ប្រាសាទព្រះវិហារ៖ ដំណើរការក្ដីនៅតុលាការអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ (១)
2008.08.10
ប៉ុន្តែ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ពីទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចុះថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ២០០៨នេះ គឺបានឆ្លើយតបទៅថៃថា កម្ពុជាពុំមានបញ្ហាតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នាក្នុងរមណីយដ្ឋានប្រាសាទព្រះវិហារទេ។
ភាគីកម្ពុជាអះអាងដូច្នេះ គឺសំអាងទៅលើសាលក្រមរបស់តុលាការអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ ឆ្នាំ១៩៦២ ដែលឲ្យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាឈ្នះក្តីលើភាគីប្រទេសថៃ ដោយសម្រេចថា ប្រាសាទព្រះវិហារនិងបរិវេណប្រាសាទព្រះវិហារជាកម្មសិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់ខ្មែរ។ ប៉ុន្តែ រហូតមកដល់ពេលនេះ ថៃនៅតែមានបញ្ហាមិនឈប់ឈរទាក់ទិនទៅនឹងករណីប្រាសាទព្រះវិហារនេះ។
ហេតុនេះហើយ ទើបមានលោកអ្នកស្តាប់មួយចំនួន បានស្នើសុំឲ្យវិទ្យុអាស៊ីសេរី ផ្សាយជូនអំពីថាតើដំណើរការកាត់ក្តីនោះ ធ្វើឡើងបែបណា? តើភាគីខ្មែរ មានអ្វីជាភស្តុតាងខ្លះ ដែលជួយឲ្យខ្មែរឈ្នះក្តីលើភាគីថៃ ក្នុងករណីប្រាសាទព្រះវិហារនេះ។
ដើម្បីចង់ដឹងករណីនេះ នាងខ្ញុំសូមអញ្ជើញលោក ស៊ាន ប៉េងសែ ប្រធានគណៈកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជា ដែលមានទីស្នាក់ការនៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ដែលមានជំនាញច្បាស់លាស់ ផ្នែកខាងព្រំដែននិងផែនទីនៃប្រទេសកម្ពុជានោះ នាងខ្ញុំសូមអញ្ជើញលោកមានប្រសាសន៍រំឭកអំពីករណីដែលខ្មែរមានការប្តឹងផ្តល់ជាមួយនឹងប្រទេសថៃ ស្តីពីប្រាសាទព្រះវិហារនេះ ជូនអស់លោកអ្នកស្តាប់ឲ្យបានជ្រាបផង។
ស៊ាន ប៉េងសែ ៖ «បាទ! សូមអរគុណ។ ការកាត់ក្តីនោះមានឯកសារច្រើន ៧០០សន្លឹក ជាសៀវភៅនោះបី-បួនក្បាល ជាភាសាបារាំងផង ជាភាសាអង់គ្លេសផង។ រឿងអី បានជាមានរឿងព្រះវិហារ? ព្រោះព្រះវិហារនេះ តាមសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៤ ឆ្នាំ១៩០៨ ដែលសៀមនិងបារាំងបានចុះហត្ថលេខាជាមួយគ្នានោះ ប្រាសាទព្រះវិហារគឺមាននៅក្នុងទឹកដីខ្មែររួចទៅហើយ។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៤ គឺមួយឆ្នាំ ក្រោយដែលខ្មែរបានឯករាជ្យនោះ សៀមបានមកកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារហ្នឹងឯង។ គឺមកជួសជុល មកកាន់កាប់។ ដូច្នោះ បានខ្មែរយើង ទៅធ្វើការបដិសេធភ្លាមទៅអង្គការសហប្រជាជាតិថា សៀមនោះមកកាន់កាប់ខុសច្បាប់ រំលោភលើបូរណភាពទឹកដីខ្មែរ»។
មឿង ទុម ៖ ដូច្នេះបានន័យថា របបសង្គមរាស្រ្តនិយម ដែលមានព្រះករុណា សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋកាលណោះ គឺភាគីខ្មែរជាដើមចោទ ឬដើមបណ្តឹង ចំណែកប្រទេសថៃគឺជាចុងចោទ តើអ៊ីចឹងមែនទេលោក?
ស៊ាន ប៉េងសែ ៖ «បាទ! រដ្ឋាភិបាលខ្មែរជំនាន់ហ្នឹង បានចាប់ផ្តើមធ្វើឯកសារប្តឹងទៅអន្តរជាតិដើម្បីឲ្យសៀមនោះដកទ័ពចេញពីស្រុកខ្មែរទៅ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩ ខ្មែរយើងបានដាក់ពាក្យនោះទៅតុលាការអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ»។
មឿង ទុម ៖ តើលោកអាចបញ្ជាក់ជូនអស់លោកអ្នកស្តាប់បានទេ ថាតើភាគីខ្មែរជាដើមចោទ ដែលបានដាក់បណ្តឹងប្តឹងទៅថៃ កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៥៩នោះ ដាក់ទៅតុលាការអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ នៅប្រទេសហុល្លង់ តើខ្មែរប្តឹងថៃក្នុងន័យថាម៉េចខ្លះ កាលណោះ?
ស៊ាន ប៉េងសែ ៖ «បណ្តឹងរបស់ខ្មែរ កាលណោះនិយាយតែបន្តិចទេ គឺថា សុំឲ្យប្រទេសសៀមនោះ ដកទ័ពចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ ក្នុងការកាន់កាប់ខុសច្បាប់ហ្នឹង។ គេនិយាយថា តំបន់ព្រះវិហារនិងតំបន់ជុំវិញឬបរិវេណព្រះវិហារ។ គេនិយាយច្បាស់ណាស់»។
មឿង ទុម ៖ បើតាមនាងខ្ញុំដឹង គឺថា នៅឆ្នាំ១៩៥៩ ពេលដែលភាគីខ្មែរដាក់បណ្តឹងជូនទៅប្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ គឺថា តុលាការអន្តរជាតិនោះ ពុំទាន់បានចាត់ការលើបណ្តឹងនោះភ្លាមៗនៅឡើយទេ គឺទាល់តែដល់ឆ្នាំ១៩៦២ បានន័យថា ៣ឆ្នាំក្រោយមក ទើបគេលើកយកបណ្តឹងខ្មែរនោះមកពិនិត្យ។ តើរឿងនោះ ត្រឹមត្រូវអ៊ីចឹងទេ?
ស៊ាន ប៉េងសែ ៖ «បាទ! តុលាការអន្តរជាតិ គេចាប់ធ្វើការពិនិត្យបណ្តឹងរបស់ខ្មែរនោះ ក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ គឺគេ ចាប់ធ្វើហើយ។ ដូច្នោះគេយកសេចក្តីបណ្តឹងហ្នឹងមកពិនិត្យ។ ហើយមុននឹងពិនិត្យ គេត្រូវមើលផែនទី។ ខ្ញុំសូមជម្រាបថា ក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ហ្នឹង មុនគេចាប់ធ្វើការពិនិត្យ ដល់ពិនិត្យរួចទៅ គេឃើញថា បណ្តឹងរបស់ខ្មែរនោះគឺអាចទទួលយកបាន។ ហ្នឹងទីមួយ។ ហើយទី២ ដែលហៅថា សមត្ថភាពតុលាការហ្នឹង តើគូភាគីហ្នឹងត្រូវទទួលស្គាល់ទេ។ ដល់គេបោះឆ្នោតទៅ គេថា តុលាការហ្នឹងគេអាចមានសមត្ថភាព។ ហើយទី៣ តុលាការហ្នឹងគេសួរថា បើសិនណាជាគេកាត់សេចក្តីទៅ ឈ្នះ ឬចាញ់ តើភាគីទាំង២ ត្រូវទទួលឬយ៉ាងម៉េច? ដល់គេបោះឆ្នោតទៅ គឺថា ត្រូវតែអ្នកទាំងពីរហ្នឹង ទទួលយក។ ខ្មែរហ្នឹង គឺចាញ់ក៏ដោយ ឈ្នះក៏ដោយ ក៏ខ្មែរទទួលយក។ ហើយសៀមហ្នឹងវា ត្រូវតែទទួលដូចខ្មែរដែរ ពីព្រោះគាត់ចូលក្នុងតុលាការអន្តរជាតិនេះឯង។ គេសួរសំណួរបីនោះច្បាស់ណាស់ ថាតើសំណុំរឿងខ្មែរនោះ អាចទទួលយកបានទេ ហ្នឹងទីមួយ បោះឆ្នោតឈ្នះ។ ទី២ តើគេមានសមត្ថភាពទេ បោះឆ្នោតឈ្នះ។ ទី៣ បើបានសម្រេចហើយ អ្នកឯងទាំងពីរនាក់ ទទួលយកទេ»។
មឿង ទុម ៖ ខ្ញុំសូមសួរកាត់ លោកមានប្រសាសន៍ថា គេបោះឆ្នោតឈ្នះ គេហ្នឹង តើជាអ្នកណា?
ស៊ាន ប៉េងសែ ៖ «គេហ្នឹង សូមជម្រាបថា ជាពួកអ្នកកាត់ក្តី ហៅថាចៅក្រម»។
មឿង ទុម ៖ តើចៅក្រម ដែលមានវត្តមានដោះស្រាយបណ្តឹងខ្មែរថៃ ក្នុងតុលាការអន្តរជាតិនោះ មានមកពីប្រទេសណាខ្លះ?
ស៊ាន ប៉េងសែ ៖ «ចៅក្រមហ្នឹង គេមានប្រទេសច្រើន គេដាក់នៅក្នុងហ្នឹង តាមតុលាការហ្នឹង ដូចជាមានជប៉ុន មានអាមេរិកាំង មានស្អីៗអីចឹងទៅ។ ហើយចៅក្រមហ្នឹង មាន៣, ៤, ៥សាសន៍។ ចំណែក ខាងខ្មែរនិងសៀម គេមានមេធាវីការពារជាការធម្មតា»។
មឿង ទុម ៖ តើលោកអាចមានប្រសាសន៍សរុបថា តើមានប៉ុន្មានប្រទេសទេ ចៅក្រមតំណាងហ្នឹង?
ស៊ាន ប៉េងសែ ៖ «តាមខ្ញុំមើល ដូចជាមាន ៧ប្រទេស។ អាហ្នឹងគឺថា នៅក្នុងច្បាប់លក្ខន្តិកៈតុលាការអន្តរជាតិហ្នឹង គឺថា គេមានឲ្យប្រទេសណាខ្លះចូលក្នុងហ្នឹង។ គេមានលក្ខន្តិកៈ ហើយការដែលជ្រើសរើសរកចៅក្រមហ្នឹង ក៏គេមានលក្ខន្តិកៈផ្ទៃក្នុងរបស់គេហើយ»។
មឿង ទុម ៖ តែលោកអត់អាចរាប់ជូនលោកអ្នកស្តាប់បានទេ?
ស៊ាន ប៉េងសែ ៖ «អត់បានទេ ព្រោះគេអត់ដាក់ឈ្មោះប្រទេសណា តែគេដាក់ឈ្មោះចៅក្រម។ ចៅក្រមហ្នឹង ខ្ញុំមើលទៅ វាមានអាមេរិកាំង អាស៊ីដូចមានជប៉ុន និងមានអ្នកខ្លះផ្សេងទៀត ដែលខ្ញុំពុំអាចបញ្ជាក់បាននៅក្នុងពេលនេះ»។
មឿង ទុម ៖ តើកាលបរិច្ឆេទជាផ្លូវការ ក្នុងការដែលតុលាការអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ ផ្តើមបើកសវនាការធ្វើការកាត់ក្តីក្នុងបណ្តឹងរបស់ខ្មែរដែលប្តឹងថៃ លើករណីប្រាសាទព្រះវិហារនាកាលណោះ តើគេផ្តើមនៅពេលណា?
ស៊ាន ប៉េងសែ ៖ «កាត់ក្តីនោះ ក្នុងថ្ងៃ២៦ ខែ៥ (ឧសភា) ឆ្នាំ១៩៦១ ហ្នឹងគេចាប់កាត់ក្តីហើយ។ ពីព្រោះគេបានផែនទីសព្វគ្រប់អស់ហើយ បានឯកសារអស់ហើយ។ គេសួរអ្នកនេះ គេសួរអ្នកនោះ ឲ្យឆ្លើយ គេមើលទៅក្នុងផែនទី។ គឺថាសេចក្តីរាយការណ៍របស់គេនោះ ហើយដែលគេបានបោះពុម្ពនោះ សៀវភៅ ៥ ឬ៦ក្បាលដែលមានប្រហែល ៧រយសន្លឹកនោះឯង។ ខ្ញុំនិយាយអម្បាញ់មិញគឺថ្ងៃ២៦ ខែ៥ (ឧសភា) ឆ្នាំ១៩៦១ គេចាប់កាត់ក្តី។ ពីមុនហ្នឹងគេមើលផែនទីអស់ហើយ។ ឆ្នាំ១៩៥៩ គេមើលផែនទីអស់ហើយ យូរដែរ។ រហូតដល់ទីបញ្ចប់ថ្ងៃទី១៩ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៦២ អាហ្នឹងគេសម្រេចតែម្តងបាទ»៕