នៅពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុបព្រមានពីការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA បន្ថែមទៀត រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនត្រឹមតែមិនបង្ហាញជំហរស្វែងរកការចរចាទេ គឺថែមទាំងវាយបកខ្លាំងៗ ទៅវិញ។ ករណីនេះនាំឱ្យអ្នកធ្វើការងារពាក់ព័ន្ធព្រួយបារម្ភថា ការកាត់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធបន្ថែមនេះនឹងកើតឡើង ហើយធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ពលរដ្ឋនិងជាតិបន្ថែមទៀត។
អ្នកនយោបាយ អ្នកវិភាគ និងមេដឹកនាំសហជីពព្រួយបារម្ភដូចៗ គ្នាថា បើសិនជាសហភាពអឺរ៉ុបកាត់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA បន្ថែមទៀត នឹងធ្វើឱ្យជីវភាពពលរដ្ឋកាន់តែរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំង ហើយនឹងកើតមានវិបត្តិផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងសង្គម។
កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា សហភាពអឺរ៉ុបបានអនុម័តជាផ្លូវការនូវសេចក្តីសម្រេចថ្មីមួយដែលមាន ៧ចំណុចធំៗ។ ចំណុចសំខាន់មួយនៃសេចក្តីសម្រេចនេះ គឺព្រមានដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» (EBA) ពីកម្ពុជាបន្ថែមទៀត ប្រសិនបើការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រខែកក្កដាខាងមុខនេះ ធ្វើឡើងមិនស្របតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ ឬប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅតែកើតមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សបន្តទៀត។
ទន្ទឹមនឹងការចេញសារព្រមានពីសហភាពអឺរ៉ុបនេះ កម្ពុជាមិនបានបន្ទន់ឥរិយាបថ ដើម្បីចរចាទេគឺមានតែការវាយបកបន្ថែមវិញ។ នៅថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា អឺរ៉ុបកាត់ប្រពន្ធអនុគ្រោះពន្ធមិនប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ដែលកំពុងបន្តរីកចម្រើននោះទេ។ លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានបញ្ចេញសំឡេងខ្លាំងៗ វាយបកបណ្តាប្រទេសលោកសេរី រួមទាំងសហភាពអឺរ៉ុប និងអាមេរិកដែលបានជួបសួរសុខទុក្ខលោក កឹម សុខា ក្នុងពេលកន្លងទៅនោះថា ជាយុទ្ធនាការបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះកម្ពុជា ហើយក៏ជាផ្នែកមួយដែលធ្វើឱ្យលោក កឹម សុខា ជាប់ទោសកាន់តែធ្ងន់។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាល លោក កត្តា អ៊ន ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា កម្ពុជាមិនខ្វល់ពីការព្រមានរបស់អឺរ៉ុបទេ ព្រោះកម្ពុជាកំពុងតែអនុវត្តន៍ត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់និងគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស ម្យ៉ាងទៀតសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក៏កំពុងតែរីកចម្រើន។
បើពិនិត្យលើប្រតិកម្មរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងឥរិយាបថរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គឺដំណើរការកាត់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធអាចនឹងកើតមានជៀសមិនផុតទេ។
នៅក្នុងវេទិកាអ្នកស្តាប់របស់អាស៊ីសេរីថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជាលោក អាត់ ធន់ មានប្រសាសន៍ថា បច្ចុប្បន្នកម្មករដែលបាត់បង់ការងារកំពុងប្រឹងប្រែងស្វែងរកការងារថ្មីហើយមួយចំនួន ក៏វិលទៅស្រុកកំណើតទាំងមិនមានចំណូល។ លោកបារម្ភថា កម្មករកំពុងជួបការលំបាកខ្លាំង ទាំងត្រូវការលុយចំណាយលើជីវិតប្រចាំថ្ងៃ និងលុយសងធនាគារ។
លោក អាត់ ធន់៖ «ការហូបចុកតម្រូវការសង្គម និងការបង់ទៅលើមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ឬក៏ស្ថាប័នធនាគារផ្សេងៗនេះគឺជាកាតព្វកិច្ចដែលគាត់មិនអាចមិនធ្វើបានទេ។ បើមិនដូច្នេះគឺនឹងរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ ឬសម្ភារផ្សេងៗទៀតជាច្រើន»។
របាយការណ៍ក្រសួងការងារបង្ហាញថា នៅចុងឆ្នាំ២០២២ រោងចក្រជាង៤៩០ បិទទ្វារប៉ះពាល់កម្មករជាង ៥ម៉ឺននាក់។ ចំណែកនៅដើមខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ រោងចក្រ៧១ បន្ថែមទៀតបានបិទទ្វារ ប៉ះពាល់កម្មករជាង ៣ម៉ឺន ២ពាន់នាក់។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សភ្លើងទៀន លោក គីមសួរ ភីរិទ្ធ មានប្រសាសន៍ថា គណបក្សភ្លើងទៀនព្រួយបារម្ភ បើសហភាពអឺរ៉ុបដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA បន្ថែមទៀត នឹងធ្វើឱ្យជីវភាពពលរដ្ឋប៉ះពាល់កាន់តែខ្លាំង។ លោកជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិ និងប្រជាពលរដ្ឋ។
លោក គីមសួរ ភីរិទ្ធិ៖ «ឥឡូវបើគេកាត់EBAគេត្រូវកាត់ការងារយ៉ាងតិច ខ្ញុំថា យ៉ាងតិច ៥០ម៉ឺន ហើយរង្វង់ឡើងដល់លាន ព្រោះពាក់ព័ន្ធគ្រួសារពួកគាត់ទៀត។ អ៊ីចឹង ជីវភាពរបស់ពួកគាត់ធ្ងន់ធ្ងរមួយកម្រិតទៀតហើយ អ៊ីចឹងសុំឱ្យរដ្ឋាភិបាល គណបក្សភ្លើងទៀននៅតែទទូចអ៊ីចឹង សូមឱ្យរដ្ឋាភិបាលពិចារណា ហើយគិតគូរទៅដល់ផលប្រយោជន៍កម្មករ និងប្រជាពលរដ្ឋ» ។
ប្រធានគណបក្សបំណងពលរដ្ឋលោក អ៊ិត សារម្យ មានប្រសាសន៍ថា អ្នកនយោបាយខ្មែរដល់ពេលដែលត្រូវជជែកគ្នាដោយតម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ជាជាងការប្រើអំណាចធ្វើបាបគ្នាដោយបំពានច្បាប់។ លោក អ៊ិត សារម្យ ចាត់ទុកថា ការកាត់ទោសលោក កឹម សុខា ជាករណីជាក់ស្តែងមួយចុងក្រោយដែលសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិមើលឃើញថា ជាទង្វើអយុត្តិធម៌។
ទន្ទឹមនឹងការជំរុញដល់អ្នកនយោបាយមានឥទ្ធិពលនោះ លោក អ៊ិត សារម្យ ក៏ជំរុញឱ្យពលរដ្ឋចូលរួមសកម្មភាព ដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ និងយុត្តិធម៌សង្គម។
លោក អ៊ិត សារម្យ៖ «ទោះជានៅក្នុងការភ័យខ្លាច ការអីក៏ដោយចង់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋស្រលាញ់យុត្តិធម៌ ឱ្យចេះមើលនូវទង្វើទាំងឡាយណាត្រឹមត្រូវ ណាមិនត្រឹមត្រូវ ទង្វើណារំលោភបំពាន។ ទោះយើងមិនអាចសម្ដែងឆន្ទៈ តាមគោលការប្រជាធិបតេយ្យ ដែលពលរដ្ឋជាម្ចាស់ប្រទេសក្នុងការទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពមួយចំនួន ការធ្វើបាតុកម្ម ការធ្វើអីមែន ប៉ុន្តែយើងមានឱកាសតែមួយគត់ សង្ឃឹមតូចមួយ គឺការបោះឆ្នោត»។
សហភាពអឺរ៉ុបកាត់ប្រពន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA លើកទី១ ពីកម្ពុជា កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ ចំនួន ២០ភាគរយ បានបណ្តាលឱ្យប៉ះពាល់ដល់កម្មករប្រមាណ ៧០ម៉ឺននាក់ដោយផ្ទាល់ និងប៉ះពាល់ពលរដ្ឋដោយប្រយោលប្រមាណ ៣លាននាក់។
ជាមធ្យមសហភាពអឺរ៉ុបទិញទំនិញពីកម្ពុជាក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ជាង ៥ពាន់លានដុល្លារ ក្នុង ១ឆ្នាំ។ ការអនុគ្រោះពន្ធពីអឺរ៉ុបបានទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគទាំងវិស័យកាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់ រោងចក្រឧស្សាហកម្មផ្សេងទៀត និងវិស័យកសិកម្ម ឱ្យមកបណ្ដាក់ទុននៅកម្ពុជា ព្រោះពួកគេទទួលបានប្រាក់ចំណេញច្រើន ពេលនាំទៅអឺរ៉ុបដោយមិនជាប់ពន្ធ។
របាយការណ៍របស់អង្គការសង់ត្រាល់បង្ហាញថា គិតត្រឹមដើមឆ្នាំ២០២៣ ពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង ២លាននាក់កំពុងតែធ្វើការងារជាពលករនៅក្នុងប្រទេសថៃ។ ពលករទាំងនោះប្រមាណពាក់កណ្តាល ឬស្មើ ១លាននាក់មិនមានឯកសារស្របច្បាប់ត្រឹមត្រូវ ប្រឈមការកេងប្រវ័ញ្ចពលកម្ម ការជួញដូរ ឬការចាប់ខ្លួនពីសំណាក់សមត្ថកិច្ចថៃ។ ពលរដ្ឋខ្មែរដែលសម្រេចចិត្តទៅធ្វើការនៅប្រទេសថៃ ទាំងជួបការលំបាកនោះដោយសារពិបាករកការងារធ្វើនៅក្នុងប្រទេសហើយមួយចំនួនជាប់បំណុលធ្ងន់ធ្ងរ។
ដូច្នេះការអះអាងរបស់លោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរបស់លោកថា មិនប៉ះពាល់ពីវិធានការរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិនោះ គឺអាចមិនប៉ះពាល់តែក្រុមលោកតែប៉ុណ្ណោះ ចំណែកពលរដ្ឋពិតជាប៉ះពាល់ដល់ជីវភាព ហើយជាតិទាំងមូលប្រឈមការបែកបាក់ដោយសារតែអំពើអយុត្តិធម៌កាន់តែរីកធំឡើងនៅក្នុងសង្គម។
អ្នកជំនាញកិច្ចការនយោបាយលោក ហ៊ុន កុសល លើកឡើងថា សហភាពអឺរ៉ុបបានក្រើនរំឭក និងផ្តល់ពេលឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យប្រមាណ ៥ឆ្នាំមកនេះ។ ប៉ុន្តែលោកថា ជាក់ស្តែងប្រជាពលរដ្ឋ និងអ្នកនយោបាយ នៅតែរងការបំពានពីរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន សែន។
លោក ហ៊ុន កុសល៖ «ការបិទសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ បិទសិទ្ធិសេរីភាពរបស់អ្នកនយោបាយដទៃពិសេសអ្នកនយោបាយរបស់គណបក្សប្រឆាំង គឺដល់ពេលវេលាដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវទទួលខុសត្រូវហើយ ព្រោះអ្នកនយោបាយរបស់គណបក្សប្រឆាំងបានបាត់បង់នូវប្រយោជន៍នយោបាយរបស់ខ្លួនជាច្រើនឆ្នាំ»។
លក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុបដែលទាមទារឱ្យកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ មិនបានបង្ហាញពីបណ្តាប្រទេសនៅអឺរ៉ុបទាញយកផលចំណេញពីកម្ពុជានោះទេ តែផ្ទុយទៅវិញគឺផ្តល់ការផ្សះផ្សាជាតិដោយធ្វើឱ្យមានការបោះឆ្នោតត្រឹមត្រូវ មិនមានជម្លោះ អ្នកមានអំណាចមិនបញ្ជាលើតុលាការ ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋគ្រប់គ្នារស់នៅដោយយុត្តិធម៌ មិនចាំបាច់មានជម្លោះផ្សេងៗត្រូវពឹងលោក ហ៊ុន សែន គ្រប់គ្នានោះទេ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។