ប្រជាកសិករជាច្រើនគ្រួសារនៅក្នុងឃុំគគីសោម ស្រុកស្វាយទាប ខេត្តស្វាយរៀង អះអាងថា ស្រូវស្រែរបស់ពួកគាត់ជាច្រើនហិកតារ កំពុងរងផលប៉ះពាល់ បន្ទាប់ពីក្រុមហ៊ុនដាំអំពៅមួយបានជីកប្រឡាយធ្វើផ្លូវ ហើយបានបង្ហូរទឹកចូលទៅប្រទេសវៀតណាម។ ទោះបីជាយ៉ាងណា ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនអះអាងថា ពួកគាត់កំពុងធ្វើទ្វារបិទទឹក និងដោះស្រាយបញ្ហាប៉ះពាល់ជូនពលរដ្ឋចប់សព្វគ្រប់ហើយ។
ហាក់ដូចជាទម្លាប់ទៅហើយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺប្រជាពលរដ្ឋតែងតែទទួលរងនូវផលប៉ះពាល់ក្រោមឈ្មោះអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ក្រុមហ៊ុនមួយចំនួន ដែលទទួលបានសិទ្ធិរកស៊ីពីរដ្ឋាភិបាល ឬអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ ពលរដ្ឋ និងសង្គមស៊ីវិលកត់សម្គាល់ថា គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍មួយចំនួនហាក់ពុំសូវបានគិតគូរដល់សិទ្ធិមនុស្ស ច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិនោះទេ ពោលគឺឧស្សាហ៍ឃើញមានករណីតវ៉ាដោយសារដីធ្លី រួមទាំងរបរចិញ្ចឹមជីវិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើន ត្រូវបានខូចខាត បាត់បង់ និងទទួលបានប្រាក់សំណងតិចតួច ជាដើម។
ករណីថ្មីនេះ គឺប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនគ្រួសាររស់នៅក្នុងភូមិចំនួន៣ គឺភូមិត្បែង ភូមិកំពោតទូក និងភូមិសង្គម ស្ថិតក្នុងឃុំគគីសោម ស្រុកស្វាយទាប ខេត្តស្វាយរៀង ឋិតនៅជាប់ព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម នាំគ្នាតវ៉ាដោយចោទថា ក្រុមហ៊ុនឈ្មោះ អ៊ីសធើន រ៉ាយស៍ ហ្វៀល ឌីវេឡុបមេន (Eastern Rice Field Development) សហការជាមួយក្រុមហ៊ុនវៀតណាម ជីកប្រឡាយលើកអាចម៍ដីចាក់ធ្វើថ្នល់រំលោភមកលើដីស្រែ និងចាក់ដីលុបលើស្រូវពួកគាត់ បណ្ដាលឲ្យខូចខាតស្រូវ ជាពិសេសប្រឡាយនោះបានស្រូបយកទឹកពីស្រែពួកគាត់ បណ្ដាលឲ្យរីងស្ងួតខូចស្រូវ ហើយហូរទឹកចូលទៅប្រទេសវៀតណាម។
ប្រជាកសិករម្នាក់ឈ្មោះ តួច ស៊ីនួន រស់នៅភូមិសង្គម រៀបរាប់ថា គាត់អស់ដី និងខូចស្រូវអស់ ១០០ម៉ែត្រដែលនៅអែបប្រឡាយនោះ។ លោកស្រីរៀបរាប់ថា ថ្វីត្បិតតែក្រុមហ៊ុនបានហៅប្រជាពលរដ្ឋទៅចូលរួមប្រជុំនិយាយពីគម្រោងជីកស្ដារប្រឡាយធ្វើផ្លូវថ្នល់ក៏ពិតមែន តែគាត់មិននឹកស្មានថា ប្រឡាយ និងផ្លូវមានទំហំធំនោះដែរ។ ពេលដែលលោកស្រីកំពុងនិយាយជាមួយអាស៊ីសេរី ក៏ត្រូវបានម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនលូកមាត់និយាយកាត់គាត់ ហើយប្រកែកគ្នាដែរ។ លោកស្រីថា កន្លងមកក្រុមហ៊ុនមិនចង់ដោះស្រាយជូនពួកគាត់នោះទេ៖ « ភ្ជួរជួលគេ រាស់ជួលគេ ពូជទិញគេ ជីទិញគេ ដូច្នេះខ្ញុំសំណូមពរខ្លះ ( សំឡេងប្រកែកគ្នាជាមួយម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន ) ។ ពីមុនគាត់មិនឲ្យទេ ទើបតែមានរឿង ទើបគាត់ព្រមឲ្យចំនួន ២០០ដុល្លារ »។
ពលរដ្ឋអះអាងកាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ថា ការជីកប្រឡាយនេះ គឺជីកចាប់ពីភូមិព្រៃតាអី ឃុំព្រៃតាអី កាត់តាមភូមិត្បែង ភូមិសង្គម និងភូមិកំពោតទូក ប្រវែងប្រមាណ ៣គីឡូម៉ែត្រដល់ព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម ចំណុចបង្គោលព្រំដែនលេខ១៥៤ ដែលចាប់ផ្ដើមតាំងពីដើមខែសីហា មក។
លោកស្រី តួច ស៊ីនួន ឲ្យដឹងដែរថា ការជីកប្រឡាយនេះបានធ្វើឲ្យដីស្រែរបស់ពួកគាត់រីងទឹកអស់ ពីព្រោះទឹកបានហូរចេញពីស្រែចូលប្រឡាយ ហើយទឹកប្រឡាយនេះបានហូរឆ្ពោះទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាម។ កន្លងមក ពួកគាត់បាននាំគ្នាបិទទឹកវិញដែរ ប៉ុន្តែមានអ្នកលួចបើករហូត៖ « ពីដើមមក គឺខាងពលរដ្ឋពួកខ្ញុំទៅទប់ តែខាងជនជាតិវៀតណាម មកបើក។ លុះក្រោយមកទៀត ពួកខ្ញុំទប់ទៀត តែមេភូមិ និងប៉ូលិសបើក។ អ៊ីចឹងហើយបានជាកើតរឿង។ រាស្ត្រគ្មានពេលណាមកកកូរកកាយអ៊ីចឹង តែបានសុខគ្នាប្រឹងហើយ »។
ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតឈ្មោះ លក្ខណ៍ បាននិយាយថា គាត់អស់ដីដែលនៅតាមបណ្តោយប្រឡាយចំនួន ១៦០ម៉ែត្រ។ លោកស្រីបន្តថា បើមិនបានដីមកវិញទេ គឺគាត់ទាមទារសំណងជាង ១ពាន់ដុល្លារ តែខាងក្រុមហ៊ុនបានបដិសេធថាគ្មានលទ្ធភាពផ្តល់ឲ្យនោះទេ៖ « ចិត្តខ្ញុំតែម្តង គឺខ្ញុំគ្មានដីទៀតទេ ដូច្នេះខ្ញុំចង់ឲ្យគាត់ដូរដីកន្លែងផ្សេងឲ្យខ្ញុំវិញ »។
ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតនិយាយថា ប្រសិនបើប៉ះពាល់ដីគាត់ត្រឹម ៤ម៉ែត្រអីនោះ គឺគាត់មិនតវ៉ានោះទេ ប៉ុន្តែនៅកន្លែងខ្លះ គឺប៉ះពាល់រហូត ១០ម៉ែត្រ ឬ ៨ម៉ែត្រ ទើបគាត់ទាមទារសំណងថ្លៃខូចខាតខ្លះ។ លោកស្រីបន្ថែមថា ការជីកប្រឡាយ និងធ្វើផ្លូវនេះ ពួកគាត់ក៏មិនជំទាស់នោះទេ ព្រោះវាក៏បានផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្លះដែរ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនធ្វើទ្វារបិទទុកទឹកសម្រាប់ពលរដ្ឋប្រើប្រាស់។
ប្រជាពលរដ្ឋ និងមេឃុំលើកឡើងថា មូលហេតុក្រុមហ៊ុន អ៊ីសធើន រ៉ាយស៍ ហ្វៀល ឌីវេឡុបមេន សហការជាមួយក្រុមហ៊ុនវៀតណាម ជីកប្រឡាយនេះ គឺដើម្បីបង្ហូរទឹកចេញពីចម្ការអំពៅ និងចាក់ដីធ្វើថ្នល់ដឹកកសិផលអំពៅទៅប្រទេសវៀតណាម។
ប្រធានក្រុមហ៊ុន អ៊ីសធើន រ៉ាយស៍ ហ្វៀល ឌីវេឡុបមេន លោក កុយ សារ៉េន មានប្រសាសន៍ថា ចំពោះគម្រោងជីកស្ដារប្រឡាយចាស់នេះ លោកបានសុំទៅអាជ្ញាធរឃុំ ស្រុក និងបានប្រជុំផ្សព្វផ្សាយដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែរ។ លោកថា អ្នកភូមិភាគច្រើនបានយល់ព្រមចំពោះការធ្វើប្រឡាយ និងធ្វើផ្លូវនេះ ជាថ្នូរនឹងការផ្តល់គ្រាប់ពូជ ព្រោះប្រជាកសិករអាចទាញយកផលប្រយោជន៍បានជាច្រើន ដូចជាអាចបូមទឹកដាក់ស្រូវពេលមានភាពរាំងស្ងួត និងបង្ហូរទឹកចេញពីចម្ការអំពៅ ពេលមានទឹកជំនន់ ធ្វើផ្លូវថ្នល់ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរងាយស្រួល។ ចំពោះផលប៉ះពាល់ហូរទឹកចេញពីស្រែចូលប្រឡាយក្រុមហ៊ុន បានឲ្យទប់ទឹកប្រឡាយនោះហើយ៖ « យើងសង គឺសងតែទៅលើស្រូវ ដូចខ្ញុំបញ្ជាក់ជូនអ៊ីចឹង គឺទីមួយ ខ្ញុំជួយទៅលើប្រេងក្នុងមួយហិកតារចំនួន ៣០លីត្រក្នុងមួយលីត្រ ២ . ២០០រៀល »។
លោក កុយ សារ៉េន បន្ថែមថា បញ្ហាស្រែពលរដ្ឋរីងទឹកនេះ លោកថាមិនមែនដោយសារការជីកប្រឡាយតែម្យ៉ាងនោះទេ គឺដោយសារពុំមានភ្លៀងធ្លាក់។ លើសពីនេះ មូលហេតុដែលពលរដ្ឋតវ៉ានោះ លោកបន្ទោសថា ដោយសារមានអ្នកញុះញង់នៅពីក្រោយ ដែលនាំឲ្យសភាពការណ៍តំបន់របស់លោកហាក់ដូចជាតឹងតែង។ លោក កុយ សារ៉េន អះអាងថា ក្រុមហ៊ុនរបស់លោកបានវិនិយោគជួលដីប្រជាពលរដ្ឋដាំអំពៅ ដំឡូងមី សណ្ដែក និងឪឡឹកលើផ្ទៃដីទំហំជាង ២ពាន់ហិកតារ (២.៣៨៣ហិកតារ) និងបានផ្តល់ការងារឲ្យប្រជាពលរដ្ឋធ្វើការជាច្រើនដែរ។ មកដល់ថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនអះអាងថា លោកបានផ្តល់សំណងថ្លៃខូចខាតផលស្រូវខ្លះដល់ប្រជាពលរដ្ឋចប់សព្វគ្រប់អស់ហើយ ពុំមានបញ្ហាអ្វីទៀតនោះទេ។
យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ប្រជាពលរដ្ឋទទួលស្គាល់ថា ការជីកប្រឡាយ និងធ្វើផ្លូវនេះ គឺផ្តល់ផលប្រយោជន៍ខ្លះដល់ពលរដ្ឋ តែពួកគាត់ថាកន្លែងខ្លះគឺអស់ដីពួកគាត់តែម្តង ហើយម្យ៉ាងវិញទៀត ពលរដ្ឋមួយចំនួនទៀតខ្វះលទ្ធភាពទិញប្រេងបូមទឹក។
មេឃុំគគីសោម លោក គឹម ឃិន មានប្រសាសន៍ថា អាជ្ញាធរនឹងជួយជំរុញឲ្យក្រុមហ៊ុនធ្វើទ្វារបិទទុកទឹកសម្រាប់ឲ្យពលរដ្ឋប្រើប្រាស់។ លោកថា ប្រឡាយដែលក្រុមហ៊ុនជីកនេះ គឺតាមគន្លងប្រឡាយចាស់ ដូច្នេះលោករំពឹងថា វានឹងផ្តល់ភាពងាយស្រួលដល់ប្រជាពលរដ្ឋច្រើនជាងផ្តល់ភាពលំបាក៖ « ខ្ញុំបាននិយាយជាមួយក្រុមហ៊ុនហើយថា យើងធ្វើទ្វារបើកបិទទឹក ដើម្បីធានារ៉ាប់រងទឹក។ ផ្លូវវិញ គឺពលរដ្ឋក៏អាចប្រើប្រាស់បានដែរ។ កន្លងមក គាត់លីស្រូវទម្រាំដល់ផ្លូវ គឺពិបាក។ ឥឡូវមានផ្លូវ ស្រួលម្យ៉ាងដែរ »។
ផ្ទុយពីការលើកឡើងរបស់ក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរនោះ មន្ត្រីសម្របសម្រួលនៃអង្គការលីកាដូ (LICADHO) ប្រចាំខេត្តស្វាយរៀង លោក នុត បូពិណ្ណារ័ត្ន ដែលចុះសង្កេតមើលករណីនេះផ្ទាល់មានប្រសាសន៍ថា ការជីកប្រឡាយយកអាចម៍ដីធ្វើផ្លូវនេះ គឺបានផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ក្រុមហ៊ុនច្រើនជាងពលរដ្ឋ។ លោកថា ការផ្តល់សំណងនោះ គឺតិចតួច ហើយពលរដ្ឋខ្លះទៀត គឺបាត់បង់ដីរហូតគ្មានដីឯណាទៀតសម្រាប់បង្កបង្កើនផលចិញ្ចឹមជីវិតឡើយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ទោះបីជាក្រុមហ៊ុនផ្តល់លុយជួយទិញប្រេងនោះក្តី ប៉ុន្តែទឹកដែលពលរដ្ឋបូមឡើងទៅស្រែវិញ គឺដីនោះមិនផ្ទុកទឹកបានយូរឡើយ ដោយសារដីខ្មៅវាឆាប់ជ្រាបចូលប្រឡាយវិញយ៉ាងលឿន៖ « អស់ដីគាត់អ៊ីចឹង គឺគាត់ត្រូវការដីវិញ។ គាត់អត់ត្រូវការលុយទេ។ ដូច្នេះត្រូវសងដីមកគាត់ កន្លែងណាមួយវិញដើម្បីឲ្យគាត់ផលិតស្រូវសម្រាប់រស់តទៅមុខតកូនតចៅ។ បើគាត់បានសំណងតិចតួចនេះ ហើយតែត្រូវអស់ដី តើទៅមុខកូនចៅគាត់បានអី ? ដូច្នេះក្រុមហ៊ុនត្រូវមានគោលនយោបាយតាមច្បាប់ ដោះស្រាយទិញដីជូនពួកគាត់វិញ ទើបត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ »។
លោក នុត បូពិណ្ណារ័ត្ន ក៏សំណូមពរឲ្យអាជ្ញាធរជំនាញ ចុះពិនិត្យជាក់ស្តែងដើម្បីមើលផលប៉ះពាល់ថា តើការជីកប្រឡាយនេះ ប្រសិនបើពលរដ្ឋធ្វើស្រែមិនកើតនោះ តើពលរដ្ឋរំពឹងអ្វីនៅពេលអនាគត?
ជុំវិញគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នានាកន្លងមក មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR)តែងតែអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាល ឬអាជ្ញាធរ មេត្តាផ្អាកគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ដែលបង្កផលប៉ះពាល់ផ្សេងៗរហូតដល់មានការវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់ផ្នែកបរិស្ថាន និងសង្គមត្រឹមត្រូវ ធ្វើការប្រឹក្សាយោបល់ឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ ហើយត្រូវធានាថា សំណងត្រូវផ្អែកទៅលើតម្លៃទីផ្សារ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។