សហជីព និងអ្នកជំនាញខាងសេដ្ឋកិច្ចយល់ថា រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន គួរប្រឹងប្រែងរក្សាឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីសហភាពអឺរ៉ុប ជាជាងពន្លឿនការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយប្រទេសចិន។ ប្រតិកម្មនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពេលមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលអះអាងថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិននឹងត្រូវចុះហត្ថលេខាឱ្យបានមុនថ្ងៃទី១២ សីហា ពោលគឺមុនសហភាពអឺរ៉ុបដក EBA ផ្នែកខ្លះពីកម្ពុជាជាផ្លូវការ។
តំណាងខាងសហជីពជឿថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិន មិនអាចប៉ះប៉ូវការខាតបង់ និងផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ច កើតចេញពីការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នោះឡើយ ព្រោះកម្ពុជានាំទំនិញទៅប្រទេសចិនតិចតួចបំផុត បើប្រៀបធៀបនឹងទំនិញដែលកម្ពុជានាំទៅសហភាពអឺរ៉ុប។
ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា លោក អាត់ ធន់ ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា សហភាពអឺរ៉ុបនៅតែទីផ្សារធំបំផុតរបស់កម្ពុជា ហើយគន្លឹះសំខាន់នៃពាណិជ្ជកម្មរវាងភាគីទាំងពីរ គឺអាស្រ័យលើឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះឯង។ លោកថា ការមិនខ្វាយខ្វល់រឿងបាត់បង់ EBA ហើយទៅស្រវាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិន ដូចអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលកំពុងធ្វើនេះ ជារឿងមិនត្រឹមត្រូវឡើយ៖ « បើកម្ពុជាប្រលែងចោលទីផ្សារអឺរ៉ុប ទីផ្សារអាមេរិក ហើយចាប់ទីផ្សារមួយដែលមិនមានសក្ដានុពលនាំចេញផលិតផលរបស់យើង ខ្ញុំគិតថា វាដូចជាមិនទាន់ត្រឹមត្រូវទេ។ ទីផ្សារអាមេរិក ទីផ្សារអឺរ៉ុប នៅតែជាកន្លែងសំខាន់នៅឡើយទេ ព្រោះលើពិភពលោក គឺមានតែទីផ្សារអឺរ៉ុប និងទីផ្សារអាមេរិកហ្នឹង ដែលនាំចូល ហើយក្នុងតម្លៃថ្លៃ ដែលទិញច្រើនជាងគេ » ។
ក្រោយដំណើរការចរចាដ៏ខ្លី របបក្រុងភ្នំពេញ និងរបបក្រុងប៉េកាំង បានព្រមព្រៀងគ្នាលើពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរ កាលពីថ្ងៃទី២១ កក្កដា។
ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជាអតីតរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជា លោក ហោ ណាំហុង អះអាងថា ការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ នឹងធ្វើឡើងមុនថ្ងៃទី១២ សីហា គឺមុនពេលសហភាពអឺរ៉ុបសម្រេចដកហូតការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ចំនួន ២០% ពីកម្ពុជា។ លោកបញ្ជាក់ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នឹងទៅចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះនៅប្រទេសចិន។ ប្រព័ន្ធឃោសនារបបក្រុងភ្នំពេញស្រង់សម្ដីលោក ហោ ណាំហុង ទៀតថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនេះ នឹងជួយឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាកាន់តែរីកចម្រើន និងជាសារប្រាប់ទៅសហភាពអឺរ៉ុបថា កម្ពុជាមានច្រកសេដ្ឋកិច្ចពិសេសមួយទៀត ក្រៅពីសហភាពអឺរ៉ុប។
ផ្ទុយពីការអះអាងបែបនេះ អ្នកជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ លោក ង៉ែត ជូ មើលឃើញថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះផ្តល់ប្រយោជន៍ច្រើនទៅឱ្យភាគីចិន ព្រោះចិននាំទំនិញមកកម្ពុជា ច្រើនជាងកម្ពុជានាំទៅចិន។ លោកទទួលស្គាល់ថា កម្ពុជានឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍មួយចំនួន ដូចជា កំណើននាំចេញផលិតផលទៅប្រទេសចិន និងការថយបន្ទុកចំពោះវត្ថុធាតុដើម ដែលត្រូវនាំចូលពីប្រទេសចិន ប៉ុន្តែកម្ពុជានឹងត្រូវខាតបង់ចំណូលពន្ធគយរាប់លានដុល្លារពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។ លោក ង៉ែត ជូ បន្តថា រដ្ឋាភិបាលមិនគួរមកពន្លឿនការចរចារឿងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយប្រទេសចិននៅក្នុងកាលៈទេសៈបែបនេះឡើយ ប៉ុន្តែគួរតែប្រឹងប្រែងរក្សាឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA ដែលមានស្រាប់នោះទៅវិញ ព្រោះទីផ្សារធំបំផុតរបស់កម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ន គឺនៅសហភាពអឺរ៉ុប៖ « សេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា យើងមានឱនភាពច្រើន ហើយយើងនៅមានឱនភាពថវិកាជាតិទៀត អ៊ីចឹងយើងគួរតែព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណារក្សាឱ្យបានសិន ចាំយើងរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចជាតិឱ្យបានរឹងមាំតទៀត។ ខ្ញុំទទួលស្គាល់ថា EBA នឹងបាត់ ប៉ុន្តែនៅក្នុងស្ថានភាពនេះ បូកនឹងកូវីដទៅទៀតហ្នឹង គឺថាការបាត់បង់ EBA ដោយផ្នែកហ្នឹង វាជាបន្ទុកធំរបស់រដ្ឋាភិបាលហើយ » ។
ពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងចិន មានទំហំជាង ៧ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក កាលពីឆ្នាំ២០១៩។ កម្ពុជានាំទៅចិនបានត្រឹមតែជិត ៩រយលានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែចិននាំមកកម្ពុជាវិញ មានជាង ៦ពាន់លានដុល្លារ។
ដោយឡែក ទំនិញដែលកម្ពុជានាំទៅចេញទៅសហភាពអឺរ៉ុបកាលពីឆ្នាំ២០១៧ វិញ គិតជាទឹកប្រាក់ជាង ៦ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ក្នុងនោះកម្ពុជារួចកាតព្វកិច្ចពន្ធជិត ៧រយលានដុល្លារអាមេរិក។ តួលេខនេះ បង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា គ្រាន់តែទឹកប្រាក់ដែលកម្ពុជាចំណេញពីការមិនបង់ពន្ធតាមរយៈប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA គឺមានចំនួនសឹងតែស្មើនឹងទំហំទំនិញរបស់កម្ពុជានាំទៅប្រទេសចិន។ ទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជាកំពុងប្រឈមការបាត់បង់ការអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ ចំនួន ២០% ដោយសារតែការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ និងជាប្រព័ន្ធប្រព្រឹត្តដោយរបបលោក ហ៊ុន សែន។ សេចក្ដីសម្រេចនេះ នឹងចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី១២ សីហា ខាងមុខ ប្រសិនបើរបបក្រុងភ្នំពេញមិនព្រមស្ដារស្ថានភាពយ៉ាប់យ៉ឺនផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនេះទេ។
មេដឹកនាំសហជីព លោក អាត់ ធន់ សង្កត់ធ្ងន់ថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA គឺជាគន្លឹះនៃទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងសហភាពអឺរ៉ុប ដូច្នេះបើបាត់បង់ EBA នោះ បរិមាណទំនិញដែលកម្ពុជានាំទៅសហភាពអឺរ៉ុបក៏នឹងត្រូវថយចុះទៅតាមនោះដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។