ប្រជានេសាទនៅជ្រោយចង្វារបារម្ភបាត់បង់មុខរបរនេសាទត្រីដោយសារអាកាសធាតុប្រែប្រួល
2020.09.23
ប្រជានេសាទជនជាតិចាម រស់នៅក្នុងលើទូក ស្ថិតនៅក្នុងសង្កាត់ជ្រោយចង្វារ ដែលប្រកបរបរជាអ្នកនេសាទត្រីពីដូនតាមក ព្រួយបារម្ភពីការបាត់បង់របរចិញ្ចឹមជីវិតដែលពឹងផ្អែកលើប្រភពមច្ឆជាតិទៅថ្ងៃអនាគត ដោយសារតែទិន្នផលត្រីនៅក្នុងបឹងទន្លេសាបបានបន្តធ្លាក់ចុះពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ស្របពេលមន្ត្រីជំនាញបង្ហាញថាក្នុងរយៈពេល ១៥ឆ្នាំនេះ ពូជត្រីធំៗ ស្ទើរតែផុតពូជអស់ទៅហើយនៅក្នុងបឹងទន្លេសាប។
លោក ណេស លី អាយុ ៥៤ឆ្នាំ ជាជនជាតិចាម រស់នៅលើទូក ស្ថិតនៅក្នុងសង្កាត់ជ្រោយចង្វារ ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ រាជធានីភ្នំពេញ ប្រកបរបរជាអ្នកនេសាទត្រី ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨០។ ប៉ុន្តែ ២ឆ្នាំជាប់ៗ គ្នាមកនេះ លោកត្អូញត្អែរថា ផលនេសាទត្រីបានបន្តថយចុះជាគំហុក ដែលលោកពុំធ្លាប់ជួបក្នុងរយៈពេល ៣៨ឆ្នាំកន្លងមក ជាហេតុធ្វើឲ្យប្រជានេសាទព្រួយបារម្ភពីការបាត់បង់របរចិញ្ចឹមជីវិត ដែលពឹងផ្អែកលើប្រភពមច្ឆជាតិនេះទៅថ្ងៃអនាគត។
ស្លៀកក្រមា អង្គុយលើទូក ខ្លួនទទេ ដៃកំពុងតែជួសសំណាញ់ ប្រជានេសាទចាម លោក ណេស លី រៀបរាប់ថា ឆ្នាំនេះផលនេសាទបានបន្តធ្លាក់ចុះជាងឆ្នាំមុន ដោយសារតែការបន្តអូសបន្លាយរដូវប្រាំងក្នុងរដូវវស្សា ធ្វើឲ្យទឹកតូច៖ «មួយជើងអី បានមួយ (១គីឡូ) ដោយសារទឹកតូចឆ្នាំនេះ។ ឥឡូវម៉ាថ្ងៃត្រូវអីបានបី (គីឡូ) ឬច្រើនណាស់អត់ដែរហ្នឹងណា»។
បុរសប្រជានេសាទរូបនេះ តែងតែនឹកឃើញអំពីអតីតកាលរបស់ខ្លួន នៅពេលដែលឃើញផលនេសាទថយចុះ នាពេលបច្ចុប្បន្នថា កាលពីមុននៅពេលដែលលោក និងគ្រួសារចេញទៅរាយមង ម្តងៗ ស្ទើរតែរកកន្លែងដាក់ត្រីគ្មាន ហើយមានពេលខ្លះលោកសឹងតែ មិនបាច់រាយមងក៏ចាប់បានត្រីដែរ តែឥឡូវមួយថ្ងៃពេញស្ទើរតែរកត្រី ១ក្បាលគ្មាន៖ «ចេះតែរកទៅបងអើយ! តិចតួចៗ ចេះតែបានហើយ បើឱ្យរកច្រើនអត់បានទេ បានតែតិចតួចៗ ហ្នឹងហើយ តិចតួចៗ បានលុយទិញអង្ករហូបប៉ុណ្ណឹងឯង»។
លោកថា មានកត្តាជាច្រើនទៀត ក្រៅតែអំពីបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ គឺកត្តាផ្សេងទៀតមានដូចជាការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី និងការនេសាទត្រីខុសច្បាប់ និងការបូមខ្សាច់នៅក្នុងទន្លេក៏ជាដើមហេតុនៃការចុះថយផលត្រីផងដែរ។ លោកថា លោកគ្មានជម្រើសអ្វីផ្សេងក្រៅតែពីប្រកបរបរនេសាទនោះទេ ពីព្រោះតាំងតែពីកើតមក គឺរស់នៅលើទឹក ប្រកបរបរនេសាទត្រីនេះរហូត។
នៅមិនឆ្ងាយពីគ្នាប៉ុន្មាន លោក ស្រី យុត ពីប៉ា ជាប្រជានេសាទម្នាក់ទៀត កំពុងឈរជជុះមង ដើម្បីឲ្យជ្រុះកាកសំណល់ ដែលជាប់នៅនឹងមងបានថ្លែងថា អ្នកស្រីកំពុងតែព្រួយបារម្ភថា បើទិន្នផលត្រីនៅតែធ្លាក់ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ លោកស្រីពុំដឹងថានឹងរកអ្វីមកចិញ្ចឹមកូន ៥នាក់ដែលកំពុងរស់នៅលើទូកនោះទេ។ សព្វថ្ងៃនេះលោកស្រីចេញទៅនេសាទម្ដងជូនកាលបានត្រី ១គីឡូទៅបីគីឡូ តែប៉ុណ្ណោះ ខុសពីមុនអ្នកស្រីអាចនេសាទបានពីចន្លោះ ១០ ទៅ ២០គីឡូក្នុងមួយថ្ងៃ។
ប្រជាពលរដ្ឋអ្នកនេសាទដែលមានប្រមាណជាង ១០០គ្រួសារ មានជនជាតិចាម ខ្មែរ និងវៀតណាម។ លាយឡំជាមួយសំឡេងដូរ្យតន្ត្រីចាក់ចេញពីទូក ដែលពួកគាត់ចាត់ទុកថា ជាផ្ទះបណ្ដែតទឹកនៅក្បែរសណ្ឋាគារសុខាល្អប្រណិតរបស់លោកឧកញ៉ា សុខ គង់ នោះ អ្នកស្រីបានថ្លែងថា ជាធម្មតាចាប់ពីខែនេះ រហូតដល់ដល់ខែកុម្ភៈ ការនេសាទតាមបែបធម្មជាតិ គឺចាប់ផ្ដើមសំបូរត្រី តែបើផុតពីខែនេះហើយគឺពួកអ្នកនេសាទអស់សង្ឃឹមហើយ៖ «បើថារកបានអីទៅ ដាក់ទៅចេះតែបានអីទៅ រួច ១ម៉ឺន ២ម៉ឺន កូនចាយអីទៅ ទៅរៀនទៅ។ កូនទៅរៀនមួយថ្ងៃដឹងតែ ៣នាក់ វា ១ម៉ឺន យើងចាយតែ ១ម៉ឺនទៅ ទុកឲ្យកូនចាយ ១ម៉ឺនទៅ ទៅរៀន ១ម៉ឺនទៅ»។
ស្ត្រីដែលជាអ្នកនេសាទរូបនេះកត់សម្គាល់ថា ការនេសាទចេះតែប្លែកពី ១ឆ្នាំទៅ ១ឆ្នាំ ហើយសាឡង់បូមខ្សាច់វិញ ក៏ចេះតែច្រើនពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ដែលនេះ ជាកត្តារួមផ្សំបណ្ដាលឲ្យទឹកទន្លេរាក់ ទិន្នផលត្រីក៏ធ្លាក់ចុះផងដែរ ប៉ុន្តែនេះ គ្រាន់តែជាការប៉ាន់ស្មានរបស់លោកស្រីតែប៉ុណ្ណោះ។ លោកស្រីថា ជីវិតអ្នកដែលពឹងលើមច្ឆជាតិនេះមិនដឹងនៅយូរអង្វែងដល់ពេលណាទៀតនោះទេ។
ជាធម្មតា នៅរដូវវស្សា ទឹកទន្លេមេគង្គចាប់ផ្ដើមហូរមកចាក់ផ្ទៃបឹងទន្លេសាបនៅដើម ឬពាក់កណ្ដាលខែមិថុនា រហូតដល់ខែតុលា ហើយនៅរដូវប្រាំង ទឹកចាប់ផ្ដើមហូរបញ្ច្រាសពីបឹងទន្លេសាបចូលទៅទន្លេមេគង្គវិញចាប់ពីខែវិច្ឆិកា រហូតដល់ខែឧសភា។ ក៏ប៉ុន្តែ ផ្ទៃបឹងទន្លេសាប បានទទួលរងនូវភាពរីងរាក់ខុសប្រក្រតី និងការបន្តអូសបន្លាយរដូវប្រាំងក្នុងរដូវវស្សា មិនធ្លាប់មានពីមុនមកជាងពីរឆ្នាំជាប់ៗ គ្នាមកហើយ។
បើទោះបីជានៅឆ្ងាយពីគ្នា ប៉ុន្តែស្ថិតនៅក្នុងបឹងទន្លេសាបតែមួយ និងមានបញ្ហាដូចគ្នា អនុប្រធានសហគមន៍នេសាទស្ដីក្រោមមហាសួង ឃុំព្រែកហ្លួង ស្រុកឯកភ្នំ ខេត្តបាត់ដំបង លោក ហោ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា ការបាត់បង់ព្រៃរនាមជាបន្តបន្ទាប់ដែលជាជម្រកត្រីដ៏សំខាន់នៅរដូវវស្សា ឬរដូវត្រីពងកូនចាប់ពីអំឡុងខែមិថុនា ដល់ខែកញ្ញា ឬត្រីខ្លះអាចដល់ខែតុលា រួមផ្សំនឹងការខ្វះទឹកនៅបឹងទន្លេសាប ជាមូលហេតុដែលធ្វើឲ្យទិន្នផលត្រីធ្លាក់ចុះផងដែរ៖ «ត្រីឆ្នាំនេះអត់មានអាចនិយាយថា ទឹកដែរ ពេលត្រីពងកូននៅបឹងទន្លេសាបហ្នឹង ហីនៅតាមដងទន្លេផ្សេងៗ អត់មានទឹក។ ទីពីរ វាទាក់ទងត្រីលិចទឹកត្រូវបានបំផ្លាញ ហើយការប្រើឧបករណ៍នេសាទខុសច្បាប់»។
លោកថា ជាទម្លាប់រាល់ឆ្នាំ នៅខែឧសភា ទឹកទន្លេមេគង្គ ចាប់ផ្ដើមឡើងចូលព្រែក លិចវាលព្រៃរនាម ហើយបន្តហូរចូលមកបឹងទន្លេសាបបានសមល្មមសម្រាប់ត្រីរស់នៅបន្តពូជ ប៉ុន្តែឆ្នាំនេះយឺតយាវជាងសព្វដង គឺយឺតជាង ២ខែមកហើយ ហើយពួកគាត់ក៏មិនដឹងថា ពេលណាទឹកនឹងមកដល់បឹងទន្លេសាបនេះទេ។
ការសិក្សារបស់ មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវនិងអភិវឌ្ឍន៍ត្រីទឹកសាបនៃរដ្ឋបាលជលផលនិងគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ លោក ង៉ោ ប៉េងប៊ុន ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០១៨ បង្ហាញថា ក្នុងរយៈពេល ១៥ឆ្នាំនេះ ពូជត្រីធំៗ ស្ទើរតែផុតពូជអស់ទៅហើយ។ ការសិក្សានេះឲ្យដឹងថា ត្រីពូជធំៗ មានការលូតលាស់យឺត និងត្រូវការរយៈពេលយូរដើម្បីធំធាត់ រួមទាំងត្រូវការធ្វើបម្លាស់ទីឆ្ងាយ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យពូជត្រីទំហំធំ ងាយនឹងត្រូវចាប់បានមុនពេលវាអាចបន្តពូជបាន ខណៈដែលពូជត្រីទំហំតូច លូតលាស់លឿននិងឆាប់រហ័ស។ កត្តាផ្សេងទៀតមានដូចជាការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី និងការនេសាទត្រីខុសច្បាប់ក៏ជាដើមហេតុនៃការចុះថយផលត្រីផងដែរ។
ទាក់ទងនឹងករណីនេះ សកម្មជនរបស់អង្គការមាតាធម្មជាតិកញ្ញា លឹម គឹមស័រ បានឲ្យអាស៊ីសេរីដឹងកន្លងមកថា ការធ្លាក់ចុះនៃផលនេសាទត្រីនៅតំបន់ខ្លះ គឺកើតឡើងដោយសារតែការបូមខ្សាច់ទន្លេ។ នៅពេលមានការបូមខ្សាច់នៅលើទឹកទន្លេ វាតែងតែមានការហូរប្រេងចូលទៅក្នុងទឹក ដែលបញ្ហានេះធ្វើឱ្យទឹកកខ្វក់ ហើយបណ្ដាលឱ្យត្រីទាំងឡាយងាប់។ លើសពីនេះ ក្រុមអ្នកធ្វើការផ្នែកបរិស្ថាន ក៏ព្រួយបារម្ភដែរអំពីករណីរដ្ឋាភិបាល វិនិយោគឲ្យក្រុមហ៊ុន អូ.ស៊ី.អាយ.ស៊ី (OCIC) របស់ឧកញ៉ា ពុង ឃាវសែ លុបទន្លេមេគង្គក្រោម ទំហំជាង ១០០ហិកតារ សម្រាប់បង្កើតជាទីក្រុងរណបថ្មីមួយទៀត ស្ថិតនៅក្បែរទីក្រុងកោះពេជ្រ ដែលធ្វើឲ្យផ្ទៃទឹកទន្លេកាន់តែរួមតូច។
កាលពីថ្ងៃទី១៤ កក្កដាកន្លងមក លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែងនៅមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍពូជត្រី នៅស្រុកពាមរ ខេត្តព្រៃវែង ដោយលោកទទួលស្គាល់ថា ទិន្នផលត្រីបានថយចុះជាបន្តបន្ទាប់។ លោកអះអាងថា បញ្ហានេះពាក់ព័ន្ធនឹងកត្តាមនុស្ស និងបរិស្ថានទឹក មានការប្រែប្រួលផងដែរ តែលោកមិនបានលើកឡើងពីបញ្ហាបទល្មើសនេសាទ និងការបូមខ្សាច់ ដែលសហគមន៍នេសាទភ័យបារម្ភ និងទាមទារឱ្យអាជ្ញាធរ រដ្ឋាភិបាលជួយទប់ស្កាត់ជាប្រចាំនោះទេ៖ «ជំនាន់ខ្ញុំនៅពីក្មេងត្រីនៅច្រើនណាស់ ពេលនោះទឹកជ្រៅ ឥឡូវនេះទឹករាក់ត្រីតិចប្រជាជនច្រើនវាផ្ទុយគ្នាអ៊ីចឹងៗទេ បានជាម្ខាងខិតខំអភិរក្សតាមរយៈប្រលែងកូនត្រី មេពូជត្រី និងម្ខាងទៀតខំជំរុញការចិញ្ចឹមត្រីដើម្បីផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការ»។
អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ «Last Days of the Mighty Mekong» និងជានាយកគម្រោងអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃមជ្ឈមណ្ឌល Stimson ដែលជាអង្គការតាក់តែងគោលនយោបាយមួយក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន លោក ប្រាយអិន អីលើរ (Brian Eyler) បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា កង្វះទឹកភ្លៀងបូករួមទាំងការរឹតត្បិតទំនប់លើខ្សែទឹកភាគច្រើនមកពីទំនប់មេចំនួន ១១ របស់ចិន ជាថ្មីម្ដងទៀតកំពុងជំរុញឱ្យទន្លេមេគង្គធ្លាក់ដល់កំរិតទាបបំផុតដែលមិនធ្លាប់មាន។
ចំណែកឯរបាយការណ៍ទន្លេអន្តរជាតិបង្ហាញថា បច្ចុប្បន្ននេះ ទំនប់វារីអគ្គិសនីចំនួនប្រាំកំពុងដំណើរការនៅទន្លេមេគង្គលើក្នុងប្រទេសចិន។ ទំនប់ពីរផ្សេងទៀតនៅទន្លេមេគង្គក្រោមក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺទំនប់វារីអគ្គិសនីសំបូរ និងស្ទឹងត្រែង កំពុងស្ថិតក្នុងការសិក្សា ប៉ុន្តែបើសិនជាកម្ពុជាសាងសង់ទំនប់ពីរនេះ «គម្រោងនេះនឹងធ្វើឲ្យអន្តរាយដល់មច្ឆជាតិដ៏សំខាន់សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានិងសន្តិសុខស្បៀងអាហារ»។
អាស៊ីសេរីពុំទាន់អាចទាក់ទង លោក អេង ជាសាន ប្រធានរដ្ឋបាលជលផល នៃក្រសួងកសិកម្ម ដើម្បីសុំការពន្យល់បានទេ រហូតមកដល់ថ្ងៃទី២១ ខែកញ្ញានេះ។
របាយការណ៍រដ្ឋបាលជលផលនៃក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បានបញ្ជាក់ថា ផលនេសាទទឹកសាបក្នុងឆ្នាំ២០១៩ មានចំនួនជាង ៤៧ម៉ឺនតោន ដែលធ្លាក់ចុះជាង ៥ម៉ឺនតោន គឺស្មើនឹង ១០ភាគរយ បើធៀបនឹងផលនេសាទក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ដែលមានចំនួនជាង ៥៣ម៉ឺនតោន។ ស្ថាប័នជំនាញដដែលបញ្ជាក់ថា ការថយចុះនេះបណ្ដាលមកពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។