៃស្ថានភាពប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងពេលលោកចូលកាន់តំណែងនោះថា ជាប្រទេសកំពុងដើរឆ្ពោះទៅរកការគ្រប់គ្រងបែបផ្ដាច់ការទៀតផង។ ជាញឹកញយរបាយការណ៍របស់លោកត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលបញ្ចេញប្រតិកម្មឆ្លើយតប ថាមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ថានភាពពិតរបស់កម្ពុជា ទៅវិញ។ ប៉ុន្តែទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត នៅពេលនេះ គឺចំពេលដែលស្ថានភាពនយោបាយកម្ពុជា កំពុងស្ងប់ស្ងាត់ ហើយថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយខ្មែរកំពុងមានភាពផ្អែមល្ហែមជាមួយគ្នា។ ជាមួយគ្នានេះ បក្សនយោបាយទាំង២ ក៏កំពុងធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីឈានដល់ការកែទម្រង់មួយចំនួន ជាពិសេសគឺកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោតតាមរយៈការបង្កើត គ.ជ.ប ថ្មី និងការដាក់ គ.ជ.ប ជាស្ថាប័នក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
កំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត គឺជាកំណែទម្រង់មួយក្នុងចំណោមកំណែទម្រង់ធំៗ ៣ផ្សេងទៀត ដែលលោក សុរិយា ស៊ូប៊ែឌី បានទទូចឲ្យអ្នកនយោបាយខ្មែរខិតខំធ្វើឲ្យបាន។ កំណែទម្រង់ ៣នោះ រួមមានកំណែទម្រង់រដ្ឋសភា កំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ និងកំណែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងដីធ្លី។ កាលណោះ លោក ស៊ូប៊ែឌី ជឿជាក់ថា ការបោះឆ្នោតមិនប្រក្រតី រដ្ឋសភាគ្មានប្រសិទ្ធភាព តុលាការមិនឯករាជ្យ បញ្ហារំលោភបំពានដីធ្លីពលរដ្ឋ គឺជាប្រភពសំខាន់បំផុតដែលធ្វើឲ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
ដូច្នេះ បើទោះជាពេលនេះគេមិនទាន់ដឹងថា អ្នករាយការណ៍ពិសេសថ្មី អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត អាចមើលឃើញបញ្ហាអ្វីទៀតបន្ថែមលើការមើលឃើញរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសចាស់ ប៉ុន្តែគេប្រហែលជាប៉ាន់ស្មានបានខ្លះៗថា អ្នកស្រីអាចនឹងបន្តឃ្លាំមើលការអនុវត្តការកែទម្រង់ទាំង៤ ដែលលោក ស៊ូប៊ែឌី បានលើកឡើងជាមួយរដ្ឋាភិបាលកន្លងមក ព្រោះថា បើទោះជាពេលនេះកម្ពុជា មាន គ.ជ.ប ថ្មីក្តី តែវាទើបតែជាការចាប់ផ្ដើមប៉ុណ្ណោះ។
បើនិយាយពីការកែទម្រង់យុត្តិធម៌វិញ បើទោះជារដ្ឋាភិបាលទើបបង្កើតច្បាប់ ៣ពាក់ព័ន្ធវិស័យតុលាការ តែច្បាប់ទាំងនោះត្រូវបានសង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថា មិនទាន់អាចធានាឲ្យស្ថាប័នតុលាការឯករាជ្យដាច់ចេញពីស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិបាននៅឡើយ។ បើនិយាយពីបញ្ហាដីធ្លីវិញ បញ្ហានេះកំពុងតែកើតឡើងព្រោងព្រាតដដែល បើទោះជារដ្ឋាភិបាលបានប្រកាសផ្អាកផ្ដល់ និងលុបចោលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរបស់ក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនក្តី។
ក្រៅពីបញ្ហាទាំងអស់នេះ នៅមានបញ្ហាមួយចំនួនទៀតដែលសង្គមស៊ីវិលជាតិ-អន្តរជាតិ និងគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិសម្ដែងការបារម្ភ។ ក្នុងនោះមានដូចជា ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើសកម្មជនបក្សប្រឆាំង អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជនដីធ្លីតាមផ្លូវតុលាការ បញ្ហានិទណ្ឌភាព ការប្រើប្រាស់កម្លាំងហួសហេតុបង្ក្រាបលើអ្នកតវ៉ា ការធ្វើទារុណកម្ម និងការធ្វើបាបជនជាប់ឃុំដោយមន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ និងការមិនអនុញ្ញាតឲ្យសង្គមស៊ីវិលចូលរួមក្នុងកិច្ចការសាធារណៈ តាមរយៈការផ្ដល់យោបល់លើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ដែលរដ្ឋាភិបាលគ្រោងនឹងបង្កើត ដូចជាសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីសហជីព ឬសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពី ឧក្រិដ្ឋកម្មអ៊ិនធឺណិត ជាដើម។
អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត មានប្រសាសន៍ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រីមកកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី១៨ ឧសភា គឺជាដំណើរទស្សនកិច្ចដែលអ្នកស្រីទន្ទឹងរង់ចាំដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចសន្ទនាប្រកបដោយន័យស្ថាបនាជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងប្រជាជនកម្ពុជា ស្ដីពីការលើកស្ទួយ និងការការពារសិទ្ធិមនុស្ស។ អ្នកស្រីឲ្យដឹងដែរថា អ្នកស្រីក៏មានបំណងចង់ជួបពិភាក្សាជាមួយក្រុមមនុស្សជាច្រើននៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល និងសង្គមស៊ីវិលនានា ដើម្បីអាចឲ្យអ្នកស្រីយល់កាន់តែច្បាស់អំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងជាអ្នកនាំពាក្យអង្គភាពព័ត៌មាននិងប្រតិកម្មរហ័សនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ទិត សុធា មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី១៧ ឧសភា ថា លោកមិនទាន់អាចអត្ថាធិប្បាយថាយ៉ាងណាចំពោះដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត មកកម្ពុជា នៅពេលនេះនោះទេ។
ការិយាល័យឧត្ដមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា ឲ្យដឹងថា អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត នឹងធ្វើសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយនៅចុងបញ្ចប់នៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រីនៅរសៀលថ្ងៃសុក្រ ទី២២ ខែឧសភា នាការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងក្រុងភ្នំពេញ។
អ្នករាយការណ៍ពិសេសសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ ក៏នឹងដាក់របាយការណ៍ដំបូងរបស់អ្នកស្រី បន្ទាប់ពីដំណើរទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ហើយបន្ទាប់មក អ្នកស្រីនឹងធ្វើបទបង្ហាញអំពីរបាយការណ៍នេះទៅកាន់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ នាសម័យប្រជុំលើកទី៣០ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥ ខាងមុខ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- ពលរដ្ឋនៅតំបន់បឹងតាមោក ចោទប្រកាន់អាជ្ញាធរខណ្ឌព្រែកព្នៅថា ប្រើអំពើហិង្សា
- វៀតណាមព្រមានថា ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោអាចជួយសម្រួលវត្តមានយោធាចិនក្នុងទឹកដីកម្ពុជាកាន់តែជ្រៅ
- ពលរដ្ឋខ្មែរ-អូស្ត្រាលីម្នាក់ ដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា រងការវាយដំពីជនមិនស្គាល់មុខមួយក្រុម ពេលទៅលេងស្រុកខ្មែរ
- ក្រសួងដែនដីបានហៅអតិថិជនបុរីពិភពថ្មីទៅពិភាក្សា ដើម្បីរកដំណោះស្រាយ
- ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី នៅតាមតំបន់មួយចំនួននៅស្រុកសុរិន្ទ
