ក្នុងរយៈពេល ២០ឆ្នាំមកនេះ ដោយដើរតាមលំអានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ កម្ពុជាបានបង្កើតច្បាប់ជាច្រើនដើម្បីធានាដឹកនាំប្រទេសអោយមានការអភិវឌ្ឍន៍។ យ៉ាងណារដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះក៏បានឆ្លងកាត់ការកែប្រែជាច្រើនលើកច្រើនគ្រាហើយដែរ ហើយក៏ត្រូវរិះគន់ថា បានងាកឆ្ងាយពីស្មារតីដើមនៃច្បាប់នេះ។
មាត្រាដំបូងនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានប្រកាសថា កម្ពុជាជាព្រះរាជាណាចក្រអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស។
មាត្រាដំបូងនេះគឺសអោយឃើញពីគោលបំណងនៃការបង្កើតច្បាប់កំពូលមួយនេះ ពោលគឺគ្រប់ក្របខណ្ឌច្បាប់ដទៃទៀត និងរាល់ការអនុវត្តត្រូវធានាថា បានគោរពគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងមានការចូលរួមពីច្រើនភាគី។
យ៉ាងនេះក្ដីក្នុងរយៈពេល ២០ឆ្នាំ រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូលនៃកម្ពុជា បានឆ្លងកាត់ការកែប្រែចំនួន ៧លើក ដែលការផ្លាស់ប្ដូរទាំងនោះទទួលបានការរិះគន់ថា បានធ្វើអោយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដើរថយក្រោយ គឺខុសប្លែកគ្នាពីគោលដៅពិតប្រាកដនៃស្មារតីដើមរបស់ច្បាប់កំពូលមួយនេះ។
ប្រធានអង្គការស្រាវជ្រាវជាតិកម្ពុជា (CNRO) លោកបណ្ឌិត ហ៊ាង រិទ្ធី មានប្រសាសន៍ថា វិសោធនកម្មសំខាន់ៗចំនួន ២លើក បានធ្វើអោយច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលកាលដើមឡើយមានតួនាទីពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ បានប្រែក្លាយជាអ្នករាំងស្ទះដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទៅវិញ។ នោះគឺវិសោធនកម្មក្នុងឆ្នាំ២០០៤ និងឆ្នាំ២០០៦។
ចាប់តាំងឆ្នាំ១៩៩៣ មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានឆ្លងកាត់វិសោធនកម្មចំនួន ៧លើក និងដាក់បន្ថែមមួយលើក។ លើកទី១ ឆ្នាំ១៩៩៤ ត្រង់ចំណុចការផ្ទេរសិទ្ធិរបស់ព្រះមហាក្សត្រពេលទ្រង់អវត្តមាន។ លើកទី២ នៅឆ្នាំ១៩៩៩ ស្ដីពីការបង្កើតស្ថាប័នព្រឹទ្ធសភា។ មួយលើកទៀត គឺក្នុងឆ្នាំ២០០១ គឺព្រះមហាក្សត្រទ្រង់បង្កើត និងប្រទានគ្រឿងឥស្សរិយយសជាតិ។ ចំណែកពីរលើកទៀតក្នុងឆ្នាំ២០០៥ និង២០០៦ គឺបានកែប្រែត្រង់ចំណុចកូរ៉ុមប្រជុំ និងសំឡេងអនុម័តរបស់រដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា។ រីឯការកែប្រែក្នុងឆ្នាំ២០០៨ គឺការផ្លាស់ប្ដូរប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាល។ ដោយឡែកក្នុងឆ្នាំ២០០៤ គឺនៅជិតមួយឆ្នាំក្រោយការជាប់គាំងនយោបាយនៅក្រោយការបោះឆ្នោត ធម្មនុញ្ញបន្ថែមខ្លីមួយមាន ៧មាត្រាត្រូវអនុម័ត។ ធម្មនុញ្ញបន្ថែមនោះគឺមានគោលដៅធានាអោយស្ថាប័នជាតិ មានដំណើរការជាប្រក្រតី។
លោកបណ្ឌិត ហ៊ាង រិទ្ធី មានប្រសាសន៍ថា លទ្ធផលនៃការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញច្រើនលើកច្រើនគ្រាមកនេះបានបង្ហាញច្បាស់នៅក្នុងការបង្កើតរដ្ឋសភានីតិកាលទី៥នេះ។
កម្ពុជាបានបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាលើកដំបូងបង្អស់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៧។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញទី២ ត្រូវបង្កើតនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧២ ដែលកាលណោះបានផ្លាស់ប្ដូររបបដឹកនាំពីរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញទៅជារបបសាធារណរដ្ឋ។ មកដល់ឆ្នាំ១៩៧៦ របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយទៀត ដោយផ្លាស់ប្ដូរទៅជារបបកុម្មុយនិស្ត។ ចំណែករដ្ឋធម្មនុញ្ញលើកទី៤ បានបង្កើតនៅឆ្នាំ១៩៨១ គឺក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា។ ឯរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើកទី៥ គឺកើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩ ក្នុងរបបរដ្ឋកម្ពុជា។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញចុងក្រោយនេះគឺបង្កើតក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ចេញពីការបោះឆ្នោត នៅក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស។ បច្ចុប្បន្នរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះមាន ១៥៨មាត្រា និង ១៦ជំពូក។
ប្រធានគណៈកម្មការនីតិកម្ម រដ្ឋសភា លោក ជាម យៀប មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងរយៈពេល ៤អាណត្តិនៃរដ្ឋសភាបានបង្កើតច្បាប់ចំនួន ៤ពាន់។ លោកថា គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យគឺការអនុវត្តច្បាប់ ហេតុនេះជាការប្រសើរដែលបង្កើតអោយមានច្បាប់ បើទោះជាការអនុវត្តមានចំណុចខ្វះខាតមួយចំនួនក៏ដោយ។
មកដល់ពេលនេះអ្នកនយោបាយនៅតែប្រកាសជារឿយៗថា គោរពប្រតិបត្តិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប៉ុន្តែមានចំណុចមួយចំនួនដែលបង្ហាញថា មានការបំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោកបណ្ឌិត ហ៊ាង រិទ្ធី មានប្រសាសន៍ថា ធម្មនុញ្ញបន្ថែមដែលធានាអោយមានការបោះឆ្នោតកញ្ចប់គឺបានវៀរចាកពីគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ។
ការបង្កើតរដ្ឋសភានិងរដ្ឋាភិបាលដែលមានគណបក្សតែមួយ ត្រូវចាត់ទុកដែរថា គឺបានវិលថយក្រោយទៅរកអត្ថន័យនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃរបបរដ្ឋកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩ ឬក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ១៩៨១។
ជាការឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើងនេះ លោក ជាម យៀប បានទម្លាក់កំហុសនៃការផ្ដួចផ្ដើមគំនិតបង្កើតធម្មនុញ្ញបន្ថែមទៅលើប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ គឺលោក សម រង្ស៊ី ដែលកាលណោះជាប្រធានគណបក្ស សម រង្ស៊ី។
កាលពីឆ្នាំ២០០៤ លោក សម រង្ស៊ី បានផ្ដួចផ្ដើមគំនិតធម្មនុញ្ញបន្ថែមបន្ទាប់ ត្រូវទ្រង់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ បោះបង់ចោលក្នុងចំណងទ្វេភាគី ហើយទៅចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន សែន។
បើទោះជារដ្ឋធម្មនុញ្ញបានឈានដល់ដំណាក់កាលនេះក៏ពិតមែន ក៏គេនៅតែអាចកែខៃ តាមរយៈការពិភាក្សារវាងអ្នកនយោបាយតម្កល់សម្រាប់ជាតិ ដោយឈរលើគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។