ការសិក្សាស្រាវជ្រាវថ្មីមួយរកឃើញថា ប្រទេសចិនកុម្មុយនិស្ត ខកខានមិនបានផ្តល់ប្រាក់កម្ចីដូចតាមការសន្យាដល់គម្រោងសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធខ្នាតយក្សក្រោមគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ (BRI) នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ រហូតដល់ទៅ ៥០ពាន់លានដុល្លារ។ ការខកខាននេះ កំពុងធ្វើឱ្យអនាគតនៃគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវរបស់ចិនស្ថិតក្នុងភាពមិនប្រាកដប្រជា។
លទ្ធផលនៃការ សិក្សាស្រាវជ្រាវ ទើបនឹងចេញផ្សាយដោយវិទ្យាស្ថាន Lowy Instituteដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសអូស្ត្រាលី (Australia) កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមីនា រកឃើញថា ក្នុងចំណោមគម្រោងសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធខ្នាតយក្សចំនួន ៣៤គម្រោង នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលគម្រោងនីមួយៗមានតម្លៃចាប់ពី ១ពាន់លានដុល្លារឡើងទៅ ចិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការផ្តល់កម្ចីដល់គម្រោងខ្នាតយក្សចំនួន ២៤ គម្រោង ដែលមានតម្លៃរហូតដល់ទៅ ៧៧ពាន់លានដុល្លារ។ គម្រោងខ្នាតយក្សរបស់ចិនទាំងនេះ មានដូចជា ផ្លូវរថភ្លើងល្បឿនលឿន ព្រលានយន្តហោះ ស្ពាន និងកំពង់ផែ ជាដើម។ ក៏ប៉ុន្តែ ការស្រាវជ្រាវរកឃើញថា ចិនខកខានមិនបានផ្តល់ប្រាក់កម្ចីដើម្បីអនុវត្តគម្រោងទាំងនេះ ក្នុងចំនួនទឹកប្រាក់រហូតដល់ទៅ ៥២ពាន់លានដុល្លារ ជាពិសេសចាប់តាំងពីមានការផ្ទុះជំងឺរាតត្បាតសាកលកូវីដ១៩។ ផ្ទុយទៅវិញ ស្ទើរតែជាងពាក់កណ្តាលនៃគម្រោងទាំងនេះ ត្រូវចិនលុបចោល កាត់បន្ថយទំហំ ឬមិនអនុវត្តតែម្តង។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវនេះ ពន្យល់ថា មូលហេតុដែលនាំឱ្យចិនខកខានមិនអាចសម្រេចមហិច្ឆតារបស់ខ្លួនយ៉ាងដូច្នេះ គឺដោយសារតែកត្តាមួយចំនួន ក្នុងនោះមានដូចជា ចិនផ្ដោតខ្លាំងពេកទៅលើគម្រោងសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធខ្នាតយក្ស ដែលងាយបង្កឱ្យមានហានិភ័យ ការពន្យាពេល កត្តាអស្ថិរភាពផ្នែកនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសដៃគូក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ការពិគ្រោះយោបល់ទន់ខ្សោយជាមួយដៃគូពាក់ព័ន្ធ និងបម្រែបម្រួលជាសាកលនៃការងាកទៅប្រើប្រាស់ថាមពលស្អាត។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវដដែល សន្និដ្ឋានថា មានភាពមិនប្រាកដប្រជាជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងអនាគតនៃគំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ (BRI) របស់ចិន។ វិបត្តិបំណុលក្នុងប្រទេសខ្ចីបុលជាច្រើន និងលក្ខខណ្ឌសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែធ្លាក់ចុះដុនដាបក្នុងប្រទេសចិនខ្លួនឯង បាននាំឱ្យមានការព្យាករណ៍ថា គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ (BRI) របស់ចិន នឹងរងនូវភាពទន់ខ្សោយកាន់តែខ្លាំង។ មូលហេតុនេះ នឹងញាំងឱ្យចិនងាកមកផ្តោតលើគម្រោងសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធខ្នាតតូច និងមធ្យមនៅក្រៅប្រទេសវិញ។
កាលពីឆ្នាំ២០២៣កន្លងទៅ កម្ពុជាបានបើកដំណើរការព្រលានយន្តហោះសៀមរាបអង្គរអន្តរជាតិ ដែលមានតម្លៃជាង ១ពាន់លានដុល្លារ សាងសង់ក្រោមកម្ចីនៃគម្រោង BRI របស់ចិន។ ក្រៅពីនេះ កាលពីឆ្នាំ២០២២ កម្ពុជាក៏បានសម្រេចគម្រោងសាងសង់ផ្លូវល្បឿនលឿនភ្នំពេញក្រុងព្រះសីហនុ តម្លៃ ២ពាន់លានដុល្លារ។ បច្ចុប្បន្ន ចិនកំពុងផ្តល់កម្ចីដល់គម្រោងសាងសង់ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិភ្នំពេញថ្មីនៅខេត្តកណ្តាល ក្នុងតម្លៃជាង ១ពាន់១រយលានដុល្លារ។ គម្រោងខ្នាតយក្សដែលគ្រោងនឹងបិទបញ្ចប់ក្នុងឆ្នាំ២០២៥ខាងមុខនេះ ដិតដាមទៅដោយរឿងរ៉ាវអាស្រូវនៃការតវ៉ា អំពើហិង្សា និងការចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋជាច្រើននាក់ដោយសារតែជម្លោះដីធ្លីរ៉ាំរ៉ៃ។
គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) របស់ចិន រងការរិះគន់ថា ជាមហិច្ឆតាពង្រីកឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយប្រចាំសតវត្សរបស់ចិនក្នុងគោលបំណងក្លាយជាមហាអំណាចពិភពលោក និងគាបសង្កត់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍឱ្យជាប់អន្ទាក់បំណុលចិនវ័ណ្ឌក។ តាមរយៈគម្រោងនេះ ប្រទេសចិនបានដល់ភាពងាយស្រួលដល់ប្រទេសកម្ពុជា រួមទាំងប្រទេសក្រីក្រមួយចំនួនតាមរយៈការស្នើសុំកម្ចីពីចិនយកអភិវឌ្ឍ ខណៈក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលជាតិ និងអន្តរជាតិ រិះគន់ថា ក្រុមហ៊ុនចិនដែលចូលមកអភិវឌ្ឍពុំបានខ្វាយខ្វល់ពីការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងគិតគូរពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថានឡើយ។ កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៀត ប្រទេសក្រីក្រមួយចំនួន ដូចជា ឡាវ (Laos) ស្រីលង្កា (Sri Lanka) និងប្រទេសមួយចំនួនទៀតនៅតំបន់ទ្វីបអាហ្វ្រិក បានបាត់បង់អធិបតេយ្យជាតិរបស់ខ្លួន ដោយសារក្រុមហ៊ុនវិនិយោគរបស់ចិនកេងប្រវ័ញ្ចធនធានធម្មជាតិ គ្រប់គ្រងកំពង់ផែ ឬតំបន់សំខាន់ៗក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួនជាថ្នូរនឹងការដោះបំណុលចិន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។