ស្ត្រីជនជាតិចាម នៅខេត្តបាត់ដំបង ភាគច្រើនបានសម្រេចចិត្តបោះបង់ការសិក្សាទាំងវ័យក្មេង ដោយសារជីវភាពគ្រួសារក្រីក្រ។ ពួកគាត់បញ្ជាក់ថា មូលហេតុដែលនាំគ្នាបោះបង់ការសិក្សានេះ ដើម្បីទៅបំពេញការងារជួយរកប្រាក់ឪពុកម្ដាយ ដោះស្រាយជីវភាពក្នុងបន្ទុកគ្រួសារ។ ប៉ុន្តែអ្នកជំនាញវិញអះអាងថា កត្តាមានកូនច្រើនជាប្រពៃណីមួយជំរុញឲ្យគ្រួសារជនជាតិចាម ឬខ្មែរអ៊ិស្លាម មានជីវភាពក្រីក្រ និងបោះបង់ការសិក្សា។
ជនជាតិខ្មែរចាម ភាគច្រើនប្រកបរបរនេសាទត្រីចិញ្ចឹមជីវិត ហើយគេច្រើនរស់នៅតាមដងស្ទឹង និងទន្លេ ដើម្បីងាយស្រួលដល់ការនេសាទ។
ពលរដ្ឋជនជាតិចាម ឬខ្មែរអ៊ិស្លាម នៅខេត្តបាត់ដំបង គេច្រើនសង្កេតឃើញពួកគាត់តាំងទីលំនៅអមសងខាងដងស្ទឹង ជាពិសេសនៅក្រុងបាត់ដំបង និងស្រុកសង្កែ ជាដើម។ ពួកគាត់មួយចំនួនអះអាងថា ពួកគេសោកស្ដាយដោយសារពុំមានលទ្ធភាពរៀនសូត្រចេះដឹងជ្រៅជ្រះ ដូចកូនអ្នកស្រុកមួយចំនួនទៀត។
យុវតីជនជាតិចាម អាយុ ១៨ឆ្នាំម្នាក់រស់នៅភូមិកំពង់អំពិល ឃុំវត្តតាមឹម ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង ថ្លែងបន្ទាប់ពីចូលរួមក្នុងពិធីសំណេះសំណាលជាមួយសមាជិកសភា តំណាងរាស្ត្រខេត្តបាត់ដំបង នៅវិហារអ៊ិស្លាម ភូមិកំពង់អំពិល កាលពីថ្ងៃទី១២ មិថុនា កន្លងទៅថា កញ្ញាជាកូនទី៦ ក្នុងចំណោមបងប្អូន ៧នាក់ ហើយបានបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹមថ្នាក់ទី៦ ទាំងវ័យក្មេង។ កញ្ញា ហាន អាស៊ីគិន អះអាងថា មូលហេតុដែលកញ្ញាសម្រេចចិត្តឈប់សិក្សាក្នុងវ័យកុមារភាពនេះ ដោយសារជីវភាពគ្រួសារជួបការខ្វះខាត មិនមានលទ្ធភាពបន្តការសិក្សាទៅមុខទៀតបាន៖ «ពេលដែលខ្ញុំឈប់រៀនទៅ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថាស្ដាយក្រោយណាស់។ ប៉ុន្តែបើមានអ្នកជួយឧបត្ថម្ភ ខ្ញុំនឹងទៅរៀនបន្តទៀត ហើយប្រសិនបើខ្ញុំរៀនបានខ្ពស់ ខ្ញុំនឹងធ្វើជាគ្រូបង្រៀន ឬក៏ធ្វើការងារក្នុងការិយាល័យ»។
កញ្ញាសម្បុរស្រអែមរូបនេះបន្តទៀតថា បន្ទាប់ពីឈប់សិក្សាភ្លាម កញ្ញាបានចាកចេញពីផ្ទះ ហើយទៅស្វែងរកការងារធ្វើនៅក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីជួយរកប្រាក់ចំណូលដោះស្រាយក្នុងបន្ទុកគ្រួសារ។ ប៉ុន្តែការទៅរស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញនោះ មិនបានដូចក្នុងក្ដីស្រមៃរបស់នាងឡើយ៖ «កាលដែលខ្ញុំធ្វើការងាររោងចក្រនៅភ្នំពេញ ខ្ញុំរស់នៅជាមួយបងស្រីខ្ញុំចំនួន ៣ខែ។ កាលដែលធ្វើការនៅទីនោះ ខ្ញុំចំណាយប្រាក់ទៅលើផ្ទះជួល ហើយត្រូវដើរទៅធ្វើការងារឆ្ងាយ គឺជួបការលំបាកច្រើនជាងនៅផ្ទះ»។
កញ្ញាអះអាងថា សិស្សស្រីជាកូនអ្នកភូមិជិតខាង ភាគច្រើនបានបង្ខំចិត្តបោះបង់ការសិក្សាចោលទាំងនៅក្មេងវ័យដូចគ្នា ដែលបណ្ដាលមកពីបញ្ហាជីវភាពក្នុងគ្រួសារ។
សមាជិកសភាតំណាងរាស្ត្រខេត្តបាត់ដំបង មកពីគណបក្សប្រឆាំង អ្នកស្រី មូរ សុខហួរ មានប្រសាសន៍បន្ទាប់ពីជួបសំណេះសំណាលជាមួយជនជាតិខ្មែរចាម នៅភូមិកំពង់អំពិល ថា ស្ត្រីខ្មែរអ៊ិស្លាម នៅខេត្តបាត់ដំបង ភាគច្រើនមានការសិក្សាកម្រិតទាបត្រឹមថ្នាក់អនុវិទ្យាល័យយ៉ាងច្រើន គឺទាបជាងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ ដែលមានការសិក្សាខ្ពស់ ហើយមានឱកាសធ្វើការងារល្អក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ។ អ្នកស្រីអះអាងថា ប្រជាពលរដ្ឋមានការសិក្សាតិចតួចនេះដោយសារការខ្វះចន្លោះរបស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ដែលមានកញ្ចប់ថវិកាតិចតួចមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់វិស័យអប់រំ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមទីជនបទ៖ «ខ្ញុំយល់ឃើញថា ត្រូវមានវិធានការវិសេស ដោយយកថវិការបស់ជាតិទៅជួយដល់ការសិក្សារបស់ជនជាតិខ្មែរអ៊ិស្លាម តាមបណ្ដាខេត្តទូទាំងប្រទេស ជាពិសេសការអប់រំស្ត្រីតែម្ដង ពីព្រោះការខ្វះការសិក្សាធ្វើប្រជាពលរដ្ឋធ្វើចំណាកស្រុកកាន់តែច្រើនឡើង»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី ពុំអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា និងប្រធានមន្ទីរអប់រំខេត្តបាត់ដំបង គឺលោក ងី សែត ដើម្បីអត្ថាធិប្បាយជុំវិញបញ្ហានេះបានទេ នៅរសៀលថ្ងៃទី១៤ មិថុនា ដោយទូរស័ព្ទចូលជាច្រើនលើក តែពុំមានអ្នកទទួល និងនៅក្រៅប្រព័ន្ធសេវា។
ទោះជាយ៉ាងណា ប្រធានចលនាអ៊ិស្លាម-កម្ពុជា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក ឯល រ៉ាហើត មានប្រសាសន៍ថា ស្ត្រីជនជាតិចាម នៅខេត្តបាត់ដំបង ភាគច្រើនពុំបានសិក្សារៀនសូត្រចេះដឹងជ្រៅជ្រះដូចបុរសនោះទេ ដោយសារពួកគេជាស្ត្រីភេទ មិនអាចចេញទៅឆ្ងាយពីផ្ទះសម្បែងបានដូចបុរស ទើបធ្វើឲ្យពួកគាត់បោះបង់ការសិក្សាចោលទាំងវ័យក្មេង។ លោកអះអាងថា ស្ត្រីជនជាតិចាម ដែលបានរៀនខ្ពស់ត្រឹមថ្នាក់វិទ្យាល័យប្រមាណ ២០ភាគរយ ក្រៅពីនោះគឺរៀននៅអនុវិទ្យាល័យ និងបឋមសិក្សា៖ «ការគ្មានចំណេះដឹងនេះ ធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជនជាតិចាម ពិបាកក្នុងការស្វែងរកការងារផង និងងាយប្រឈមមុខនឹងការចាញ់បោកគេយកទៅលក់នៅក្រៅប្រទេសផង ជាជាងអ្នកមានចំណេះដឹង»។
ស្ត្រីជនជាតិចាម ជាអាណាព្យាបាលម្នាក់ទៀត នៅភូមិកំពង់អំពិល គឺអ្នកស្រី ធន់ រ៉ហីម៉ាស់ ថ្លែងថា អ្នកស្រីមានកូនចំនួន ៤នាក់ក្នុងបន្ទុកគ្រួសារ ដែលពួកគេទាំងនោះរៀនសូត្របានតិចតួច។ អ្នកស្រីថ្លែងក្នុងទឹកមុខស្រពោន ដោយសម្ដីមួយៗទៀតថា កូនរបស់អ្នកស្រីចំនួន ៣នាក់ បានបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹមតែថ្នាក់ទី៦ ទេ ហើយជួយបំពេញការងាររកប្រាក់ដោះស្រាយជីវភាពក្នុងបន្ទុកគ្រួសារ។ អ្នកស្រីសោកស្ដាយដែលពុំមានលទ្ធភាពឲ្យកូនរៀនសូត្រចេះដឹងជ្រៅជ្រះ ដូចកូនអ្នកស្រុក៖ «កាលណោះឪពុកម្ដាយឈឺរកអីមិនបានទេ ហើយគ្មានប្រាក់សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ដល់កូនៗ កូនក៏សុំឈប់រៀនទៅ»។
ការបោះបង់ការសិក្សារបស់យុវតីជនជាតិចាម មិនមែនជាកត្តាជីវភាពគ្រួសារតែមួយនោះទេ ការបោះបង់ការសិក្សារបស់ពួកគាត់មួយចំនួន មកពីកត្តាគ្រួសាររបស់ពួកគាត់ ដែលមិនអនុញ្ញាតឲ្យកូនស្រីចាកចេញឆ្ងាយពីផ្ទះ ហើយមួយចំនួនទៀតនៅតែប្រកាន់ទស្សនៈកូនស្រីមិនបាច់រៀនច្រើន ឬកូនស្រីបង្វិលចង្ក្រានមិនជុំ។ កត្តាមួយទៀត គឺកត្តាសាសនា ដែលគ្រួសារមួយចំនួនទៀតប្រកាន់សាសនាខ្លាំង មិនចាប់អារម្មណ៍នឹងការឲ្យកូនរៀនមានចំណេះដឹងទូទៅឡើយ។
អ្នកស្រាវជ្រាវអំពីជនជាតិចាម លោក អ៊ីសា អូស្មាន មានប្រសាសន៍ថា ជនជាតិចាម ពុំមែនមានតែស្ត្រីភេទទេដែលមានការសិក្សាទាបនោះ បុរសក៏រៀនសូត្រមិនបានជ្រៅជ្រះដែរ។ លោកអះអាងថា កត្តាជីវភាពជាបញ្ហាចម្បង ដែលជំរុញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជនជាតិចាម បោះបង់ការសិក្សា ដើម្បីចេញទៅរកការងារធ្វើ រកប្រាក់ដោះស្រាយជីវភាពក្នុងបន្ទុកគ្រួសារ។ លោកបញ្ជាក់ថា កាលពីសម័យដើម ជនជាតិខ្មែរចាម មិនឲ្យកូនស្រីរៀនសូត្រចេះដឹងខ្ពង់ខ្ពស់ដូចកូនប្រុសនោះទេ ដោយយល់ឃើញថា ការរៀនសូត្រចេះដឹងច្រើន ពិបាករកគូស្រករផង និងការមានជំនឿថា កូនស្រីជាអ្នកធ្វើការងារផ្ទះ មិនត្រូវរៀនសូត្រជ្រៅជ្រះឡើយ៖ «ប៉ុន្តែមកដល់ឥឡូវនេះ ខ្ញុំគិតថា មិនមានប្រពៃណីបែបនោះទៀតទេ បើទោះជាមានក៏នៅសល់ចំនួនតិចតួច ដែលពួកគាត់រស់នៅទីឆ្ងាយនៅឯជនបទដាច់ស្រយាល ដែលពុំមានការរីកចម្រើនទៅដល់»។
គេហទំព័ររបស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បង្ហាញថា គោលនយោបាយរបស់ក្រសួងអប់រំ គឺកុមារគ្រប់រូបទទួលបានសេវាអប់រំបានចូលរៀននៅបឋមសិក្សា មធ្យមសិក្សា ទុតិយភូមិ និងមានឱកាសបន្តការសិក្សាទៅមុខទៀត។ សម្រាប់កុមារដែលពុំមានលទ្ធភាពចូលរៀនក្នុងប្រព័ន្ធ ជម្រើសផ្សេងទៀតនឹងត្រូវផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យអ្នកទាំងនោះទទួលបានការអប់រំ។ ការបង្កើនចំនួនកុមារ និងយុវជនឲ្យទទួលបានការអប់រំនៅគ្រប់កម្រិត ដោយផ្ដោតលើសមធម៌ និងតំបន់ និងក្រុមកុមារជួបការលំបាក។ ការបង្កើនឱកាសដល់សិស្សដែលបញ្ចប់ការសិក្សានៅថ្នាក់ទី១២ ឲ្យទទួលបាននូវចំណេះដឹង និងជំនាញក្នុងការគិត និងហេតុផល នឹងអាចជាមូលដ្ឋានសម្រាប់បន្តការសិក្សានៅក្នុងការបណ្ដុះបណ្ដាលបច្ចេកទេស និងឧត្ដមសិក្សាតទៅទៀត។
កុមារ និងយុវជនគ្រប់រូប ទទួលបានការអប់រំដែលមានពាក់ព័ន្ធ និងប្រកបដោយគុណភាព ដែលអាចឲ្យពួកគេចូលរួមចំណែកដល់ការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ។
មន្ត្រីស៊ើបអង្កេតនៃអង្គការលីកាដូ (Licadho) ខេត្តបាត់ដំបង លោក ហេង សាយហុង មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលគួរបង្កើនថវិកាជាតិក្នុងវិស័យអប់រំបន្ថែមទៀតឲ្យបានច្រើន ដើម្បីលើកកម្ពស់ដល់ការសិក្សារបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមទីជនបទ ឲ្យមានចំណេះដំណឹងខ្ពស់ ងាយស្រួលដល់ការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។