ជម្លោះដីធ្លីដែលមានទាំងអំពើហិង្សា ការគាបសង្កត់ និងគំរាមកំហែងលើប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងឃុំស្រអែម ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ នោះ បានជាប់គាំងរយៈពេលជិត ៥ឆ្នាំមកហើយ រហូតមកដល់ពេលនេះ។
តើមូលហេតុអ្វី បានជាទំនាស់ដីធ្លីនោះនៅតែមិនមានការដោះស្រាយបាននៅឡើយ?
នេះ គឺជាសំឡេងត្អូញត្អែរបង្ហាញពីភាពអស់សង្ឃឹមរបស់ស្ត្រីម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកភូមិជាច្រើនទៀត ដែលមានទំនាស់ដីធ្លីនៅក្នុងតំបន់របស់អង្គការទប់ស្កាត់គ្រឿងញៀន និងជំងឺអេដស៍ ស្របពេលដែលក្រុមនិស្សិតស្ម័គ្រចិត្តចុះវាស់វែងដីធ្វើប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិជូនប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ប៉ុន្តែពួកគាត់បែរជាគ្មានសិទ្ធិគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការបានដីធ្លីមកកាន់កាប់ដោយស្របច្បាប់ទៅវិញនោះ។
ក្រុមអ្នកភូមិជាច្រើនគ្រួសារដែលកំពុងក្រាញននៀលបន្តរស់នៅលើដីមានទំនាស់នៅឡើយ បានអំពាវនាវឱ្យអាជ្ញាធរខេត្តព្រះវិហារ និងរដ្ឋាភិបាល ជួយដោះស្រាយយ៉ាងណាឱ្យពួកគេបានរួចផុតពីការគំរាមកំហែង និងបានទទួលសិទ្ធិកាន់កាប់ដីធ្លីស្របច្បាប់។
តំណាងប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អង្គការទប់ស្កាត់គ្រឿងញៀន និងជំងឺអេដស៍ ហើយតវ៉ារឿងដីធ្លី គឺអ្នកស្រី សាត សាវឿន។ អ្នកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា គាត់បានទិញដីមួយកន្លែងពីប្រធានអង្គការនោះតម្លៃ ៣.០០០ដុល្លារ ហើយបានចូលទៅរស់នៅចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៧ មក ក៏ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្នគាត់មិនទាន់ទទួលបានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងដីនោះស្របច្បាប់នៅឡើយ៖ «ថ្ងៃអង្គភាពមកជាក់ស្ដែងមកវាស់តែដីលោកស្រី សុម៉ាលី ហ្នឹងទេ អត់មានវាស់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទេ។ ពួកគេសុទ្ធតែដឹកឡានលិចស៊ីស (Luxes) និស្សិត អ្នកណាគេមានផ្កាយ លោកខែអីចឹងទៅ គេដឹកទៅវាស់ឱ្យគេ ១ឡូ ២ឡូ អីចឹងទៅ។ គេដឹកនិស្សិតពីហ្នឹងទៅវាស់ ១ឡូ ២ឡូ ទៀតទៅ ហើយដល់ពេលពួកខ្ញុំប្រជាពលរដ្ឋអ្នកតវ៉ារងគ្រោះនេះ អត់បានវាស់អីបន្តិចទេអត់សោះ»។
ទំនាស់ដីធ្លីរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងប្រធានអង្គការទប់ស្កាត់គ្រឿងញៀន និងជំងឺអេដស៍ បានកើតមានចាប់តាំងពីអំឡុងឆ្នាំ២០០៧ មក នៅពេលដែលប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនចាប់ផ្ដើមទាមទាររស់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាជ្ញាធរភូមិ ឃុំ នៃរដ្ឋាភិបាលវិញ ដោយមិនចង់ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អង្គការនោះ។
ការគំរាមកំហែង បានកើតមានជាច្រើនករណីទៅលើក្រុមប្រជាពលរដ្ឋ បន្ទាប់ពីពួកគេចង់ផ្ដាច់ខ្លួនចេញពីការគ្រប់គ្រងរបស់អង្គការនោះមក ដោយធ្វើឱ្យអង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល ចុះទៅធ្វើការស៊ើបអង្កេតជាហូរហែ។
លោក ចាន់ សុវ៉េត អនុប្រធានទទួលបន្ទុកផ្នែកដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិរបស់អង្គការអាដហុក (Adhoc) បានមានប្រសាសន៍ថា កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែមេសា កន្លងទៅ ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល បានសហការជាមួយគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាល បានចុះទៅស្រាវជ្រាវបញ្ហានៅទីនោះជាថ្មីទៀត បន្ទាប់ពីមានករណីជាច្រើនកើតឡើងជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ ដើម្បីចង់ដឹងថា អាជ្ញាធរបានដោះស្រាយដូចម្ដេច។
លោក ចាន់ សុវ៉េត បានបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ន បញ្ហាដ៏ស្មុគស្មាញនៅក្នុងតំបន់គ្រប់គ្រងដោយអង្គការទប់ស្កាត់គ្រឿងញៀន និងជំងឺអេដស៍ គឺទំនាស់ដីធ្លី។ សង្គមស៊ីវិល សូមឱ្យអាជ្ញាធរខេត្តព្រះវិហារ និងស្រុកជាំក្សាន្ត ពន្លឿនការដោះស្រាយឱ្យបានឆាប់រហ័ស៖ «សង្គមស៊ីវិលចុះទៅហ្នឹង គឺចង់ជំរុញឱ្យមានការវាស់វែងផ្ដល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដល់អ្នកកាន់កាប់ដីស្របច្បាប់ នៅក្នុងដីសង្គមកិច្ចអង្គការអេដស៍នេះឯង។ ឥឡូវអង្គការអេដស៍នេះលែងគ្រប់គ្រង ក៏ប៉ុន្តែ គ្រួសារ និងបក្ខពួកលោក ប៉ែន លឹម ជាពិសេសប្រពន្ធរបស់គាត់គ្រប់គ្រងដដែល ហើយស្ថានភាពគំរាមកំហែង ការរឹបអូសពាក់ព័ន្ធ និងរឿងដីធ្លីហ្នឹង ក៏នៅតែកើតមានដដែល។ អីចឹង យើងមើលឃើញអាជ្ញាធរ ក្រោយពីលោក ប៉ែន លឹម ដកខ្លួនហើយក៏ដោយ ក៏អត់មានប្រសិទ្ធភាពអ្វីធ្វើការងារដោះស្រាយ គឺអាជ្ញាធរចូលអត់ចុះផងហ្នឹង»។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល បានរកឃើញថា ស្ថានភាពជម្លោះដីធ្លីនៅទីនោះ កំពុងតែច្របូកច្របល់ ដោយដីមួយប្លង់ត្រូវបានគេលក់ទៅឱ្យមនុស្សជាច្រើននាក់ជាន់គ្នា។
ក្រុមអ្នកភូមិដែលតវ៉ាដីធ្លី ប្រឆាំងនឹងអង្គការទប់ស្កាត់គ្រឿងញៀន និងជំងឺអេដស៍នោះ បានអះអាងថា ជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ ពួកគេទទួលរងការប្រមាថ គំរាមកំហែងជាច្រើនពីក្រុមមនុស្សរបស់អង្គការនោះ រហូតដល់អ្នកខ្លះភ័យខ្លាច ឈប់ហ៊ានរស់នៅក៏មាន។
ក្រុមការពារសិទ្ធិមនុស្ស បានឱ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៧ មក យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានបណ្ដឹងព្រហ្មទណ្ឌចំនួន៦ ដែលប្ដឹងប្រឆាំងលោក ប៉ែន លឹម ជាប្រធានអង្គការទប់ស្កាត់គ្រឿងញៀន និងជំងឺអេដស៍ និងបក្ខពួក។ បណ្ដឹងទាំងនោះ មានដូចជា ករណីវាយដុំមនុស្ស ធ្វើទារុណកម្ម ការគំរាមកំហែង ការចាប់រំលោភផ្លូវភេទ និងការរំលោភដីធ្លី ជាដើម ក៏ប៉ុន្តែរយៈពេល ៥ឆ្នាំមកនេះ គេនៅមិនទាន់ឃើញសាលាដំបូងខេត្តព្រះវិហារ ចាត់ការយ៉ាងណានៅឡើយទេ។
ប្រជាពលរដ្ឋខ្លះបានចោទប្រកាន់អាជ្ញាធរថា បានទទួលផលប្រយោជន៍ បានជាពិបាកដោះស្រាយបញ្ហារវាងអ្នកភូមិ ជាមួយអង្គការទប់ស្កាត់គ្រឿងញៀន និងជំងឺអេដស៍ ដែលមានខ្នងបង្អែកជាអ្នកមានអំណាចនៅពីក្រោយខ្នងផងនោះ។
ក៏ប៉ុន្តែ អាជ្ញាធរខេត្តព្រះវិហារ បានបដិសេធចោលការចោទប្រកាន់បែបនោះ ដោយថាជារឿងមិនពិត។
អភិបាលរងខេត្តព្រះវិហារ លោក ស ថាវី បានមានប្រសាសន៍ថា អាជ្ញាធរ គឺពិតជាគាំទ្រផលប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ប៉ុន្តែការដោះស្រាយបញ្ហានៅទីនោះ ត្រូវការពេលវេលា ដោយសារតែរឿងដីធ្លីនោះស្មុគស្មាញយ៉ាងខ្លាំងទៅលើបញ្ហាលក់ដីប្លង់តែមួយទៅឱ្យមនុស្សច្រើននាក់ជាន់គ្នា៖ «ឥឡូវដោះតាមដំណាក់កាល តើប្រជាពលរដ្ឋណាខ្លះដែលគាត់កំពុងតែគ្រប់គ្រងនៅលើហ្នឹង? មានប្រជាពលរដ្ឋណាខ្លះដែលគាត់មកពីខាងក្រៅ? ប្រជាពលរដ្ឋណាខ្លះដែលគាត់ទិញពីគ្នាគាត់នោះ? យើងរកអាហ្នឹងឱ្យឃើញសិន បើអ្នកខ្លះសុទ្ធ ១៨០ឡូម្នាក់។ យើងដោះយ៉ាងម៉េចនឹងចេញ ហើយមិនដឹងជាគាត់ទិញតាំងពីណាពីណីមក ហើយគាត់គ្រាន់តែទិញនៅតាមក្រដាស តែមិនមានការគ្រប់គ្រងនៅលើដីហ្នឹងជាក់ស្ដែងទេ»។
អនុប្រធានគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាល គឺលោក ម៉ក់ សម្បត្តិ បានមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលមិនដែលព្រងើយកន្តើយអំពីបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សណាមួយទេ។ មន្ត្រីដដែល បានបញ្ជាក់ថា គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សរដ្ឋាភិបាល បានបញ្ជូនមន្ត្រីមួយចំនួនឱ្យចុះទៅស្រាវជ្រាវដល់កន្លែងនោះ ដើម្បីពិនិត្យ ហើយបើរកឃើញថាពិតជាមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សមែន គឺរដ្ឋាភិបាលនឹងមានវិធានការ៖ «រឿងហ្នឹង យើងចុះទៅស្រាវជ្រាវដល់កន្លែង។ យើងពិនិត្យមើល ហើយបានយើងវាយតម្លៃ ហើយបានយើងផ្ដល់យោបល់ក្រោយ។ ឥឡូវខាងជំនាញអី កំពុងធ្វើការងាររបស់គាត់»។
អាជ្ញាធរខេត្តព្រះវិហារ ឱ្យដឹងថា យោងទៅតាមបណ្ដឹងឱ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្នមានប្រជាពលរដ្ឋចំនួន ៣១៩គ្រួសារ ដែលកំពុងមានបញ្ហាទំនាស់ដីធ្លីទំហំជាង ៥៥០ហិកតារ ដែលគ្រប់គ្រងដោយអង្គការទប់ស្កាត់គ្រឿងញៀន និងជំងឺអេដស៍នោះ ហើយគេកំពុងតែជំរឿនស្ថិតិនេះឱ្យបានពិតប្រាកដ ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការដោះស្រាយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។