ការចូលរួមរបស់ព្រះសង្ឃនៅក្នុងយុទ្ធនាការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៣ នេះ គឺមានការរិះគន់ពីសំណាក់ប្រជាជនដែលជាពុទ្ធបរិស័ទច្រើន។ ប្រជាពលរដ្ឋបានលើកឡើងថា ព្រះសង្ឃមិនគួរចូលរួមនៅក្នុងការឃោសនាបោះឆ្នោត និងមិនសមនឹងបោះឆ្នោតឡើយ។
ព្រះសង្ឃ គឺមានតួនាទីប្រតិបត្តិធម៌ គោរពវិន័យ មិនប្រកាន់និន្នាការនយោបាយខាងណាមួយឡើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះសង្ឃនឹងអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ទៅដល់កិត្តិសព្ទ ឬធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋអស់ជំនឿក្នុងការប្រតិបត្តិចំពោះពុទ្ធសាសនា៖ «ការចូលរួមរបស់ព្រះសង្ឃនៅក្នុងនយោបាយ អាចមានផលអាក្រក់ច្រើន។ ដោយសារតែព្រះសង្ឃ គឺជាសាវ័ករបស់ព្រះពុទ្ធដែលមានតួនាទីផ្សព្វផ្សាយព្រះធម៌ទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ដូច្នេះ ព្រះសង្ឃអាចស្ថិតនៅភាពលម្អៀង ហើយមួយទៀត ខ្ញុំយល់ឃើញថា ព្រះសង្ឃធ្វើដូចនេះអាចធ្វើឱ្យពុទ្ធបរិស័ទមានការថ្នាំងថ្នាក់ជាមួយនឹងព្រះសង្ឃផងដែរ។ ព្រះសង្ឃមិនត្រូវចូលរួមនៅក្នុងការបោះឆ្នោត ពីព្រោះព្រះសង្ឃជាទីគោរពរបស់ប្រជាជនទាំងអស់ មិនមនុស្សហ្នឹងយ៉ាងម៉េច ព្រះអង្គគឺជាទីសក្ការៈរបស់ប្រជាជនទូទៅ»។
ដូចគ្នានឹងមតិខាងលើ សាមណៈនិស្សិតដែលគង់នៅវត្តចាក់អង្រែក្រោម ព្រះនាម ស៊ីធា មានថេរដីកាថា បើនិយាយតាមធម៌វិន័យ ព្រះសង្ឃមិនមានតួនាទីណាមួយនៅក្នុងរឿងនយោបាយនោះឡើយ។ ពិសេស ព្រះសង្ឃរឹតតែមិនអាចទៅចូលរួមនៅក្នុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតដូចគ្រហស្ថនោះឡើយ៖ «យើងទៅដើរអីអីចឹងៗ វាមិនសមទេ វាមិនសមរម្យទេ។ ព្រះសង្ឃទាំងអស់សុទ្ធឆាន់ចង្ហាន់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់គ្នា ត្រូវតែកាត់ឱ្យផ្តាច់ ពីព្រោះយើងចេញមក យើងមិនអាចទៅប្រឡាក់ប្រឡូកអីអីចឹងបានទេ។ ពីព្រោះផ្លូវហ្នឹងមិនមែនជាផ្លូវសម្រាប់ព្រះសង្ឃស្វែងរកមោគធម៌តាមហ្នឹងបានទេ»។
សាមណៈនិស្សិតមួយអង្គទៀត គង់នៅវត្តវេឡុវ័ន ព្រះនាម ឆន ដួង ក៏មានថេរដីកាថា ការចូលរួមនៅក្នុងរឿងនយោបាយ គឺជារឿងរបស់បុគ្គល តែព្រះសង្ឃមានតួនាទីតែផ្សព្វផ្សាយព្រះធម៌តែប៉ុណ្ណោះ៖ «អាហ្នឹងវាជារឿងសិទ្ធិសេរីភាពរបស់លោកក្នុងសង្គម ពរ!។ រឿងការឃោសនាបោះឆ្នោតហ្នឹង គឺរឿងសិទ្ធិសេរីភាពរបស់លោកនៅក្នុងសង្គម។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលគួរឃោសនាតែម្យ៉ាងដែលព្រះសង្ឃទ្រង់អនុញ្ញាត គឺការផ្សព្វផ្សាយធម៌ ពរ!»។
បញ្ហានេះ និស្សិតនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ លោក វ៉ាន់ មករា បានបញ្ជាក់ថា ការចូលរួមរបស់ព្រះសង្ឃក្នុងយុទ្ធនាការបោះឆ្នោត គឺការត្រឹមត្រូវ ដោយសារតែព្រះសង្ឃក៏នៅក្នុងសង្គម និងមានតួនាទីក្នុងការអភិវឌ្ឍសង្គម៖ «ខ្ញុំគិតថា ការចូលរួមរបស់ព្រះសង្ឃវាជារឿងមួយដ៏ត្រឹមត្រូវ ពីព្រោះគាត់រស់នៅក្នុងសង្គម ហើយគាត់ក៏មានសិទ្ធិក្នុងការខ្វល់ខ្វាយពីសង្គម ហើយនិងគាត់អាចចូលរួមក្នុងការអភិវឌ្ឍសង្គមមួយផងដែរ។ អីចឹង ការគាំទ្រគណបក្សនយោបាយ គឺវាជារឿងមួយដ៏ត្រឹមត្រូវ ពីព្រោះគាត់យល់ថា គណបក្សនយោបាយណាល្អ គាត់មានសិទ្ធិមួយគាំទ្រនឹងអំពើល្អគណបក្សនយោបាយនោះ។ អីចឹង ការចូលរួមរបស់គាត់ក៏ជាចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍសង្គមមួយដែរ»។
សម្រាប់បញ្ហានេះ នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការនិចហ្វិក (Nicfec) លោក ហង្ស ពុទ្ធា បានបញ្ជាក់ថា ច្បាប់នៅក្នុងការបោះឆ្នោត ព្រះសង្ឃក៏មានសិទ្ធិក្នុងការចូលរួមក្នុងផ្នែកនយោបាយ ក៏ដូចជាការឃោសនាបោះឆ្នោតដោយមិនមានការខុសនឹងច្បាប់នោះទេ។ ប៉ុន្តែ ព្រះសង្ឃអាចគង់នៅជាកណ្ដាល គឺជាការប្រសើរ៖ «សម្រាប់ច្បាប់បោះឆ្នោត អត់ៗមានអីខុសទេបាទ គឺថាព្រះសង្ឃមានតួនាទីក្នុងវិស័យនយោបាយដែរ។ គឺគ្រាន់តែថា បើយើងពិនិត្យទៅលើទិដ្ឋភាពសាសនា ទិដ្ឋភាពសង្គមវិញ គ្រាន់តែយើងទេដែលគិតថា ព្រះសង្ឃគឺស្ថិតនៅជាកណ្ដាលរវាងប្រជាពលរដ្ឋដែលមាននិន្នាការនយោបាយខុសគ្នា»។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងមន្ត្រីក្រសួងធម្មការ និងសាសនាបានទេ កាលពីថ្ងៃអង្គារ ទី២ កក្កដា។
សម្រាប់អ្នកវិភាគសង្គមឯករាជ្យ លោក កែម ឡី បានបញ្ជាក់ថា បើយោងតាមច្បាប់នៃការបោះឆ្នោត ព្រះសង្ឃ មន្ត្រីរាជការ អាចចូលរួមជាសមាជិកបក្សបាន ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើសកម្មភាពបម្រើបក្សបាននោះទេ។ សម្រាប់ព្រះសង្ឃអាចទៅចូលរួមបោះឆ្នោតបាន ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើសកម្មភាពឱ្យបក្សបានឡើយ ពីព្រោះ ព្រះសង្ឃមានតួនាទីផ្សព្វផ្សាយព្រះធម៌ ត្រូវស្ថិតនៅកណ្ដាល ជៀសវាងភាពលម្អៀង និងការប៉ះពាល់ស្ថាប័នសាសនា។
លោក កែម ឡី៖ «បើយើងយោងទៅតាមច្បាប់បង្កើតគណបក្ស ព្រះសង្ឃ បព្វជិត មន្ត្រីរាជការ ប៉ូលិស ទាហាន អាចចូលរួមនៅក្នុងសមាជិកបក្សបាន។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនអាចធ្វើសកម្មភាពនយោបាយជូនគណបក្សនោះបានទេ។ អីចឹង មានន័យថា ចំណុចនេះខុសច្បាប់តែម្ដងបងណាស់ ប៉ុន្តែព្រះសង្ឃមន្ត្រីរាជការ ប៉ូលិស អាចទៅបោះឆ្នោតបាន អាចចូលបក្សបាន ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើសកម្មភាពបក្សបានទេ កាលណាធ្វើសកម្មភាព ទី១ ខុសនឹងច្បាប់។ កាលណាយើងទៅចូលរួម យើងក្នុងនាមជាអាជ្ញាកណ្ដាល មន្ត្រីរាជការ ទាហាន ឬក៏ព្រះសង្ឃ ដើរតួនាទីផ្សព្វផ្សាយព្រះធម៌អីចឹង កាលណាចូលរួម វាមានភាពលម្អៀងតែម្ដង ពិសេសធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ស្ថាប័នរបស់ខ្លួន ពិសេសសាសនាតែម្តង ប្រសិនបើមានការចូលរួមឃោសនាចូលរួមអីហ្នឹង»។
សកម្មភាពរបស់ព្រះសង្ឃនៅក្នុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត គឺគេឃើញមានតាំងតែពីថ្ងៃដំបូងមកម្ល៉េះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។