សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចេញប្លង់កម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពដល់សហគមន៍របស់គេ ដើម្បីធានាសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ចំពោះអចលនទ្រព្យដែលត្រូវការចាំបាច់ ដីធ្លីសម្រាប់រក្សាប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ ភាសា សិល្បៈ ការបន់ស្រន់ជាទម្លាប់ទាក់ទិននឹងធម្មជាតិ សម្លៀកបំពាក់ ទស្សនវិជ្ជា គុណតម្លៃ ជាដើម។
ការទាមទារនេះ បានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីជនជាតិដើមបានរស់នៅរាយប៉ាយក្នុងខេត្តចំនួន១៥ នៅប្រទេសកម្ពុជា មិនទាន់បានប្លង់កម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពនៅឡើយ ខណៈដីអាស្រ័យផលវិលជុំរបស់គេកំពុងត្រូវបានក្រុមហ៊ុន និងអ្នកមានអំណាច ទន្ទ្រានយកដី និងកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ។
មន្ត្រីរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចំនួន ៣ក្រសួង ដែលធ្វើការពាក់ព័ន្ធដីធ្លី អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលធ្វើការជាមួយជនជាតិដើមភាគតិច និងជនជាតិដើមភាគតិចប្រមាណ ១០០នាក់ បានប្រជុំគ្នា ២ថ្ងៃ ចែករំលែកបញ្ហាប្រឈមនៃការស្នើសុំចុះបញ្ជីដីសមូហភាព ដែលមានការយឺតយ៉ាវក្នុងការទទួលបានកម្មសិទ្ធិ និងបញ្ហាដីដែលមានកម្មសិទ្ធិហើយ ត្រូវបានគេរំលោភយក។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចព្នង មកពីខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក ខ្វើក ត្រែត បង្ហាញថា សហគមន៍អូរណា ឃុំស្រែខ្ទុំ ស្រុកកែវសីមា បានទទួលកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពកាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៣ ដោយមានក្រសួង៣បានជួយគាំទ្រ គឺក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងក្រសួងដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់។ លោកបន្តថា ក្រោយបានប្លង់ដី បែរជាមានអ្នកចូលទន្ទ្រានដី និងចូលកាប់ដើមឈើក្នុងព្រៃសហគមន៍កំពុងគ្រប់គ្រង ធ្វើឲ្យបាត់បង់ព្រៃ និងដី ដោយសារតែសហគមន៍ខ្វះកម្លាំង និងមិនចេះច្បាប់ការពារដីដែលមានកម្មសិទ្ធិនោះ៖ «ជាក់ស្តែងនៅក្នុងហ្នឹង ដីរបស់ខ្ញុំជាង ១.៥០០ហិកតារ នៅសល់តែ ៦០០ហិកតារ។ ជាក់ស្តែង ការឆ្លៀតឱកាសពីអ្នកខាងក្រៅ យើងពិបាកទប់ទល់ណាស់»។
ការពិភាក្សានោះត្រូវបានសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក អ៊ុង ឃន ពន្យល់ថា តាមការចុះសម្របសម្រួល និងសាកសួរជនជាតិភាគតិចក្នុងសហគមន៍អូរណា អាជ្ញាធរមិនអាចសម្របសម្រួលបាន ព្រោះការចេញប្លង់កម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពយឺតពេក។ មូលហេតុនេះ ផ្ទៃដីសហគមន៍អូរណា ចេះតែត្រូវគេរំលោភយកដីពី ១.៥០០ហិកតារ ដែលបានស្នើសុំ រួញមកនៅ ៦០០ហិកតារ ដោយសារតែសមាជិកសហគមន៍អូរណា បានលក់ដីខ្លួនក្នុងប្លង់កំពុងស្នើសុំ ទើបអ្នកទិញដីគេចូលមកកាន់កាប់។ បញ្ហានេះដែលអាជ្ញាធរខេត្ត មិនអាចសម្របសម្រួលបាន៖ «យើងមើលឃើញទាំងអស់គ្នា យើងថាត្រូវ ក៏ប៉ុន្តែយើងមិនត្រូវថា បែរមកវិញតែរឿងបញ្ហានៅអូរណា និងអូរអាម»។
រួមចំណែកបំភ្លឺអំពីសិទ្ធិជាម្ចាស់ដីកម្មសិទ្ធិសមូហភាពអូរណា មេធាវី សេង សុភណ្ឌ បានពន្យល់អំពីលក្ខខណ្ឌច្បាប់ដែលសហគមន៍អូរណា ត្រូវតែយកមកវិញឲ្យបាន ហើយនៅតែអាចជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិដីរបស់ខ្លួនដដែល។ លោកថា អ្នកដែលបំពានដីសហគមន៍អូរណា មិនថាអ្នកខាងក្រៅ ឬអ្នកខាងក្នុងរំលោភយកទេ គឺអ្នកបានរំលោភ ត្រូវតែមានទោសព្រហ្មទណ្ឌ។
«សំឡេង»
របាយការណ៍វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា ឲ្យដឹងថា សហគមន៍ចំនួន៨ បានទទួលប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពហើយ។
នាយកប្រតិបត្តិវេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា លោក តឹក វណ្ណារ៉ា ថ្លែងថា នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន ២៤ក្រុម ប្រមាណជា ១,៤% នៃប្រជាជនកម្ពុជា សរុប។ ពួកគេបានរស់នៅក្នុងខេត្តចំនួន១៥។ លោកបន្តថា ជនជាតិដើមភាគតិចមានទំនាក់ទំនងជាមួយដែនដីដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិត និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរខាងវប្បធម៌របស់ពួកគេ។ ទំនាក់ទំនងរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចចំពោះដី មិនមែនគ្រាន់តែជារឿងភោគៈ និងផលិតកម្មប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាគឺជាសម្ភារៈ និងស្មារតី ដែលពួកគេត្រូវតែទទួលបានយ៉ាងពេញលេញ ដើម្បីរក្សាកេរដំណែលវប្បធម៌ និងផ្ទេរបន្តទៅឲ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយ។ លោកថា ជនជាតិដើមភាគតិចមានកង្វល់ដោយសារតែសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចច្រើនទៀត មិនទាន់បានចាប់ផ្ដើមនីតិវិធីចុះបញ្ជីដីសហគមន៍នៅឡើយ។ ជាផលវិបាក ពួកគេមិនអាចទទួលបានកិច្ចការពារពីសេចក្តីណែនាំរបស់ក្រុមប្រឹក្សាគោលនយោបាយដីធ្លី ពីការវាស់ដីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចទេ។ កត្តាទាំងនេះ កំពុងជះឥទ្ធិពលជាអវិជ្ជមានលើការអភិវឌ្ឍប្រពៃណីពុទ្ធិ និងទំនៀមទម្លាប់ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលនាំឲ្យពួកគេបាត់បង់ប្រព័ន្ធប្រពៃណី ដីបញ្ចុះសព និងព្រៃអ្នកតា ហើយមុខរបរប្រពៃណីរបស់ពួកគេកំពុងរិចរិល អាចជាការគំរាមដ៏ធំចំពោះសន្តិសុខស្បៀងរបស់ពួកគេ។
លោកស្រី យន់ ម៉ាណេ ជនជាតិព្នង មកពីខេត្តមណ្ឌលគិរី បានឲ្យដឹងថា ជនជាតិដើមភាគតិចច្រើនសហគមន៍ និងនៅខេត្តផ្សេងទៀតដែលមិនទាន់ទទួលបានកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពមកពីបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន ដែលមិនអាចឲ្យការស្នើសុំចុះបញ្ជីដីសមូហភាពបានលឿន ដូចជាការចងក្រងគ្នាបង្កើតជាសហគមន៍ ដោយរក្សាអត្តសញ្ញាណ ប្រពៃណី វប្បធម៌ ការធ្វើលក្ខន្តិកៈផ្ទៃក្នុង។ល។ ដើម្បីឲ្យមានការទទួលស្គាល់ពីក្រសួងមហាផ្ទៃ ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ដើម្បីដាក់លិខិតស្នើសុំកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាព ទៅក្រសួងដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់។
«សំឡេង»
តំណាងជនជាតិសួយ ភូមិកោដូនតី ឃុំត្រពាំងជោរ ស្រុកឱរ៉ាល់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ កញ្ញា វ៉ែន សាមីន បង្ហាញថា ការរៀបចំដាក់ពាក្យស្នើសុំប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាព គឺមុនដំបូងត្រូវបង្កើតសហគមន៍ ហើយសហគមន៍ជនជាតិសួយ បានបង្កើតតាំងពីឆ្នាំ២០០៩ មក។ ប៉ុន្តែ សហគមន៍នោះនៅឆ្នាំ២០១២ ទើបរដ្ឋាភិបាលទទួលស្គាល់ បានគាំទ្រដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស សង្គមស៊ីវិលច្រើនទៀត អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានចាប់ពីថ្នាក់ក្រោមជាតិ ទៅថ្នាក់ជាតិ រៀបឯកសារសុំឲ្យក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ទទួលស្គាល់សហគមន៍ និងបានចុះបញ្ជីសហគមន៍នៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ទើបរៀបចំឯកសារស្នើសុំចុះបញ្ជីដីសមូហភាព។ កញ្ញាបន្តថា ដោយសារតែក្នុងសមាជិកសហគមន៍ មានខ្លះចង់បានដីជាឯកជន ខ្លះចង់បានដីជាសមូហភាព ក៏មានការបែកបាក់គ្នានៅក្នុងសហគមន៍ ដោយសារតែមិនទាន់យល់ច្បាស់ពីច្បាប់ ពាក់ព័ន្ធជនជាតិដើមភាគតិច។
«សំឡេង»
ប្រធានគណៈកម្មាធិការជនជាតិដើមភាគតិចទំពួន មកពីភូមិសាមុត្រលើ ឃុំសេដា ស្រុកលំផាត់ ខេត្តរតនគិរី លោក ទូយ ញ៉ែប ថ្លែងថា ដើម្បីឲ្យសមាជិកសហគមន៍មិនអាចយកដីសមូហភាពទៅជាដីឯកជនបាន គាត់បានបង្កើតលក្ខន្តិកៈរៀបចំបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុង គូសផែនទីដីកំណត់ព្រំដីដោយដៃ ប្រជុំអ្នកភូមិជិតខាង ដើម្បីកំណត់ព្រំដីសហគមន៍ ហើយចុច ជី.ភី.អែស (GPS) ដើម្បីធ្វើផែនទីបណ្ដោះអាសន្ន ទើបដាក់ពាក្យស្នើសុំចុះបញ្ជីដីជាសមូហភាពនៅភូមិបាលស្រុក។
«សំឡេង»
សិក្ខាសាលាឆ្លុះបញ្ចាំងថ្នាក់ជាតិស្ដីពីការកំណត់អត្តសញ្ញាណនីតិបុគ្គល និងការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជា ប្រារព្ធធ្វើនៅថ្ងៃទី២៩ និង ៣០ ខែមេសា ដើម្បីស្វែងរកអនុសាសន៍ពីអង្គប្រជុំ ដែលផ្តល់យោបល់ដោយជនជាតិដើមភាគតិច អង្គការធ្វើការជាមួយជនជាតិដើមភាគតិច ក្រសួងស្ថាប័នរដ្ឋ និងមន្ត្រីអាជ្ញាធរដែលមានជនជាតិដើមរស់នៅ ដើម្បីពន្លឿនការចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពដល់ជនជាតិដើម៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។