សហគមន៍ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ១០៣ស្ថាប័ន ចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយ នៅថ្ងៃទី២៥ កុម្ភៈ បង្ហាញពីកង្វល់ជាច្រើន ចំពោះករណីអាជ្ញាធរហាមឃាត់ពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន មិនឱ្យចុះល្បាតព្រៃ និងធ្វើពិធីបុណ្យព្រៃឡង់ ដែលជាការប៉ះពាល់ដល់ការអភិរក្សព្រៃឡង់។ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍សម្ដែងគាំទ្រសកម្មភាពសហគមន៍ព្រៃឡង់ទាំងបួនខេត្ត ដោយបញ្ជាក់ថា ពួកគេមានសិទ្ធិការពារព្រៃឈើ និងធ្វើបុណ្យព្រៃឡង់តាមប្រពៃណី ពុំមានអ្វីខុសច្បាប់នោះទេ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍កម្រាស់ ៣ទំព័រ បានបង្ហាញទស្សនរួមមួយ ពីកង្វល់ជាច្រើន ដែលមន្ត្រីឧទ្យានុរក្សប្រដាប់ដោយកាំភ្លើងរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន រារាំងសមាជិកបណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ ព្រះសង្ឃ និងក្រុមនិស្សិតរាប់រយនាក់ មិនឱ្យប្រារព្ធពិធីបុណ្យបំបួសដើមឈើ ប្រចាំឆ្នាំនៅក្នុងព្រៃកាលពីចុងសប្ដាហ៍មុន។ ពួកគេចាត់ទុកទង្វើនេះ គឺជាការរឹតត្បិតមិនសមហេតុផលតាមទំនើងចិត្តទៅលើសេរីភាពដើរហើរ និងរាំងខ្ទប់ការកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងអភិរក្សព្រៃឈើរបស់សហគមន៍។
ខ្លឹមសារក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ក៏បានបកស្រាយពីចំណុចស្នូលមួយចំនួន ដែលក្រសួងបរិស្ថានយកច្បាប់ស្តីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិមាត្រា ១១ ជាមូលដ្ឋាន ដើម្បីហាមឃាត់មិនឱ្យពលរដ្ឋចូលតំបន់ការពារធម្មជាតិ ដោយគ្មានការអនុញ្ញាត។ ទោះជាយ៉ាងណា មាត្រា ១១ សំដៅលើតំបន់ដែលបានកំណត់ និងបែងចែករួច ដែលជាតំបន់ស្នូលត្រូវ ការពារខ្លាំងជាងគេក្នុងចំណោមតំបន់ទាំងបួនខេត្ត ដែលតម្រូវឱ្យសុំការអនុញ្ញាតពីក្រសួងសាមី មុនពេលចូលទៅកាន់តំបន់ការពារធម្មជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែក្រសួងបរិស្ថាន មិនទាន់បែងចែកតំបន់ស្នួល នៅឡើយទេមកទល់ពេលនេះ។
នាយករងកម្មវិធីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា ព្រៃឡង់នៅមិនទាន់មានការកំណត់ តំបន់ស្នួលដែលជាតំបន់ហាមឃាត់ តឹងរ៉ឹងនៅឡើយទេ ហើយការយកច្បាប់ស្ដីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិ ដើម្បីហាមឃាត់សហគមន៍ ព្រះសង្ឃ និងក្រុមនិស្សិតមិនឱ្យចូលព្រៃឡង់ ជារឿងមិនស្របតាមច្បាប់។ លោកថា ច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល មិនបានកំណត់ ឱ្យសហគមន៍មូលដ្ឋានឋិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ច្បាប់នេះទេ។ ចំណែករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង បានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា សហគមន៍មូលដ្ឋានមានសិទ្ធិការពារប្រយោជន៍សាធារណៈ និងធនធានធម្មជាតិ៖ «តំបន់ព្រៃឡង់ ជាតំបន់ការពារធម្មជាតិរួម មកទល់ពេលនេះខ្ញុំលើកឡើងថា មិនទាន់កំណត់តំបន់ស្នូលទេ ។ ការមិនទាន់កំណត់តំបន់ស្នូលមានន័យថា ឋិតក្នុងពលរដ្ឋដែលគាត់អាចប្រារព្ធទិវាបំបួសដើមឈើ ជារៀងរាល់ឆ្នាំគាត់តែងតែធ្វើបាន។ ឆ្នាំនេះគាត់បានជូនដំណឹងទៅអាជ្ញាធរ ពីរឿងទិវាបុណ្យបំបួសដើមឈើ ហើយមិនមានការឆ្លើយតបណាមួយ សម្រាប់គាត់ទេ។ បើគាត់ជូនដំណឹងហើយមិនមានការឆ្លើយតប មានន័យថា ជាការយល់ព្រម។ អ៊ីចឹងហើយបានដល់ថ្ងៃ គាត់ទៅប្រារព្ធទិវាហ្នឹង ត្រូវបានហាមឃាត់ និងរឹតត្បិត » ។
អាស៊ីសេរីបានព្យាយាមទាក់ទង អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្ត្រា ដើម្បីសុំប្រតិកម្មតបទៅនឹង សេចក្ដីថ្លែងការណ៍នេះ ក៏ប៉ុន្តែទូរស័ព្ទហៅចូល គ្មានអ្នកទទួលនៅថ្ងៃទី២៥ កុម្ភៈ។
តែទោះជាយ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យរូបនេះ បានថ្លែងក្នុងទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ក្រសួងថា សមាជិកបណ្ដាញព្រៃឡង់ និងសមាគមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ក្រោមការឃ្លាំមើលដោយអង្គការ លីកាដូ បានព្យាយាមចូលទៅក្នុងតំបន់ស្នូលនៃដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់ ដែលជាតំបន់សំបូរដោយប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី សត្វព្រៃគ្រប់ប្រភេទ ដែលត្រូវហាមឃាត់ អនុលោមតាមច្បាប់ស្ដីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិ។ លោកថា ក្រសួងបរិស្ថានសម្ដែងការសោកស្ដាយ ចំពោះឥរិយាបថបំពានច្បាប់ ម្ដងហើយម្ដងទៀត របស់ក្រុមសមាជិកបណ្ដាញព្រៃឡង់ ដែលបណ្ដាញខ្លួនឯងមិនមានការចុះបញ្ជីស្របច្បាប់ត្រឹមត្រូវ និងថែមទាំងធ្វើសកម្មភាពល្មើសច្បាប់ស្ដីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិ។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា អះអាងថា មាត្រា ១១ នៃច្បាប់ស្ដីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិ ការចេញចូលក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិ ដែលជាតំបន់គ្រប់គ្រងតឹងរ៉ឹង សម្រាប់ការអភិរក្សប្រភេទសត្វ រុក្ខជាតិកម្រជិតផុតពូជទទួលរងគ្រោះ មានប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីផុយស្រួយ ត្រូវហាមឃាត់ លើកលែងតែមន្ត្រីរដ្ឋបាលការពារ និងអភិរក្សធម្មជាតិ៖ «បណ្ដាញព្រៃឡង់គាត់ចូលទៅនេះ គាត់ចូលទៅតំបន់ស្នូល ចូលទៅនេះយើងមិនអនុញ្ញាតឱ្យចូលទេ ដោយសារវាប៉ះពាល់សត្វផ្សេងៗ។ បណ្ដាញព្រៃឡង់ ដែលគាត់ធ្វើសកម្មភាពនេះ គឺជាសកម្មភាពមួយ មិនមានការទទួលស្គាល់ដោយច្បាប់ទេ ដោយសារតែបណ្ដាញព្រៃឡង់ដែលគាត់ចងក្រងនេះ ជាបណ្ដាញមួយដែលខុសច្បាប់ ដែលមិនបានចុះបញ្ជីក្នុងក្រសួងមហាផ្ទៃ ឬស្នើសុំទទួលស្គាល់ណាមួយ ចុះកិច្ចព្រមព្រៀងណាមួយធ្វើការងារជាមួយក្រសួងពាក់ព័ន្ធទេ » ។
តែទោះយ៉ាងណា អ្នកសិក្សាច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ និងជាប្រធានកម្មវិធី នៃបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា លោក ស ម៉ូរី ចាត់ទុកថា ការលើកឡើងរបស់ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភត្ត្រា មិនបានបញ្ជាក់មូលហេតុ និងហេតុផលសមរម្យតាមច្បាប់នោះទេ ក្នុងការហាមឃាត់សកម្មភាពសហគមន៍ព្រៃឡង់។ លោកបញ្ជាក់ថា ក្រសួងមហាផ្ទៃធ្លាប់លើកឡើងថា សហគមន៍មូលដ្ឋានមិនតម្រូវឱ្យចុះបញ្ជីនោះទេ ហើយពួកគេមានសិទ្ធិធ្វើការងារជាសមូហភាពការពារទ្រព្យសាធារណៈ និងធនធានធម្មជាតិបានទូលំទូលាយ។ ហេតុនេះ ការលើកឡើងរបស់លោក នេត្រ ភត្ត្រា ដែលចោទសហគមន៍ព្រៃឡង់ថា ជាបណ្ដាញក្រៅច្បាប់ គឺជារឿងមិនត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់៖ «មកដល់ឥឡូវនេះ យើងមិនទាន់ឃើញឯកសារជាផ្លូវការដែលបញ្ជាក់ដោយក្រសួងបរិស្ថានមានការបែងចែកច្បាស់លាស់ ពីតំបន់ស្នូល និងតំបន់ទ្រនាប់ ស្ដីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិនោះទេ។ អ៊ីចឹងការហាមឃាត់របស់ក្រសួងបរិស្ថានហ្នឹង មិនបានបញ្ជាក់ពីមូលដ្ឋានសមស្រប ហាមឃាត់សិទ្ធិរបស់គាត់ រៀបចំពិធីបុណ្យព្រៃឡង់។ ហេតុផលផ្អែកតាមច្បាប់នេះ មិនបានសំអាងមូលហេតុច្បាស់លាស់ ត្រឹមត្រូវ និងច្បាស់លាស់ ក្នុងការបិទសិទ្ធិបណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ដែរ » ។
តំណាងបណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់នៅខេត្តកំពង់ធំ លោក ហឿន សុភាព ថ្លែងថា កាលពីឆ្នាំមុនៗ សហគមន៍អាចចូលទៅព្រៃឡង់ដោយសេរី ដើម្បីធ្វើសកម្មភាពការពារព្រៃឡង់ ក៏ប៉ុន្តែប៉ុន្តែថ្មីៗ នេះ ពួកគេកំពុងជួបការលំបាក ដោយសារក្រសួងរឹតត្បិតសកម្មភាពមិនឱ្យចុះល្បាត៖ «នាយករដ្ឋមន្ត្រីគួរតែចុះស្រាវជ្រាវ ហើយឯកឧត្ដម សាយ សំអាល់ ជារដ្ឋមន្ត្រីផ្ទាល់គួរតែចុះស្រាវជ្រាវដែរ ព្រោះថា មន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមរបស់លោក កំពុងមានការឃុបឃិតចូលដៃជើងជាមួយបទល្មើសហើយ។ ព្រៃឈើមិនត្រូវមានការកាត់បន្ថយ នៃការកាប់បំផ្លាញទេ កំពុងតែមានការកាប់បំផ្លាញ ជារៀងរហូត រលាយហិនហោចនៅពេលខាងមុខនេះ។ ប្រសិនបើលោកមិនមានវិធានការ។ ខ្ញុំគិតថា ពួកមូលដ្ឋានគឺ ស៊ុមគ្រលុំតែជាមួយពួករកស៊ីព្រៃឈើទេ » ។
បណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ដែលគ្របដណ្ដប់ដោយព្រៃឈើទាំងបួនខេត្តរួមមាន ខេត្តស្ទឹងត្រែង ព្រះវិហារ ក្រចេះ និងខេត្តកំពង់ធំ លើផ្ទៃដីទំហំជាង ៤៣ម៉ឺនហិកតារ។ សហគមន៍ព្រៃឡង់ទាំងបួនខេត្តនោះ មានសមាជិក និងក្រុមស្នូលសរុបជាង ៦០០នាក់ ដែលជាអ្នកឃ្លាំមើល មានភាពក្លាហានចុះល្បាត និងតស៊ូមតិអស់រយៈពេលជាង ២០ឆ្នាំកន្លងទៅហើយ។ ក្រុមសហគមន៍ព្រៃឡង់ បានជូនដំណឹងទៅអាជ្ញាធរពីកម្មវត្ថុ និងបំណងក្នុងការប្រារព្ធពិធីបុណ្យព្រៃឡង់ ប្រចាំឆ្នាំ ២០២០ ក៏មន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថានមិនបានឆ្លើយតបសំណើរបស់ពួកគេនោះទេ បែរជាហាមឃាត់សហគមន៍មិនឱ្យចូលព្រៃឡង់ ដោយមិនបានផ្ដល់អំណះអំណាងត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។