ទាក់ទងទៅនឹងបញ្ហាប្រភពកំណើតរបស់អក្សរខ្មែរនេះ សមណនិស្សិតនៅពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហមុនីរាជា ព្រះតេជគុណ អ៊ឹម ទៀង មានដីកាពន្យល់ថា អក្សរខ្មែរមានប្រភពមកពីព្រហ្មញ្ញសាសនានិងពីបាលីសំស្រ្កឹត ព្រមទាំងមកពីខ្មែរមនផងដែរ ៖ «អក្សរសាស្រ្ដខ្មែរមានប្រវត្តិ ទី១ មកពីព្រហ្មី ព្រហ្មីហ្នឹងព្រហ្មមញ្ញសាសនា ដែលមានមកតាំងពីមុនសម័យអង្គរ ហើយអក្សរសាស្រ្ដខ្មែរយើងបានកើតចេញពីបាលីសំស្រ្កឹតខ្លះដែរ។ ហើយមួយទៀត កំណើតប្រភពមកពីខ្មែរមន»។
ព្រះតេជគុណ គិន ណារ៉ា សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកភាសាបាលីនៅពុទ្ធិកវិទ្យាល័យព្រះសុរាម្រិត មានដីកាឲ្យដឹងថា អក្សរខ្មែរត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយបុព្វបុរសរបស់ខ្លួន ហើយក៏មានជាប់ទាក់ទងទៅនឹងបាលីសំស្រ្កឹតខ្លះៗដែរ ៖ «អក្សរខ្មែរយើងតាមពិតទៅបង្កើតដោយអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរយើងខ្លួនឯង គ្រាន់ថា យើងខ្ចីភាសាបាលីសំស្ក្រឹតយកមកប្រើទេ»។
គួររំឭកផងដែរថា ខ្មែរគឺជាជាតិសាសន៍មួយដែលមានកំណើតនៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួនជាយូរលង់ណាស់មកហើយ។
យោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែររបស់លោក ត្រឹង ងា ភាគទី១ ហើយដែលត្រូវបានបោះពុម្ពឡើងនៅក្នុងគ្រិស្តសករាជ ១៩៧៣ នៅត្រង់ទំព័រទី៧ បានសរសេរថា ខ្មែរជាជាតិចំណាស់បានកើតឡើងនៅភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយស្ថិតនៅក្នុងអម្បូរមនុស្សដោយឡែកពីអម្បូរឥណ្ឌា ដែលនរវិទូបានឲ្យឈ្មោះថា អូស្រ្តូអាស្យាទិក។
មានភស្តុតាងច្រើនទៀត បានបង្ហាញឲ្យឃើញថា នៅលើទឹកដីខ្មែរ មានមនុស្សរស់នៅជាយូរលង់ណាស់មកហើយ។
លោក ធុយ ចាន់ធួន សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកបុរេប្រវត្តិសាស្រ្តនៅមហាវិទ្យាល័យបុរាណវិទ្យា និងនៅសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ ព្រមទាំងជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជាផងដែរនោះ បានឲ្យដឹងថា ទឹកដីខ្មែរមានមនុស្សរស់នៅជាច្រើនពាន់ឆ្នាំមកហើយ។
លោក ធុយ ចាន់ធួន មានប្រសាសន៍ដូច្នេះថា ៖ «មនុស្សរស់នៅស្រុកខ្មែរយើងមានតាំងតែប្រហែល ៦០០ពាន់ឆ្នាំមុន ដែលមានតឹកតាងនៅស្រែស្បូវ នៅម្លូព្រៃ នៅតំបន់ខាងកើតទន្លេមេគង្គ ពីខេត្តក្រចេះ ស្ទឹងត្រែង និងព្រះវិហារ»។
ចំពោះបញ្ហាដែលទាក់ទងទៅនឹងភាសាខ្មែរវិញ ក៏មានអតីតកាលរបស់ខ្លួនជាយូរយារណាស់មកហើយ។
លោក ច័ន្ទ សំណព្វ បណ្ឌិតផ្នែកភាសាវិទ្យា និងជាអនុប្រធានវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ព្រមទាំងជាប្រធានដេប៉ាតឺម៉ង់ភាសាវិទ្យានៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញផងដែរនោះ បានធ្វើការពន្យល់ថា ភាសាខ្មែរមានកំណើតចាប់ពីពេលដែលមានមនុស្សខ្មែរនៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន។
លោក ច័ន្ទ សំណព្វ មានប្រសាសន៍ថា ៖ «ភាសាកើតមានតាំងតែពីមានកំណើតជនជាតិខ្មែរយើង អ្នកខ្លះថា ៥ពាន់ឆ្នាំ អ្នកខ្លះថា យូរជាងហ្នឹងទៀតទៅ។ ហើយយើងកុំច្រឡំថាយើងមកពីឥណ្ឌាអីមិនមែនទេ»។
តាមរយៈឯកសារអក្សរសាស្រ្តខ្មែររបស់អ្នកនិពន្ធ លី ធាមតេង ដែលបានបោះពុម្ពលើកទី២ ដោយបណ្ណាគារ សេង ងួនហ៊ួត នៅក្នុងគ្រិស្តសករាជ ១៩៦០ នៅត្រង់ទំព័រទី១៣នោះ បានកត់ត្រាថា ខ្មែរមានភាសាប្រចាំជាតិយូរអង្វែងកាលណាស់មកហើយ គឺតាំងពីមុនសម័យកាលប្រវត្តិសាស្រ្តមកម៉្លេះ។
ចំពោះអក្សរខ្មែរវិញ ឯកសារដដែលបានឲ្យដឹងថា បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី២ នៃគ្រិស្តសករាជ ដោយបុព្វបុរសខ្មែរក្នុងសម័យកាលនោះបានយកលំនាំទម្រង់អក្សររបស់ឥណ្ឌាមកកែច្នៃ លុះត្រាតែកើតបានជាបែបពិសេសដោយឡែក គឺធ្វើឲ្យមានលក្ខណៈជាអក្សររបស់ជាតិខ្លួនពិតៗ។
តាមសៀវភៅ ស្ថាននាមវិទ្យា របស់លោកបណ្ឌិត ឡុង សៀម ដែលត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយដោយវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យត្រង់ទំព័រទី៣ បានកត់ត្រាថា អក្ខរវិធីដែលគេប្រើប្រាស់សម្រាប់សរសេរអត្ថបទសិលាចារឹកជាភាសាខ្មែរ គ្មានលក្ខណៈខុសគ្នាអ្វីពីសិលាចារឹកជាភាសាសំស្រ្កឹតនោះឡើយ។ អក្ខរវិធីនោះ មានកំណើតពីប្រព័ន្ធអក្សរព្រហ្មី ដែលមានន័យថា អក្សរបង្កើតដោយព្រះព្រហ្ម។
លោក យាង វីរបុត្រ ជាសាស្រ្តាចារ្យផ្នែកសិលាចារឹកនិងភាសាសាស្រ្តរបស់ដេប៉ាតឺម៉ង់អក្សរសាស្រ្តខ្មែរនៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ បានឲ្យដឹងថា អក្សរខ្មែរមានប្រភពមកពីបរទេស ហើយខ្មែរយើងចាប់ផ្តើមសរសេរដំបូងគេជាភាសាសំស្រ្កឹតនៅក្រោយគ្រិស្តសករាជ។
លោក យាង វីរបុត្រ មានប្រសាសន៍ដូច្នេះថា ៖ «អក្សរខ្មែរគឺមានប្រភពចេញមកពីប្រទេសឥណ្ឌា ហើយឈ្មោះអក្សរហ្នឹងគឺយើងឲ្យឈ្មោះថាអក្សរ ព្រាហ្មី។ បន្តទៅទៀត ខ្មែរយើងចាប់ផ្ដើមសរសេរអក្សរដំបូងគេនៅរវាងប្រហែលជាសតវត្សរ៍ទី៣ នៃគ្រិស្តសករាជ។ សរសេរដំបូងគេ យើងសន្មតយកសិលាចារឹក វ៉ូកាញ់ ហើយសរសេរហ្នឹង ជាភាសាសំស្រ្កឹតដែលកត់ត្រានូវរឿងរ៉ាវរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា នៅក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះបាទ ស្រីមារៈ»។
សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកសិលាចារឹកដដែលបានឲ្យដឹងទៀតថា តាមរយៈសិលាចារឹកដែលបន្សល់ទុកភាគច្រើនសុទ្ធតែត្រូវបានតាក់តែងឡើងជាភាសាសំស្រ្កឹត ហើយសិលាចារឹកដែលសរសេរជាភាសាខ្មែរដំបូងគេនោះ គឺស្ថិតនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី៧ នៃគ្រិស្តសករាជ ៖ «យើងបានរកឃើញសិលាចារឹកនៅក្នុងឆ្នាំ៦១១ នៃគ្រិស្ដសករាជនៅតំបន់អង្គរបុរី នៅភូមិមួយ ឈ្មោះថា ភូមិអង្គរបុរីហ្នឹងនៅលើទួលមួយឈ្មោះថាទួលវត្តគំនូរ។ ពេលនោះគឺគេធ្វើការសន្និដ្ឋានថា ខ្មែរយើងចាប់ផ្ដើមសរសេរអត្ថបទសិលាចារឹកជាភាសាខ្មែរដំបូងគេនៅសតវត្សរ៍ទី៧ ដែលយើងថា នៅឆ្នាំ៦១១ នៃគ្រិស្ដសករាជ»។
ទោះបីជាមានការបកស្រាយបែបនេះក៏ដោយ ក៏បណ្ឌិតផ្នែកភាសាវិទ្យា លោក ច័ន្ទ សំណព្វ នៅមិនទាន់យល់ស្របថា អក្សរខ្មែរប្រាកដជាមានប្រភពដើមពីអក្សរព្រាហ្មីរបស់ឥណ្ឌានោះដែរ ៖ «អក្សរខ្មែរយើងនេះ បើតាមឯកសារហ្នឹង គឺគេចេះតែថាតៗគ្នា មានឯកសារលោក ម៉ាស្ពេរ៉ូ លោកអីផ្សេងៗទៀតដែលគាត់បានសរសេរហ្នឹង គឺគ្រាន់តែខ្ញុំបានឃើញកាលខ្ញុំរៀនសូត្រនៅបារាំងហ្នឹង គឺថាវាមានលក្ខណៈដូចជាអក្សរឥណ្ឌានៅភាគខាងត្បូង អ្នកខ្លះថា យើងខ្ចីមកពីអក្សរព្រហ្មីអីអ៊ីចឹង ប៉ុន្តែការពិតយ៉ាងម៉េច វាធម្មតាទេ អ្នកស្រាវជ្រាវ គ្មានអីអះអាងឲ្យបានច្បាស់ថា នែ៎យើងដកពីឥណ្ឌា មកចំណុចនេះៗផ្ទាល់តែម្ដង គឺវាអត់ទេ ខ្ញុំមើលឯកសារហ្នឹង គឺថាស្រដៀង មានលក្ខណៈស្រដៀងដូចអក្សរខាងត្បូងៗនៃឥណ្ឌាហ្នឹង»។
នៅក្នុងឯកសារវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែររបស់លោក ចច ម៉ាស្ពេរ៉ូ ជាអ្នកស្រាវជ្រាវជនជាតិបារាំង បានសរសេរថា អក្សរខ្មែរតាំងពីដើមរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ មានការវិវត្តចំនួន ១០លើក រួចមកហើយ។
ចំពោះបញ្ហាដែលទាក់ទងទៅនឹងការវិវត្តរបស់អក្សរខ្មែរនេះដែរ សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកសិលាចារឹក លោក យាង វីរបុត្រ ដែលបានធ្វើការស្រាវជ្រាវអំពីបញ្ហានេះ យល់ឃើញថា អក្សរខ្មែរមានការវិវត្តតាមគ្រប់សម័យកាលទាំងអស់នៃរបត់ប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួន ៖ «អក្សរខ្មែរវិវត្តគ្រប់សម័យកាលទាំងអស់ យើងនិយាយដោយខ្លីគឺក្នុងមួយសតវត្សរ៍ អក្សរមានការវិវត្តដល់តែ ២ ឬ ៣លើក»។
ទោះបីជាមានមតិមិនទាន់ឯកភាពគ្នាខ្លះៗអំពីប្រភពដើមនៃអក្សរខ្មែរក៏ដោយ ក៏លោកសាស្រ្តាចារ្យផ្នែកសិលាចារឹកខ្មែរ និងបណ្ឌិតខាងភាសាវិទ្យានៅតែយល់ស្របគ្នាថា អក្សរខ្មែរប្រាកដជាមិនមានដើមកំណើតពីបាលីសំស្រ្កឹតនោះឡើយ៕