ប្រវត្តិ​ព្រះរាជ​ពិធី​បុណ្យ​អុំទូក

ជា​រៀងរាល់​ឆ្នាំ​នា​រដូវ​ទឹក​ឡើង​ពេញ​ព្រៀប​ដង​ទន្លេ ស្ទឹង បឹង ព្រែក​នានា​ក្នុង​ទូទាំង​ប្រទេស ប្រជារាស្រ្ត​ខ្មែរ​តែង​នាំ​គ្នា​ប្រារព្ធ​ពិធី​បុណ្យ​ប្រពៃណី​ជាតិ​មួយ ដែល​មាន​ឈ្មោះ​ថា ពិធី​បុណ្យ​អុំ​ទូក បណ្តែត​ប្រទីប សំពះ​ព្រះខែ អក​អំបុក។

0:00 / 0:00

បុណ្យ​អុំ​ទូក​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ពី​បុរមបុរាណ​ដ៏​យូរ​លង់​មក​ហើយ ដែល​មាន​ចែង​ក្នុង​ឯកសារ​របស់​ប្រវត្តិ​វិទូ​បរទេស ក៏​ដូចជា​តាម​សិលា​ចារិក​នៃ​ប្រាសាទ​អង្គរ។

លោក រស់ ចន្ត្រាបុត្រ បណ្ឌិត​ផ្នែក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​និង​ជា​អនុ​ប្រធាន​រាជបណ្ឌិត​សភា​កម្ពុជា មាន​ប្រសាសន៍​ថា ពុំ​មាន​ឯកសារ​ណា​មួយ​ចារ​ទុក​ថា ពិធី​បុណ្យ​នេះ​មាន​ប្រភព​ចេញ​ពី​ណា​ឲ្យ​បាន​ច្បាស់​លាស់​នោះ​ឡើយ។

តាម​សៀវភៅ​ជយវរ្ម័ន​ទី​៧ ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​មាន​ចែង​ថា នៅ​សម័យ​អង្គរ​នា​សតវត្សរ៍​ទី​១២ ប្រទេស​កម្ពុជា​មាន​សេចក្តី​សុខ​ក្សេមក្សាន្ត​រុង​រឿង​ណាស់ ដោយ​ព្រះបាទ​ជយវរ្ម័ន្ម​ទី​៧ ចេញ​ទៅ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​ជើង​ទឹក​បង្ក្រាប​ពួក​ចាម​ដោយ​កងទ័ព​ទូក​ជា​ចម្បាំង ដែល​រំដោះ​ក្រុង​កម្ពុជា​ឲ្យ​រួច​ផុត​ពី​ខ្មាំង​សត្រូវ នា​គ.ស​១១៧៧ ដល់​១១៨១។

រឿង​ចម្បាំង​គ្រា​នោះ មាន​ឆ្លាក់​នៅ​លើ​ជញ្ជាំង​ប្រាសាទ​បាយ័ន​និង​ប្រាសាទ​បន្ទាយឆ្មារ។ ក្នុង​ចម្លាក់​នោះ គេ​ឃើញ​មាន​កងទ័ព​ទូក​យ៉ាង​ច្រើន​មហិមា ដែល​មាន​ព្រះឆាយា​ល័ក្ខណ៍ នៃ​ព្រះបាទ​ជយវរ្ម័ន្ម​ទី​៧ ប្រថាប់​ឈរ​លើ​ទីតាំង​នាវា​ចម្បាំង​ដោយ​ទ្រង់​ធ្នូ​និង​ដំបង​យ៉ាង​ស្វាហាប់ ក្នុង​ចំណោម​កងទ័ព​ទូក​ទាំង​ឡាយ។

ទាក់ទិន​នឹង​បញ្ហា​នេះ លោក​បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ ពន្យល់​ថា ៖ «យើង​ពុំ​មាន​ឯកសារ​អ្វី​ដែល​ជា​ឯកសារ​សរសេរ​ឲ្យ​បាន​ជាក់លាក់ ហើយ​ឲ្យ​បាន​ច្បាស់​លាស់​ទេ។ យើង​ឃើញ​មាន​ឯកសារ​សរសេរ​ដែរ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ប៉ុន្តែ​នៅ​ក្នុង​សតវត្សរ៍​ទី​១៦ ដែល​ទាក់​ទង​នឹង​ស្ដេច​ក្រាញ់​ខ្មែរ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ដែល​លោក​បាន​រៀបចំ​ធ្វើ​ពិធី​បុណ្យ​អុំ​ទូក​នេះ។ យើង​ឃើញ​ថា មាន​បុណ្យ​អុំ​ទូក​មិន​មែន​ជា​បុណ្យ​ទេ មាន​កងទ័ព​ជើង​ទឹក​របស់​ខ្មែរ​យើង​សម័យ​ព្រះបាទ​ជយវរ្ម័ន​ទី​៧ ក៏​ដូចជា​ក្នុង​រជ្ជកាល​របស់​ព្រះបាទ សុរិយវរ្ម័ន​ទី​២​ដែរ ដែល​យើង​ឃើញ​នៅ​អង្គរវត្ត ដូចជា​នៅ​បន្ទាយ​ឆ្មារ និង​បាយ័ន យើង​ឃើញ​មាន​លក្ខណៈ​ជា​កងទ័ព​ជើងទឹក​អី​ទាំង​អស់​ហ្នឹង។ នេះ​ជា​ប្រភព​បី​ដែល​យើង​តែងតែ​បាន​ឃើញ​នូវ​អ្វី​ដែល​ទាក់ទង​នឹង​កម្ពុជា»

ដោយ​ឡែក​ក្នុង​ឯកសារ​ល្បែង​ប្រណាំង​ទូក​របស់​ក្រុម​ជំនុំ​ទំនៀម​ទម្លាប់​ខ្មែរ​លេខ​១៩.០០៤ និពន្ធ​ដោយ​លោក ថាច់ ប៉ែន ហៅ​អាចារ្យ​ប៉ាង នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​កម្ពុជា​ក្រោម​មាន​ចែង​ថា សម័យ​លង្វែក​ព.ស​២០៧១ ត្រូវ​នឹង​គ.ស​១៥២៨ ព្រះបាទ​អង្គចន្ទ​ទី​១ ទ្រង់​បាន​តែងតាំង​ពញាតាត ងារ​ជា​សិទ្ធិ​ភូបាល ជា​ស្តេចក្រាញ់​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ស្រុក​បាសាក់។

ស្តេច​ក្រាញ់​នេះ​បាន​ចាត់​របៀប​រៀបចំ​ការពារ​ស្រុក​ដោយ​ចែក​ទាហាន​ជើង​ទឹក​ជា​៣​ក្រុម។ ក្រុម​ទី​១ ហៅ​ទ័ព​ស្រួច ហាត់​ច្បាំង​នឹង​ទូក ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​យើង​សព្វថ្ងៃ។ ក្រុម​ទី​២ ហៅ​ទ័ព​ជំនួយ ហាត់​ច្បាំង​នឹង​ទូក​ចែវ​២​ជួរ ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​យើង​សព្វថ្ងៃ​ដែរ។ ឯ​ក្រុម​ទី​៣ ហៅ​ទ័ព​បាសាក់ គឺ​ទូក​ធំ​មាន​ដំបូល មាន​ចែវ មាន​ក្តោង មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ជា​ទូក​បាសាក់ ហៅ​ទូក​ប៉ុកចាយ តែ​រាង​ស្តួច​វែង មាន​ដំបូល​តែ​មួយ​កំណាត់ ជា​ទូក​ដាក់​ស្បៀង​អាហារ​សម្រាប់​កងទ័ព។

បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ ពន្យល់​ថា តាម​សៀវភៅ​និង​ឯកសារ​ជា​ប្រភព​ទាំង​២​ខាង​លើ អាច​សន្និដ្ឋាន​បាន​ថា ប្រទេស​កម្ពុជា​សម័យ​បូរាណ ជា​ប្រទេស​មាន​កងទ័ព​ជើង​ទឹក​ដ៏​ខ្លាំង​ពូកែ និង​មាន​វិធី​ហ្វឹកហ្វឺន សមយុទ្ធ​កងទ័ព ជា​ប្រពៃណី​រៀងរាល់​ឆ្នាំ ហើយ​អាច​សន្និដ្ឋាន​ទៀត​ថា ប្រទេស​កម្ពុជា​ធ្វើ​ពិធី​នេះ​ជា​រៀង​រហូត​មក គឺ​ជាប់​តំណ​មក​ពី​សមយុទ្ធ​ក្នុង​សម័យ​បូរាណ​នេះ​ឯង។

លោក​បណ្ឌិត រស់ ចន្រ្តាបុត្រ ពន្យល់​ដូច្នេះ​ថា ៖ «ដូច្នេះ​យើង​ឃើញ​ថា ទូក​នេះ​ជា​យន្តការ វា​ជា​យាន្តយន្ត​មួយ​យ៉ាង​សំខាន់​របស់​ខ្មែរ​នៅ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក ក៏​ដូចជា​ក្នុង​ការ​គ្រប់គ្រង​ការពារ​ទឹក​ដី​ប្រទេស​ជាតិ​យើង​ដែរ»

លោក​បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ មាន​ប្រសាសន៍​បន្ត​ថា ប្រពៃណី​ខ្លះ​មាន​ប្រវត្តិ​ជាប់​ទាក់ទង​យ៉ាង​ជិត​ស្និទ្ធ​ទៅ​នឹង​ប្រវត្តិ​នៃ​ព្រះពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់។ ប៉ុន្តែ​ការ​បក​ស្រាយ​មួយ​ដែល​អាច​យក​ជា​ការ​គ្រប់គ្រាន់ គឺ​ក្នុង​បំណង​«ដឹង​គុណ​ដល់​ព្រះគង្គា​និង​ព្រះ​ធរណី ដែល​បាន​ផ្តល់​ដល់​ជីវភាព​រស់​នៅ និង​សុខុមាលភាព​ចំពោះ​ទឹក​ដី​វិញ​ដែល​យើង​នាំ​គ្នា​ធ្វើ​ឲ្យ​កករ​ល្អក់»។ ការ​បក​ស្រាយ​ចុង​ក្រោយ​នេះ គឺ​ដូចគ្នា​ទៅ​នឹង​ទំនៀម​ទម្លាប់​នៃ​ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា ហើយ​ស្រប​ទៅ​នឹង​ស្ថានភាព​ភូមិសាស្ត្រ​ជាក់​ស្តែង និង​ជីវភាព​រស់​នៅ​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​របស់​ប្រជាកសិករ​ខ្មែរ។

លោក​បណ្ឌិត រស់ ចន្រ្តាបុត្រ មាន​ប្រសាសន៍​ដូច្នេះ ៖ «ពិធី​ទាំង​អស់​នេះ វា​ជាប់​យ៉ាង​សំខាន់​ទៅ​លើ​អ្វី​ដែល​ជា​រដូវ​វស្សា​របស់​ខ្មែរ ទៅ​លើ​អ្វី​ដែល​ជា​ការ​បង្កើន​ផល អ្វី​ដែល​ជា​កសិកម្ម។ អ៊ីចឹង​កាលណា​យើង​បាន​បង្កើន​ផល បាន​ស្រូវ អ្វី​ជា​ការ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ទៅ​ហើយ គឺ​យើង​ត្រូវ​តែ​គោរព​បូជា​រំឭក​គុណ​ទៅ​ដល់​អ្វី​ដែល​ជា​ព្រះគង្គា»

ភ្ជាប់​ជាមួយ​ពិធី​បុណ្យ​អុំ​ទូក​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នា​ថ្ងៃ​ពេញ​បូណ៌មី​ខែ​អស្សុជ-​កត្តិក​នេះ ក៏​មាន​ពិធី​បណ្តែត​ប្រទីប សំពះ​ព្រះខែ និង​អក​អំបុក​ផង​ដែរ។

ចំពោះ​ការ​ភ្ជាប់​ពិធី​ទាំង​២​នេះ បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ ពិពណ៌នា​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ថា ៖ «យើង​ឃើញ​ថា អ្នក​ខាង​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​គេ​តែង​តែ​យក​បញ្ហា​អ្វី​ដែល​ជា​ពិធី​បុណ្យ​អុំ​ទូក​នេះ យក​ទៅ​ចង​ភ្ជាប់​នឹង​ការ​ទៅ​ដល់​គុណ​បុណ្យ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​អង្គ។ បើ​យើង​និយាយ​ឲ្យ​ចំ​មួយ​ទៀត គឺ​ទៅ​ដល់​អ្វី​ដែល​ជា​ព្រះ​ចង្កូម គឺ​ធ្មេញ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​អង្គ ដែល​ស្ដេច​នាគរាជ ដែល​លោក​យក​ទៅ​តម្កល់​ទុក​នៅ​ឯ​ឋាន​ភុជង្គ​នាគ។ ដូច្នេះ​ពិធី​នេះ​គេ​តែង​តែ​រំឭក ហើយ​ចង​ភ្ជាប់​ទៅ​លើ​អ្វី​ដែល​ជា​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា ទាក់​ទង​នឹង​ពុទ្ធ​ប្រវត្តិ។ ក្នុង​ពុទ្ធ​ប្រវត្តិ​ដដែល​នេះ គេ​ទាញ​យក​ពិធី​បុណ្យ​អុំ​ទូក​យក​ទៅ​ភ្ជាប់​ជាមួយ​នឹង​អ្វី​ដែល​ជា​ពិធី​សំពះ​ព្រះខែ​ទៅ​ទៀត ដែល​ទាក់ទង​ជាមួយ​នឹង​ព្រះពុទ្ធ​អង្គ​ដែល​លោក​ថា ជា​ទន្សាយ ហើយ​ទន្សាយ​ហ្នឹង​ឯង​នៅ​ឋាន​ព្រះចន្រ្ទ​អី​អ៊ីចឹង​ទៅ។ នេះ​ជា​លក្ខណៈ​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា»

ដោយ​ផ្អែក​លើ​ឯកសារ​និង​ការ​ស្រាវជ្រាវ​ផ្ទាល់ បណ្ឌិត​ផ្នែក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ លោក រស់ ចន្ត្រាបុត្រ បាន​ធ្វើ​ការ​កត់​សម្គាល់​ថា ពិធី​បុណ្យ​អុំ​ទូក បណ្តែត​ប្រទីប សំពះ​ព្រះខែ និង​អក​អំបុក គឺ​ជា​ពិធី​បុណ្យ​តាម​បែប​ប្រពៃណី​មួយ​ដ៏​ល្អ​ផូរផង់ ដែល​បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​ពី​ទស្សនៈ​ដ៏​ធំធេង​មួយ​របស់​ប្រជាជាតិ​ខ្មែរ​ពី​បូរាណ​កាល ក៏​ដូច​ជា​បច្ចុប្បន្នកាល ក្នុង​ការ​កសាង​ទឹក​ដី​ឲ្យ​បាន​ចម្រើន​រុងរឿង ដោយសារ​កម្លាំង​សាមគ្គីភាព និង​ការ​ដឹង​គុណ​ចំពោះ​អ្វី​ដែល​ផ្តល់​កំណើត​និង​ជីវិត​ឲ្យ​ខ្លួន។ ប្រពៃណី​ដ៏​ល្អ​ផូរផង់​នេះ ក៏​រួម​ចំណែក​ជួយ​ឲ្យ​វិស័យ​ទេសចរណ៍​កម្ពុជា​រីក​លូត​លាស់​ផង​ដែរ៕