សម្ព័ន្ធកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា អ៊ីរ៉ា (ERA) បើកវេទិកាតុមូលផ្តល់ឱកាសដល់តំណាងសង្គមស៊ីវិល និងគណបក្សនយោបាយនានា លើកជាអនុសាសន៍ទាក់ទងការជ្រើសរើសក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំ គ.ជ.ប ថ្មី នាពេលខាងមុខ។
គម្រោងបង្កើតក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំ គ.ជ.ប ថ្មី គឺជាការអនុវត្តនូវកិច្ចចរចានយោបាយ ដែលមេដឹកនាំកំពូលរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ព្រមព្រៀងគ្នាកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា។
កិច្ចពិភាក្សានេះ រៀបចំនៅព្រឹកថ្ងៃទី១៤ ខែសីហា នាសណ្ឋាគារអ៊ីមភើរៀល (Imperial Hotel) ក្រុងភ្នំពេញ ដោយមានតំណាងសង្គមស៊ីវិល និងតំណាងគណបក្សនយោបាយមួយចំនួនចូលរួម ប៉ុន្តែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនបញ្ជូនតំណាងមកទេ។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិអង្គការខុមហ្វ្រែល (Comfrel) និងជាសមាជិកអ៊ីរ៉ា។ លោកឲ្យដឹងថា វេទិកាតុមូលនេះ គឺមានបំណងឲ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធ ផ្តល់មតិស្ដីពីការជ្រើសរើសសមាសភាពដឹកនាំ គ.ជ.ប ថ្មី ដើម្បីដាក់ជូនគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ពិចារណា។
លោក ញឹក ប៊ុនឆៃ អគ្គលេខាធិការគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ថ្លែងរិះគន់ និងមិនគាំទ្រសមាសភាព គ.ជ.ប ថ្មី ដែលគណបក្សនយោបាយទាំងពីរព្រមព្រៀងគ្នា គឺធ្វើឡើងមិនឯករាជ្យ និងមិនស្របតាមឆន្ទៈរាស្ត្រទេ។ លោកបន្តថា សមាសភាព គ.ជ.ប ថ្មី គួរជាមនុស្សមកពីស្ថាប័នឯករាជ្យណាមួយ និងមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធគណបក្សនយោបាយ៖ «យើងត្រូវកំណត់ឲ្យច្បាស់អំពីសមាសភាព គ.ជ.ប ហ្នឹង គឺអ្នកប្រព្រឹត្តិផ្ទុយនឹងច្បាប់បោះឆ្នោតនោះ។ តើយើងត្រូវដាក់ទោសទណ្ឌកម្មរបៀបម៉េច? សម្រាប់ខ្ញុំ ត្រូវដាក់ទោសទណ្ឌឲ្យធ្ងន់តែម្តង បានអ្នកទាំងអស់នោះអាចខ្លាច ឬអាចគោរព។ បើមិនដូច្នេះទេ នៅដូចតែពីមុនអ៊ីចឹង គឺអ្នកដែលគោរពច្បាប់ នៅតែគោរពច្បាប់ ហើយនៅតែចាញ់ប្រៀបជារហូត។ ហើយអ្នកដែលគេមិនគោរព គឺនៅតែមិនគោរព គឺថាគេយកប្រៀបត្រង់ចំណុចត្រង់ហ្នឹងដដែល»។
ស្រដៀងគ្នាដែរ តំណាងគណបក្សផ្សេងទៀតដែលចូលរួមក្នុងវេទិកាតុមូល ក៏ថ្លែងរិះគន់កិច្ចព្រមព្រៀង ឬយន្តការរៀបចំសមាសភាពដឹកនាំ គ.ជ.ប ថ្មី ពេលនេះដែរ។ តំណាងគណបក្សដែលគ្មានអាសនៈសភា ថ្លែងថា សមាសភាពដឹកនាំ គ.ជ.ប ថ្មី មិនគួរជ្រើសចេញតែពីគណបក្សឈ្នះអាសនៈសភាទេ។
ការរុះរើក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំ គ.ជ.ប ថ្មី ពេលនេះ គឺអនុវត្តទៅតាមកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយរវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា។ គណបក្សទាំង២បានព្រមព្រៀងគ្នាធ្វើកំណែទម្រង់ក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំ គ.ជ.ប ដោយសម្រេចជ្រើសរើសសមាសភាពថ្មីតាមរូបមន្ត ៤-៤-១ ឬមានន័យថា សមាសភាព ៤រូប ជ្រើសរើសពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ៤រូប ជ្រើសរើសពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និង១រូបទៀត ជាបុគ្គលឯករាជ្យ និងជ្រើសដោយគណបក្សទាំងពីរ។
បញ្ហានេះដែរ លោក ព្រាប កុល នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា បានផ្តល់អនុសាសន៍ ៤ចំណុច ដល់គណបក្សទាំង២ ក្នុងការជ្រើសរើសសមាសភាពដឹកនាំ គ.ជ.ប ថ្មី។ លោកបន្តថា អ្នកទាំងនោះត្រូវមានសញ្ជាតិខ្មែរពីកំណើត មានសញ្ញាបត្រថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រ មានបទពិសោធន៍ការងារយ៉ាងតិច ១០ឆ្នាំ និងមិនមែនជាសមាជិកធ្លាប់បម្រើការនៅស្ថាប័នព្រឹទ្ធសភា រដ្ឋសភា ចៅក្រម ឬសមាជិករដ្ឋាភិបាល ឬជាបុគ្គលមានមុខងារសាធារណៈនៅក្នុងស្ថាប័នកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធណាមួយ ជាពិសេស មិនជាប់សាច់ញាតិថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរ ជាដើម។
ផ្ទុយពីតំណាងគណបក្សនយោបាយ និងមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ដែលផ្តល់អនុសាសន៍ចង់ឲ្យការជ្រើសរើសសមាសភាពដឹកនាំ គ.ជ.ប ថ្មី បានល្អ ឬមានឯករាជ្យ និងអព្យាក្រឹត្យ ជាដើម សម្រាប់ លោក ឃុន សាវ៉ាកខេត្រ តំណាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ បាននិយាយដៀមដាម និងចង់ឲ្យការជ្រើសរើសសមាសភាព គ.ជ.ប ថ្មី ជួបបរាជ័យទៅវិញ៖ «គឺខ្ញុំចង់ឲ្យគណបក្សទាំងពីរហ្នឹងខុសឲ្យច្រើន ដើម្បីខ្ញុំបានល្អជាងគេ ហើយរាស្ត្របោះឆ្នោតឲ្យច្រើនជាងគេ។ ដូច្នេះ ការសម្រេចរបស់គណបក្សទាំងពីរ ថ្វីត្បិតមានលក្ខណៈកាត់ក្បាលតម្រឹមមួក ខ្ញុំគាំទ្រ។ ឲ្យគាត់ខុសឲ្យច្រើនចុះ បានខ្ញុំចេញឈ្មោះបាន។ បើគាត់ត្រូវ គណបក្សខ្ញុំមិនបាច់ប្រកួតជាមួយគាត់ទេ គឺគាត់ឈ្នះរហូត។ អ៊ីចឹងឲ្យគណបក្សទាំងពីរហ្នឹងខុសឲ្យច្រើនទៅ ងាយបក្សខ្ញុំឈ្នះវិញ។ សម្រាប់ខ្ញុំមានតែប៉ុណ្ណឹងទេ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក គួយ ប៊ុនរឿន តំណាងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ថ្លែងថា នឹងពិនិត្យសំណូមពរ ឬមតិរបស់ផ្នែកពាក់ព័ន្ធនានា ជុំវិញការជ្រើសរើសសមាសភាពដឹកនាំ គ.ជ.ប ថ្មី នាពេលខាងមុខ៖ «ការរៀបចំសមាសភាព គ.ជ.ប ថ្មី ក៏ដូចជាស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោតនេះ វាមានលក្ខណៈសំខាន់មួយ ជាស្ថាប័នបម្រើឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធ ដែលចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតអាចទទួលយកបាន»។
លោក គួយ ប៊ុនរឿន បានឲ្យដឹងថា សមាសភាព គ.ជ.ប បច្ចុប្បន្នមាន ៩រូប ហើយសមាជិកទាំងនេះមិនបានគិតពីកូតាគណបក្សនយោបាយណាមួយទេ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។