សង្គមស៊ីវិលចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលបង្កើនចំនួនក្រសួងមួយចំនួនទៀតចូលក្នុងចង្កោមអាទិភាពដែលត្រូវទទួលបានថវិកាជាតិខ្ពស់ក្នុងការចាយវាយប្រចាំឆ្នាំ។
ក្រសួងដែលរដ្ឋាភិបាល មិនទាន់រាប់បញ្ចូលក្នុងវិស័យអាទិភាពនោះ រួមមាន ក្រសួងកសិកម្ម អភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ព្រមទាំងក្រសួងមួយចំនួនទៀត ក្នុងចំណោមក្រសួង ស្ថាប័នរដ្ឋចំនួន៣៩។
ក្រៅពីនេះក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ក៏ស្នើសុំឱ្យរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន បង្ហាញតម្លាភាព ក្នុងការចាយវាយថវិកាជាតិ ដែលបានដំឡើងរហូតដល់ចំនួនជាង៨ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ២០២០ខាងមុខនេះឱ្យមានតម្លាភាព និងគួរតែទម្លាក់ថវិកាទាំងនេះ ទៅដល់ថ្នាក់ក្រោមជាតិ ឬថ្នាក់មូលដ្ឋានឱ្យបានច្រើនបំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។
ក្រុមមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលកត់សម្គាល់ថា ថវិកាជាតិឆ្នាំថ្មី ឆ្នាំ២០២០ មានការកើនឡើងច្រើនជាងបណ្ដាឆ្នាំមុនៗគួរឱ្យកត់សម្គាល់។
គម្រោងចំណាយថវិកាជាតិឆ្នាំថ្មីមានចំនួនដល់ទៅជាង ៨ពាន់លានដុល្លារ គឺកើនឡើងជាង ២ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក បើធៀបនឹងថវិកាឆ្នាំ២០១៩។
ប៉ុន្តែ ថវិកានេះនៅផ្ដុំគ្នាច្រើនត្រឹមតែក្រសួងមួយចំនួន ដែលមិនពាក់ព័ន្ធផ្ទាល់ជាមួយកសិករដែលជាប្រជាពលរដ្ឋថ្នាក់ក្រោមនោះឡើយ។
ក្រសួងពីរដែលត្រូវបានបង្កើនថវិកាច្រើនជាងគេ គឺក្រសួងការពារជាតិ និងក្រសួងមហាផ្ទៃ បានទទួលទឹកប្រាក់ចំណាយខ្ពស់ប្រមាណ ៣ដងបើប្រៀបធៀប នឹងក្រសួងកសិកម្ម និងក្រសួងអភិវឌ្ឍជនបទ។
ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជ័យ យល់ថា ក្រសួងមួយចំនួនស្ទើរលែងជាចំណុចអាទិភាពទៀតហើយរហូតមកដល់ពេលនេះ ដូចជាក្រសួងការពារជាតិជាដើម៖ «វិស័យការពារជាតិ ខ្ញុំគិតថា មិនត្រូវជាវិស័យត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ពេកនោះទេ ព្រោះការដាក់វិស័យការពារជាតិជាវិស័យអាទិភាពមានប៉ុន្មានឆ្នាំរួចមកហើយ អ៊ីចឹងឆ្នាំក្រោយៗគួរពិចារណាដាក់វិស័យនេះក្នុងចង្កោមអាទិភាព ហើយវិស័យកសិកម្មគួរតែពិចារណាដាក់ក្នុងវិស័យអាទិភាព»។
លោកថា វិស័យកសិកម្ម ជាវិស័យមួយដែលនៅជាប់ផ្ទាល់នឹងកសិករនិងរកប្រាក់ចំណូលជូនសង្គមគ្រួសារពួកគាត់ និងចំណូលថវិកាជាតិ គួរចាត់ទុកជាវិស័យអាទិភាព បន្ទាប់ពីវិស័យសុខាភិបាល អប់រំ និងសង្គមកិច្ច។
លោកយល់ថា នៅពេលរដ្ឋាភិបាលពង្រឹងក្បាលម៉ាស៊ីនផ្នែកវិស័យកសិកម្មឱ្យរឹងមាំជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋ ផលិតផលកសិកម្មនឹងទទួលបានភាពប្រសើរឡើង ពីព្រោះបច្ចុប្បន្ន ជីវភាពរបស់កសិករ នៅជួបការលំបាកខ្លាំង ហើយការជួយជ្រោមជ្រែងលើផ្នែកខាងបច្ចេកទេស ការទំនុកបម្រុងដើមទុនជូនពួកគាត់ នៅមានកម្រិតទាប ហើយផលិតផលកសិកម្មនៅមានការនាំចូលច្រើនពីក្រៅប្រទេស។
ព្រឹទ្ធសភារបបក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី៩ ធ្នូ បានអនុម័តទាំងស្រុងលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ថវិកាជាតិឆ្នាំ២០២០ ដោយគ្មានការកែប្រែ តាំងពីរដ្ឋសភាមក។
របាយការណ៍សង្ខេបប្រតិបត្តិនៃសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងឆ្នាំ២០២០ របស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ បានបង្ហាញថា វិស័យចំនួន៤ គឺវិស័យរដ្ឋបាលទូទៅ វិស័យការពារជាតិ- សន្តិសុខ សណ្ដាប់ធ្នាប់ សាធារណៈ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ច ដែលរួមមានក្រសួងចំនួន៥ បានទទួលចំណែកទឹកប្រាក់សម្រាប់ចំណាយកើនខ្ពស់ជាងគេ។
ក្នុងនោះក្រសួងការពារជាតិ ទទួលបានទឹកប្រាក់ជាង ៦២៣លានដុល្លារ។ ក្រសួងមហាផ្ទៃទទួលបានទឹកប្រាក់ជាង ៥រយលាន ដុល្លារ (៥១២លានដុល្លារ)។ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ទទួលបានទឹកប្រាក់ជាង ៩រយលានដុល្លារ (៩១៩លានដុល្លារ)។ ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន ទទួលបានទឹកប្រាក់ជិត ៨រយលានដុល្លារ (៧៩១លានដុល្លារ) ក្រសួងសុខាភិបាល ទទួលបានទឹកប្រាក់ជាង ៥រយលានដុល្លារ (៥១៧លានដុល្លារ)។ ចំណែកក្រសួងកសិកម្ម និងក្រសួងអភិវឌ្ឍជនបទដែលរដ្ឋាភិបាលភ្នំពេញមិនទាន់ចាត់ចូលក្នុងវិស័យអាទិភាពចម្បងនោះ គឺមានទឹកប្រាក់ចំណាយតិចជាងក្រសួងការពារជាតិ និងក្រសួងមហាផ្ទៃបីដង។ ឧទាហរណ៍៖ ក្រសួងកសិកម្ម ទទួលបានទឹកប្រាក់ ប្រមាណ ១៥៣លានដុល្លារ។
ចំណែក ក្រសួងអភិវឌ្ឍជនបទ ដែលពាក់ព័ន្ធ នឹងការរស់នៅរបស់កសិករដែរនោះ ទទួលបានទឹកប្រាក់ប្រមាណ ១៦៤លានដុល្លារ។
ទន្ទឹមនឹងការបង្កើនការចំណាយលើថវិកាជាតិនេះ រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ក៏គ្រោងបង្កើនការខ្ចីបំណុលបរទេសជិត ២ពាន់លានដុល្លារបន្ថែមទៀតដែរ ដើម្បីយកមកបង្គ្រប់ការចំណាយនេះ ស្របពេលកម្ពុជាកំពុងជំពាក់បំណុលបរទេសជាង ៧ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។
ប្រធានសម្ព័ន្ធសមាគមកសិករកម្ពុជា (CCFC) លោក ថេង សារឿន មានប្រសាសន៍ថា ការដែលរដ្ឋាភិបាលមានទឹកគ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងដៃ ក្នុងការដំឡើងលើគម្រោងចំណាយរបស់ខ្លួនជាការល្អម្យ៉ាង ប៉ុន្តែរឿងសំខាន់ គឺថា តើការចំណាយនោះចំគោលដៅ ឬអត់ តើថវិកានោះចំណាយសម្រាប់អភិវឌ្ឍផ្ដល់ជាប្រយោជន៍ដល់កសិករពិតប្រាកដដែរឬទេ..? ឬក៏ទឹកប្រាក់នោះសម្រាប់បម្រើតែផលយោជន៍របស់មន្ត្រីថ្នាក់លើ?
ចំណុចទាំងនេះ គឺជាក្តីកង្វល់របស់ក្រុមសង្គមស៊ីវិល និងប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមសហគមន៍ជនបទ។
លោកបន្តថា សម្រាប់លោកវិស័យកសិកម្ម គួរតែជាវិស័យអាទិភាពចម្បងមួយ ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំង ដោយត្រូវបង្កើនថវិកាឱ្យបានខ្ពស់ដូចវិស័យសំខាន់ដទៃទៀតដែរ ហើយធ្វើម៉េចគ្រប់គ្រងការចាយវាយថវិកានោះឱ្យមានតម្លាភាព មានលំហូរធ្លាក់ដល់ដៃកសិករ ឬធ្វើអ្វីដែលផ្ដល់ប្រយោជន៍ជូនដល់ពួកគាត់ផ្ទាល់ ដូចការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័នសម្រាប់បម្រើដល់ការធ្វើកសិកម្ម រួមមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ បច្ចេកទេស ដើមទុន និងបំពេញតម្រូវការផ្សេងៗដែលជាតម្រូវការអាទិភាពរបស់ពួកគាត់៖ «ចង់ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលដំឡើងថវិកាឱ្យបានច្រើនលើវិស័យកសិកម្មដើម្បីបំពេញតម្រូវការរបស់កសិករ ប៉ុន្តែបើរដ្ឋាភិបាលមិនបានគិតគូរចាត់អាទិភាពលើវិស័យនេះទេ ខ្ញុំគិតថា ការបែងចែកថវិកាជាតិនៅតែមានភាពលំអៀងទៅលើវិស័យម្ខាងៗ ហើយគិតពីបញ្ហាសុខទុក្ខប្រជាពលរដ្ឋថ្នាក់មូលដ្ឋាននៅមានកម្រិតទាប»។
លោកបន្តថា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះបានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពនោះ រដ្ឋាភិបាលគួរតែបង្កើនថវិកាឱ្យបានក្នុងរង្វង់ពី ១ពាន់លាន ទៅ ២ពាន់លានដុល្លារ សម្រាប់ក្រសួងកសិកម្ម និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធដទៃផ្សេងទៀតទើបអាចមានលទ្ធភាពដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមចំពោះមុខរបស់កសិករបានក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន៖ «ជាពិសេសអ្នកក្រីក្រដែលពុំមានលទ្ធភាពប្រកបមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិតបាន ហើយសព្វថ្ងៃពួកគាត់រស់នៅក្នុងស្ថានភាពលំបាកវេទនារកមួយថ្ងៃរស់មួយថ្ងៃ»។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលគឺ លោក ផៃ ស៊ីផាន ពន្យល់ថា ការដំឡើងថវិកាឆ្នាំ២០២០ទៅក្រសួងមួយចំនួនមានចំនួននោះ ដោយសារក្រសួងទាំងនោះជាក្រសួងអាទិភាពចម្បង ឈរលើការកសាងធនធានមនុស្ស ដើម្បីត្រៀមលក្ខណៈចូលទៅក្នុងបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្មលើកទី៤ និងការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្សេងដែលចំបាច់ ស្របតាមនយោបាយចតុកោណ។ លោកបន្តថា ចំពោះវិស័យកសិកម្ម គឺស្ថិតនៅក្នុងចង្កោម អាទិភាពទី២ ដែលមានការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់នៅជំហានបន្ទាប់៖ «ដូច្នេះមិនបានន័យថា យើងបោះបង់ចោលវិស័យកសិកម្មនោះទេ ដូចថ្មីៗនេះសម្ដេចបានទម្លាក់លុយដើម្បីសម្រួលដល់ការធ្លាក់ថ្លៃស្រូវ»
ទោះជាយ៉ាងណា តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវរបបក្រុងភ្នំពេញរំលាយចោល និងអ្នកឃ្លាំមើលសង្គមយល់ឃើញប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា គម្រោងចំណាយរបស់រដ្ឋជារៀងរាល់ឆ្នាំ ធ្វើឡើងដោយខ្វះតម្លាភាព ហើយទំនងជាមួយផ្នែកត្រូវបាត់ដោយសារអំពើពុករលួយ ជាពិសេសនៅពេលកម្ពុជាគ្រប់គ្រងដោយរបបឯកបក្ស ដែលរាល់ការសម្រេចចិត្តស្ថិតនៅលើកណ្តាប់ដៃលោក ហ៊ុន សែន។
ចំណែក បណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ អ្នកជំនាញកសិកម្ម និងជាអតីតប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សានិងអភិវឌ្ឍន៍កសិកម្មកម្ពុជា ឬហៅថា អង្គការសេដាក (CEDAC) នៅតែចាត់ទុកកសិកម្មជាវិស័យអាទិភាពមួយ ដែលអាចជួយអភិវឌ្ឍជាតិ បានទូលំទូលាយ លើកស្ទួយជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋ កាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ រក្សាសន្តិសុខស្បៀងឱ្យមាននិរន្តភាព និងសេដ្ឋកិច្ច។
ប៉ុន្តែលោកថា ជាអកុសល វិស័យកសិកម្ម ពិបាកនឹងដើរលឿនទៅមុខបានដោយ ដោយសារខ្វះការយកចិត្តទុកដាក់ពីរដ្ឋាភិបាល ខ្ទង់ថវិកាជាតិដែលបែងចែកសម្រាប់វិស័យនេះទោះតិចក្តីច្រើនក្តី គឺស្ទាក់នៅត្រឹមតែថ្នាក់លើ ប្រមាណជា៨០% ដូច្នេះពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំថវិកាជាតិនៅសល់តិចតួចណាស់ដែលធ្លាក់ដល់មូលដ្ឋានសម្រាប់អភិវឌ្ឍ៖ «អ៊ីចឹងហើយបានយើងទាមទារឱ្យមានមន្ត្រីកសិកម្ម គ្រូកសិកម្មល្អចុះជួយប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមភូមិ ឃុំ ខ្ញុំគណនាទៅយើងត្រូវការពួកគាត់រហូតដល់ ៥ពាន់នាក់ និងត្រូវចំណាយចន្លោះពី៣០ ទៅ ៥០លានដុល្លារ»។
លោកផ្ដល់យោបល់ថា ដើម្បីអភិវឌ្ឍទៅបាន រដ្ឋត្រូវប្រើប្រាស់ថវិកាជាតិ ឬថវិកាផ្សេងទៀតទម្លាក់ទៅមូលដ្ឋាន ដើម្បីបង្កើតឥណទាន កសិកម្ម ដែលផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីក្នុងអត្រាការប្រាក់ទាបសម្រាប់កសិករតូចតាចមានលទ្ធភាពខ្ចីយកទៅប្រើប្រាស់តាមតម្រូវការចំបាច់ក្នុងរបរកសិកម្ម។ ក្នុងនោះដែរ លោកក៏ធ្លាប់ស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលឱ្យទម្លាក់ថវិកាជាតិប្រមាណ២៥ភាគរយ ដល់ថ្នាក់មូលដ្ឋាន ភូមិ ឃុំ ឬ មួយ ឃុំ ចំនួន ១លានដុល្លារ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទឹក ធារាសាស្ត្រ បញ្ហាបច្ចេកទេសកសិកម្ម និងបញ្ហាពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗទៀត៖ «ជារួមទី១ យើងមើលតាមវិស័យ ហើយទី២ យើងធ្វើវិមជ្ឈការពីលើទៅក្រោមឱ្យបានច្រើន ទន្ទឹមហ្នឹងយើងទាមទារឱ្យមានការពង្រឹងសមត្ថភាពគ្រប់គ្រងប្រើប្រាស់ថវិកាតាមដានវាយតម្លៃលើការចាយវាយថវិកា ហើយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ថ្នាក់ ភូមិ ឃុំ ស្រុក គាត់មានធនធាន មានសមត្ថភាព និងសេរីភាពក្នុងការគ្រប់គ្រង និងប្រើប្រាស់ថវិកាជាតិនេះបានត្រឹមត្រូវ»។
រដ្ឋាភិបាលភ្នំពេញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ បានកំណត់ចំណាយប្រមាណ ៦.៧០០លានដុល្លារ (២៧.១៦៤.៩៩៦លានរៀល) សម្រាប់ការចំណាយទូទៅរបស់រដ្ឋ ហើយសម្រាប់គម្រោងថវិកាសរុបសម្រាប់ឆ្នាំ២០២០ គឺជាង៨ពាន់លានដុល្លារ គឺកើនឡើងជាង ២ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកបើធៀបនឹងថវិកាឆ្នាំ២០១៩៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។