ស្ថាប័នកំពូលនេះ បញ្ជាឲ្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតដាក់ពិន័យតាមច្បាប់ចំពោះមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតទាំង៨ ក្នុងចំណោម ១៣ការិយាល័យនៅឃុំស្វាយជ្រះ ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ ដោយសារមន្ត្រីទាំងនោះ មិនបានបិទកញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ក" នោះ។
តើមូលហេតុអ្វីដែលនាំក្រុមមន្ត្រីតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតទាំងនោះចំហកញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ក"?
ការសម្រេចដាក់ពិន័យមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតនៅតាមការិយាល័យទាំង ៨ ក្នុងចំណោម ១៣ការិយាល័យនៅឃុំស្វាយជ្រះ ស្រុកឈ្នួល ខេត្តក្រចេះ ដែលមិនបានបិទមាត់កញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ក" បានបង្កឲ្យមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតទាំងនោះមានការខកចិត្តនិងព្រួយបារម្ភ។
មកដល់ពេលនេះមន្ត្រីទាំងនោះមិនបានទទួលដំណឹងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរណាមួយពីមន្ត្រីថ្នាក់លើទេ ហើយពួកគាត់ម្នាក់ៗអង្គុយចាំឲ្យតែដល់ម៉ោងបើកវិទ្យុស្ដាប់ ដើម្បីបានដឹងពីជោគវាសនាខ្លួនឯង ថាត្រូវបង់លុយឲ្យរដ្ឋ ឬត្រូវរួចខ្លួននោះ? អ្នកខ្លះអង្គុយអស់សង្ឃឹមអ្នក ខ្លះស្វះស្វែងរកគ្នីគ្នាពិភាក្សា និងអ្នកខ្លះទៀតអង្គុយសំកុកទឹកមុខក្រៀមក្រំមិនមានអារម្មណ៍ធ្វើការងាររកស៊ីទៀតផង។
ប្រធានការិយាល័យបោះឆ្នោតលេខ ០២៥៩ ដែលកញ្ចប់សុវត្ថិភាពចំហមាត់ផងនោះ លោក ភេទ ខេង បានប្រាប់ទាំងមុខស្ងួត និងដកដង្ហើមធំមួយៗថា ការដែលមិនបានបិទកញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ក" នៅការិយាល័យនេះ បណ្ដាលមកពីបញ្ជារបស់មន្ត្រីរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំស្វាយជ្រះ តែម្តង មិនមែនជាកំហុសអចេតនាឡើយ។
លោកបន្តថា មន្ត្រីរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំបានបញ្ជាក់ថា បើសិនជាបិទកញ្ចប់ "ក" រួច នោះនឹងនាំឲ្យពិបាកបើកឡើងវិញ ដើម្បីយកមកកែតម្រូវ ដូចនេះមន្ត្រីតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតទូទាំងឃុំស្វាយជ្រះ សុទ្ធតែធ្វើតាមបញ្ជានេះ។ លោកបញ្ជាក់ថា បើសិនជាមានការពិន័យមែន លោកពិតជាមិនអាចទទួលយកបានទេ ហើយក៏មិនសុខចិត្តដែរ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ប្រធានការិយាល័យបោះឆ្នោតលេខ ០២៧៨ ដែលមិនបានសរសេរលេខកូដការិយាល័យបោះឆ្នោត និងចំហមាត់កញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ក" លោក នង ពិតេន ថ្លែងថា លោកមានជីវភាពយ៉ាប់យ៉ឺនណាស់ ហើយបើសិនជាត្រូវបង់ប្រាក់មែននោះ ច្បាស់ជាពិបាកចិត្តស្លាប់ហើយ។ លោកបន្តថា ការបោះឆ្នោត និងរាប់សន្លឹកឆ្នោតសុទ្ធតែស្ថិតក្រោមការឃ្លាំមើល និងត្រួតត្រារបស់មន្ត្រីគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំស្វាយជ្រះ ទាំងអស់ ហើយអ្នកដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវធំ គួរជាមន្ត្រីរៀបចំបោះឆ្នោតថ្នាក់ឃុំ និងថ្នាក់លើៗទៀត។
យ៉ាងណាមិញ ប្រធានការិយាល័យបោះឆ្នោតលេខ ០២៧៦ ដែលកញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ក" នៅការិយាល័យនេះបិទមាត់ជិតនោះ លោក ផាន ជ្រូក បានចេញមុខបញ្ជាក់ថា បុគ្គលិកការិយាល័យទាំងអស់ពិតជាគ្មានប្រាក់ ៥លានរៀលសម្រាប់បង់ឲ្យរដ្ឋនោះទេ ហើយលោកក៏មិនសុខចិត្តដែរបើសិនជាថ្នាក់លើបង្គាប់ឲ្យមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមបង់ប្រាក់នោះ។ លោកបញ្ជាក់ថា តាមពិតកញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ក" ទាំង ១៣ការិយាល័យ នៅពេលបោះឆ្នោតរួច គឺត្រូវបានមន្ត្រីរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំ បង្គាប់ឲ្យចំហមាត់ស្រាប់ដោយមិនអនុញ្ញាតឲ្យបើកទេ។
ឆ្លងកាត់ការជួបសម្ភាសន៍ ក្រុមមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតជិត ១០នាក់ នៅការិយាល័យបោះឆ្នោតចំនួន ៦ការិយាល័យក្នុងចំណោម ១៣ការិយាល័យ។ ក្រុមមន្ត្រីទាំងនេះ សុទ្ធតែបានបញ្ជាក់ដូចៗគ្នាថា បន្ទាប់ពីបានរាប់សន្លឹកឆ្នោតចប់សព្វគ្រប់ នៅម៉ោងជាង ៦ល្ងាច មន្ត្រីរៀបចំការបោះឆ្នោតទាំងនោះមិនបានបិទមាត់កញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ក" និងចាក់សោឃ្លុំកញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ខ" ដែលស្រោបពីក្រៅឡើយ គឺពួកគេយកសម្ភារៈទាំងអស់ទៅប្រគល់ជូនគណៈកម្មការឃុំរៀបចំការបោះឆ្នោតតែម្ដង។
ក្រុមមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតទាំងនោះរៀបរាប់ថា មន្ត្រីរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំស្វាយជ្រះ ជាអ្នកបង្គាប់ឲ្យមន្ត្រីការិយាល័យចំហមាត់កញ្ចប់សុវត្ថិភាព "ក" និងបានបង្រៀនមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមថា សន្លឹកឆ្នោតដែលបោះឲ្យគណបក្សផ្សេងៗទៀតក្រៅពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ជាសន្លឹកឆ្នោតដែលមិនបានការ។
ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ ប្រធានគណៈកម្មការឃុំរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំស្វាយជ្រះ លោក យុក យាន ដែលធ្លាប់ធ្វើប្រធានគណៈកម្មការឃុំរៀបចំការបោះឆ្នោតអស់ ៤អាណត្តិមកហើយនោះ ទម្លាយថា កំហុសឆ្គងទាំងអំបាលម៉ានគឺបណ្ដាលមកពីគណៈកម្មការឃុំរៀបចំការបោះឆ្នោតពន្យល់ទៅមន្ត្រីការិយាល័យមិនច្បាស់។ ប៉ុន្តែការពន្យល់មិនច្បាស់នោះ ក៏ដោយសារមន្ត្រីបណ្ដុះបណ្ដាលរបស់គណៈកម្មការខេត្តរៀបចំការបោះឆ្នោតដែរ។
ផ្ទុយទៅវិញរបាយការណ៍អង្កេតរបស់ គ.ជ.ប ដែលប្រធាននាយកដ្ឋានសេវាកម្មច្បាប់នៃ គ.ជ.ប លោក កែវ ផល្លា បានយកទៅធ្វើភស្តុតាងក្នុងសវនាការក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញកាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា បានទម្លាក់កំហុសទាំងស្រុងទៅលើមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោម។ ប៉ុន្តែមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតមួយចំនួនបានប្រាប់ថា របាយការណ៍អង្កេតរបស់លោក កែវ ផល្លា គឺធ្វើឡើងដោយមិនបានសួរនាំមន្ត្រីតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតទាំង ១៣សោះឡើយ។
ផ្អែកលើរបាយការណ៍អង្កេតរបស់ គ.ជ.ប នេះ ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញក៏បានសម្រេចក្តីកំបាំងមុខដោយបញ្ជាឲ្យ គ.ជ.ប ដាក់ពិន័យមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតទាំង ៨ ឬស្មើនឹង ៤០នាក់ តាមច្បាប់ជាធរមាន បើទោះជាក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមិនបានសួរនាំមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតទាំងនោះសូម្បី ១ម៉ាត់ក៏ដោយ។
ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ នៅថ្ងៃទី៦ ខែកញ្ញា បានចេញសេចក្ដីប្រកាសមួយដោយបញ្ជាក់ថា ស្ថាប័នជាតិកំពូលមួយនេះបានបញ្ចប់ការដោះស្រាយពីភាពមិនប្រក្រតីក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតរួចរាល់ហើយ។ប៉ុន្តែអ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គមមួយចំនួនបញ្ជាក់ថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបានបង្កឲ្យមានចំណុចសង្ស័យជាច្រើន ដូចជាការបើកកញ្ចប់ "ក" ទាំង ១៣ នៅក្រចេះរួច បើកសវនាការសម្រេចដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោម ប៉ុន្តែមិនបានបញ្ជាឲ្យគេរាប់សន្លឹកឆ្នោតឡើងវិញ និងមិនបានកោះហៅមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមមកសួរនាំទេ។
ចំណុចមួយទៀត ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមិនបានសួរនាំមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមដើម្បីរកឲ្យឃើញពីប្រភពនៃបញ្ហាឡើយ បែរជាសម្រេចតាមការស៊ើបអង្កេតរបស់ស្ថាប័ន គ.ជ.ប ទៅវិញ។ ចំណុចចុងក្រោយ គឺគេចង់សួរថា ហេតុអ្វីបានជា គ.ជ.ប មិនស៊ើបអង្កេតករណីនៅក្រចេះនេះ ចាំបាច់បញ្ជូនដល់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ? ហេតុអ្វីសំណួរនេះមិនត្រូវបានមន្ត្រីក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញយកទៅសួរនាំក្នុងសវនាការ?
ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបានសម្រេចក្ដីដោយសំអាងថា ភាពមិនប្រក្រតីទាំងនេះ មិនប៉ះពាល់ដល់សន្លឹកឆ្នោត ឬកៅអីរបស់គណបក្សធំៗ២ ប៉ុន្តែមូលហេតុនៃភាពមិនប្រក្រតីទាំងនេះ មិនត្រូវបានយកមកបង្ហាញឲ្យម្ចាស់ឆ្នោតទុកចិត្តស្ថាប័ន គ.ជ.ប ឬក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញខ្លួនឯងនោះឡើយ។
កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែកញ្ញា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ក៏បានសម្រេចឲ្យ គ.ជ.ប ដាក់ទោសមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតទាំង ៧ការិយាល័យបោះឆ្នោតនៅខេត្តសៀមរាប ហើយមន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតចំនួន ៣៥នាក់ ក៏នឹងត្រូវរងពិន័យ ដូចជាមន្ត្រីការិយាល័យទាំង ៤០នាក់ នៅខេត្តក្រចេះដែរ។ តើធាតុពិតមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមទាំងនេះត្រូវទទួលទោសចំពោះទង្វើរបស់ខ្លួន ឬក៏ពួកគេគ្រាន់ជាអ្នកទទួលរងថ្មបាក់?
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។