ការយាងចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា របស់ព្រះមហាក្សត្រទៅកាន់ប្រទេសចិន នោះ ត្រូវបានអ្នកវិភាគបានពន្យល់ថា ព្រះអង្គងាកចេញពីអ្នកនយោបាយខ្មែរដែលមិនត្រូវរ៉ូវគ្នារវាងគណបក្សពីរក្រោយពេលបោះឆ្នោត គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី អមដំណើរដោយសម្ដេចម៉ែ សម្ដេចមហាក្សត្រី នរោត្តម មុនីនាថ សីហនុ បានយាងទៅប្រទេសចិន កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ដើម្បីទៅពិនិត្យព្រះរាជសុខភាពនៅទីនោះទៅតាមកាលកំណត់របស់គ្រូពេទ្យ។
ការយាងចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា របស់ព្រះមហាក្សត្រនេះ នៅចំថ្ងៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ប្រកាសលទ្ធផលបណ្ដោះអាសន្នផ្លូវការនៅព្រឹកថ្ងៃទី១២ សីហា ឆ្នាំ២០១៣ តែម្ដង។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងជាអ្នកវិភាគឯករាជ្យ លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច មានប្រសាសន៍ថា ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះអង្គបានប្រកាស និងបើកច្រកឲ្យអ្នកនយោបាយខ្មែរងាកមករកព្រះអង្គក្នុងការជួយរកដំណោះស្រាយតាមរយៈព្រះរាជសាររបស់ព្រះអង្គកាលពីសប្ដាហ៍មុន ដោយជំរុញឲ្យអ្នកនយោបាយខ្មែរដោះស្រាយបញ្ហានយោបាយអំពីលទ្ធផលបោះឆ្នោតដោយសន្តិវិធី ដើម្បីផលប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិ។ ប៉ុន្តែអ្នកនយោបាយមិនបានងាកទៅរកព្រះអង្គទេ។
លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច ពន្យល់ថា ព្រះអង្គយាងទៅប្រទេសចិននេះ ដោយសារព្រះអង្គមិនចង់ឲ្យអ្នកនយោបាយវិលទៅរកព្រះអង្គ នៅពេលដែលស្ថានភាពជម្លោះផ្នែកនយោបាយកាន់តែទុំជោរខ្លាំង ពីព្រោះថា ព្រះអង្គបានព្យាយាមបើកច្រកឲ្យអ្នកនយោបាយទៅរកព្រះអង្គនៅពេលស្ថានភាពមិនទាន់តឹងតែង តែបែរជាអ្នកនយោបាយមិនចង់រកដំណោះស្រាយទៅវិញ។
ស្របពេលនេះ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ឈាង វុន បានប្រកាសប្រាប់អ្នកកាសែត និងបានផ្សព្វផ្សាយតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ថា គណបក្សប្រជាជននឹងកោះប្រជុំសភា ហើយបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីក្រោយពេល គ.ជ.ប ប្រកាសលទ្ធផលផ្លូវការនៅពេលខាងមុខ។
ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច បានពន្យល់ថា ទោះបីជាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះអង្គមិនគង់នៅក្នុងប្រទេស ហើយប្រធានព្រឹទ្ធសភាបំពេញភារកិច្ចជំនួសព្រះអង្គក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែស្ថានភាពនយោបាយនៅពេលនេះ គណបក្សដែលឈ្នះឆ្នោតនោះ មិនអាចបើកកិច្ចប្រជុំជាលើដំបូងបានទេ ប្រសិនបើអវត្តមានព្រះមហាក្សត្រនោះ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា ១១ថ្មី ចែងថា ក្នុងករណីដែលព្រះមហាក្សត្រពុំអាចបំពេញព្រះរាជភារៈជាព្រះប្រមុខរដ្ឋបានដូចធម្មតា ដោយព្រះអង្គទ្រង់ប្រឈួនជាទម្ងន់ មានការបញ្ជាក់ដោយក្រុមគ្រូពេទ្យជំនាញជ្រើសដោយប្រធានព្រឹទ្ធសភា ប្រធានរដ្ឋសភា និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីនោះ ប្រធានព្រឹទ្ធសភាបំពេញភារកិច្ចជាប្រមុខរដ្ឋជំនួសព្រះអង្គក្នុងឋានៈជាព្រះរាជានុសិទ្ធ។
ក្នុងករណីដែលប្រធានព្រឹទ្ធសភាពុំមានលទ្ធភាពបំពេញភារកិច្ចជាប្រមុខរដ្ឋជំនួសព្រះមហាក្សត្រ ក្នុងឋានៈជាព្រះរាជានុសិទ្ធ ពេលព្រះអង្គទ្រង់ប្រឈួនជាទម្ងន់ ប្រធានរដ្ឋសភាជាអ្នកបំពេញភារកិច្ចនេះ។ តំណែងជាប្រមុខរដ្ឋជំនួសព្រះមហាក្សត្រ ក្នុងឋានៈរាជានុសិទ្ធនេះ អាចនឹងដូរឥស្សរជនផ្សេងទៀត ដូចជាអនុប្រធានទី១ ព្រឹទ្ធសភា អនុប្រធានទី១ រដ្ឋសភា អនុប្រធានទី២ ព្រឹទ្ធសភា និងអនុប្រធានទី២ រដ្ឋសភាជាដើម។
ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោ អតីតលេខាផ្ទាល់ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះបរមកោដ្ឋ មានបន្ទូលថា ការយាងចេញរបស់ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី នៅពេលនេះ ដើម្បីទៅពិនិត្យព្រះរាជសុខភាពតាមកាលកំណត់រៀងរាល់ ៦ខែម្ដង។ ទ្រង់នឹងយាងត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញក្នុងរយៈពេល ២ ឬ ៣ សប្ដាហ៍ខាងមុខ។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គេមិនទាន់ដឹងនៅឡើយទេ ថាតើព្រះអង្គនឹងយាងចូលមាតុប្រទេសវិញ ទៅតាមការកំណត់? ឬព្រះអង្គនឹងពន្យារពេលសម្រាកនៅប្រទេសចិន បន្តដើម្បីពិនិត្យព្រះរាជសុខភាពរបស់ព្រះអង្គ ឬយ៉ាងណានៅឡើយទេ?
អ្នកឃ្លាំមើលផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គម លោក កែម ឡី មានប្រសាសន៍ថា ការយាងចាកចេញទៅក្រៅប្រទេសរបស់ព្រះមហាក្សត្រនៅពេលនេះអាចជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយនៅពេលនេះដែរ។ លោកបញ្ជាក់ថា ប្រសិនបើព្រះអង្គមិនយាងមកវិញនៅមុនថ្ងៃការកំណត់រយៈពេល ៦០ថ្ងៃ ក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត ដែលសភាត្រូវប្រជុំដំបូង ហើយបក្សប្រឆាំងមិនចូលរួមប្រជុំ នៅពេលនោះ អាចថាព្រះអង្គមិនចង់មកធ្វើជាព្រះរាជធិបតីក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកវិភាគឯករាជ្យ លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច បានលើកឡើងថា ប្រសិនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅតែមិនទទួលលទ្ធផល ហើយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ចង់ដំណើរការកិច្ចប្រជុំសភា និងចូលស្បថក្នុងព្រះរាជវាំងមុននឹងបើកប្រជុំសភា និងបង្កើតរដ្ឋាភិបាល ហើយព្រះមហាក្សត្រព្រះអង្គអនុញ្ញាតឲ្យតំណាងរាស្ត្រមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាង ៦០រួបចូលស្បថនោះ គឺព្រះមហាក្សត្រចូលរួមក្នុងការធ្វើរដ្ឋប្រហាររដ្ឋធម្មនុញ្ញដែរ។
បន្ថែមពីលើនេះទៀត ប្រធានគណៈកម្មាធិការពង្រឹងវិស័យច្បាប់ ដើម្បីការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត ហ៊ាង រិទ្ធី មានប្រសាសន៍ថា បញ្ហាចម្បងដែលធ្វើឲ្យគណបក្សនយោបាយដែលជាប់ឆ្នោតមិនចុះសម្រុងនឹងគ្នាអំពីលទ្ធផលបោះឆ្នោតនេះ ដោយសារតែគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ពីព្រោះ គ.ជ.ប ធ្វើការមិនបង្ហាញអំពីភាពឯករាជ្យរបស់ខ្លួន និងធ្វើឲ្យមានភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើននៅពេលបោះឆ្នោត។ លោកបញ្ជាក់ថា គន្លឹះដ៏សំខាន់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ គ.ជ.ប ត្រូវតែធ្វើតាមសំណើរបស់គណបក្សប្រឆាំងក្នុងការបង្កើតគណៈកម្មការឯករាជ្យត្រួតពិនិត្យលទ្ធផលបោះឆ្នោត។
ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់មានវិបត្តិនយោបាយរយៈពេលយូរកាលពីអាណត្តិទី៣ ឆ្នាំ២០០៣។ នៅពេលនោះ គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច មានសម្ដេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ជាព្រះប្រធាន និងគណបក្ស សម រង្ស៊ី គឺលោក សម រង្ស៊ី ជាប្រធានគណបក្ស។ ក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០០៣ គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច ទទួលបាន ២៦អាសនៈ គណបក្ស សម រង្ស៊ី បាន ២៤អាសនៈ និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទទួលបាន ៧៣អាសនៈ។
លទ្ធផលបោះឆ្នោតនេះ គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច និងគណបក្ស សម រង្ស៊ី មិនទទួលយកលទ្ធផលឆ្នោតនោះឡើយ ដោយចោទប្រកាន់ការបោះឆ្នោតនេះ ធ្វើឡើងមិនឯករាជ្យ និងមានភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើនកើតឡើង។ ភ្លាមៗនោះ គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច និងគណបក្ស សម រង្ស៊ី បានចងសម្ពន្ធភាពនឹងគ្នាឈ្មោះថា "សម្ពន្ធភាពអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ"។
នៅខណៈដែលភាពជាប់គាំងនយោបាយបានអូសបន្លាយពេលយូរជិត ១ឆ្នាំ ក្រោយមកសម្ដេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ បានបោះបង់លោក សម រង្ស៊ី គឺបោះបង់សម្ពន្ធភាពអ្នកប្រជាធិបតេយ្យចោល។ ព្រះអង្គបានចូលបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា របស់លោក ហ៊ុន សែន។ នៅគ្រានោះ អតីតព្រះមហាក្សត្រ សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះអង្គបានយាងទៅប្រទេសចិន ដូចគ្នានេះដែរ។
ការយាងទៅប្រទេសចិន របស់សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ នៅពេលនោះ ត្រូវបានអ្នកវិភាគអះអាងថា ព្រះអង្គយាងគេចវេះពីការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានសភា និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាសម្ងាត់ មកជាការបោះឆ្នោតជាកញ្ចប់ដោយលើកដៃវិញ។ ការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ គឺគេយកលោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ជាប្រមុខរដ្ឋជំនួសព្រះមហាក្សត្រ និងលោក ជា ស៊ីម ពីព្រោះលោក ជា ស៊ីម ក៏ចេញទៅក្រៅប្រទេសដែរ ពីព្រោះថា លោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ជាអនុប្រធានព្រឹទ្ធសភា។
ក៏ប៉ុន្តែស្ថានភាពនយោបាយនៅក្នុងការបោះឆ្នោតលើកនេះខុសពីស្ថានភាពកាលពីឆ្នាំ២០០៣ ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅតែមិនព្រមចូលរួមប្រជុំសភាលើកដំបូង និងចូលស្បថនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងនោះ ដោយអ្នកច្បាប់ពន្យល់ថា ការចូលស្បថក្នុងព្រះបរមរាជវាំងលុះត្រាណាមានសមាជិកសភាយ៉ាងតិចចំនួន ១២០រូប។ បញ្ហានេះ អ្នកវិភាគបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ព្រះមហាក្សត្រនឹងពន្យារពេលសម្រាកនៅប្រទេសចិន ប្រសិនបើអ្នកនយោបាយគណបក្សទាំងពីរនៅតែមិនត្រូវរ៉ូវគ្នាលើបញ្ហាលទ្ធផលបោះឆ្នោតនេះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។