អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) បានផ្សាយរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវថ្មីមួយ ដោយរកឃើញថា ការកាប់ឈើខុសច្បាប់ក្នុងតំបន់ព្រៃការពារធម្មជាតិ បង្កើតឱ្យមាន ជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងលុបបំបាត់ទំនៀមទម្លាប់ជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជា។ អង្គការអន្តរជាតិមួយនេះ ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាល ត្រូវតែបញ្ឈប់ការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ដោយទប់ស្កាត់ជាបន្ទាន់នូវអំពើពុករលួយ ដែលកំពុងកើតមានឡើងយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ ប៉ុន្តែតំណាងរដ្ឋាភិបាលបានបដិសេធរបាយការណ៍នេះ។
របាយការណ៍ដែលមានចំណងជើងថា "ទំនៀមទម្លាប់ជនជាតិដើមភាគតិច កំពុងត្រូវបានគេបំផ្លាញ ដោយសារការកាប់ឈើខុសច្បាប់នៅតំបន់ព្រៃការពារធម្មជាតិ បង្ហាញឱ្យឃើញ ពីការគាបសង្កត់សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច។ បន្ថែមពីនេះ ការរឹតត្បិតសិទ្ធិការពារព្រៃឈើពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលលើសហគមន៍ និងសកម្មជន បង្កផលប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិចូលរួមការពារធនធានធម្មជាតិ រួមមាន ការបំបួសព្រៃឈើ ឬការចុះល្បាតព្រៃ របស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
របាយការណ៍ជាង ៤ទំព័រ ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី២៨ មករា បន្ថែមថា ប្រទេសកម្ពុជាទទួលរងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខ្ពស់ជាងគេនៅលើពិភពលោក ក្នុងរយៈពេល ប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ដោយបានបាត់បង់ព្រៃឈើប្រមាណ ៦៤% នៃគម្របដើមឈើ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១១ រហូតបច្ចុប្បន្ន។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានគណនាពីចម្ងាយ ដោយប្រើប្រព័ន្ធទិន្នន័យ កាលពីពេលថ្មីៗ នេះ ដោយរកឃើញថា គម្របព្រៃឈើទំហំ ៦.២៧១ហិកតារ ឋិតក្នុងដែនជម្រកសត្វ ព្រៃឡង់ និងព្រៃព្រះរកា ត្រូវបានកាប់បំផ្លាញ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២១។ លើសពីនេះទៀត មូលហេតុចម្បងនាំឱ្យមានការកាប់ឈើខុសច្បាប់ គឺការទទួលសំណូក និងការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយរបស់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ។
មន្ត្រីតស៊ូមតិរបស់សមាគមបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា (CYN) លោក សាន់ ម៉ាឡា យល់ថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែយកចិត្តទុកដាក់ ពិនិត្យរបាយការណ៍នេះ និងដោះស្រាយបញ្ហាដោយវិជ្ជមាន ចៀសវាងច្រានចោលដដែលៗ ធ្វើឱ្យវិបត្តិព្រៃឈើគ្មានច្រកចេញ។ លោកថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាល នៅតែបន្តបដិសេធរបាយការណ៍នេះ នោះនឹងជំរុញឱ្យការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើង។ លោកបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែទទួលយកការពិត ដោយបើកការស៊ើបអង្កេតលើមន្ត្រីទាំងឡាយណា ដែលធ្វេសប្រហែល ឃុបឃិត និងបើកដៃឱ្យមានការកាប់ឈើខុសច្បាប់ យកមកផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់៖ « អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុក និងអង្គការអន្តរជាតិតែងតែ ផ្តល់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលជារឿយៗ តែសំខាន់គឺក្នុងឆន្ទៈរបស់ពួកគាត់ថា តើប្ដេជ្ញាចិត្តក្នុងការបញ្ឈប់ប៉ុណ្ណា ? រៀនទទួលយកការពិត ពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើដែរឬទេ ? ព្រៃឈើវាជារបស់មានតម្លៃ ឈ្មួញខិលខូច អ្នកមានអំណាច គេឃុបឃិតគ្នា ជួញដូរ ដើម្បីលើកកម្ពស់ជីវភាពពួកគេទាំងនោះ ឱ្យកាន់តែមានទៅៗ » ។
ជាមួយគ្នានេះ ប្រធានសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ ឃុំប្រមេរ ខេត្តព្រះវិហារ លោកស្រី ទេព ទឹម មានប្រសាសន៍ថា របាយការណ៍នេះឆ្លុះបញ្ចាំងការពិត ព្រោះនៅរយៈពេលជាង ១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលផ្តល់សិទ្ធិឱ្យក្រុមហ៊ុនចិនវិនិយោគ ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ធ្វើឱ្យព្រៃឈើ រលាយហិនហោចទាំងស្រុង។ លោកស្រីថា ការបាត់បង់ព្រៃឈើដ៏ធំធេងនេះ បានធ្វើឱ្យជីវិតរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ លំបាកវេទនាគ្រប់បែបយ៉ាង ដូចជា ពលរដ្ឋចំណាកស្រុក កុមារបោះបង់ការសិក្សា និង បង្កើតឱ្យមានជម្លោះដីធ្លីជាច្រើន ជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន៖ « បាត់បង់អ្វីៗ គ្រប់ប្រភេទ ព្រោះព្រៃហ្នឹងជាទីផ្សារ របស់ពួកខ្ញុំ ! ជាប្រភពនៃប្រាក់ចំណូល ជាប្រភពនៃស្បៀងអាហារ កាលណាវាបាត់បង់ ធនធានទាំងនោះ ពួកយើងនឹង លំបាកជីវភាពរស់នៅ ធ្វើឱ្យយើងបាត់បង់ប្រាក់ចំណូល ធ្វើឱ្យកូនចៅបាត់បង់ការសិក្សា » ។
ទាក់ទងនឹងវិធីសាស្ត្រស្រាវជ្រាវ និងធ្វើរបាយការណ៍នេះ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានចុះសម្ភាសន៍ សកម្មជនបរិស្ថាន និងប្រជាសហគមន៍ ២០នាក់ ដែលរស់នៅតំបន់ព្រៃឡង់ និងព្រៃព្រះរកា ខណៈដែលទីនោះ ជាកន្លែងរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ។ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិមួយនេះផ្តល់អនុសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មានកាតព្វកិច្ចអនុវត្តច្បាប់ ដើម្បីការពារសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច ទំនៀមទម្លាប់ វប្បធម៌ និងការធ្វើពិធីបុណ្យផ្សេងៗ ក្នុងព្រៃការពារ។
ឆ្លើយតបរឿងនេះ ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន លើកឡើងថា របាយការណ៍នេះ មិនទាន់អាចយកជាមូលដ្ឋាន ដើម្បីដោះស្រាយនោះឡើយ។ ម្យ៉ាងទៀត លោកថា សកម្មជនបរិស្ថានមិនបានធ្វើរបាយការណ៍ពិស្ដារទាក់ទិនរឿងនេះ ប្តឹងមកអាជ្ញាធរជាតិ និងតុលាការ ដើម្បីចាត់វិធានការនៅឡើយទេ។ លោកបដិសេធមិនអធិប្បាយលម្អិតទាក់ទិនរឿងនេះ ដោយលោករុញឱ្យវិទ្យុអាស៊ីសេរី សួរទៅអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថានវិញ៖ « នៅក្នុងសាច់រឿងហ្នឹង ដូចអត់ឃើញអ្វីដែលយើងអាច យកមកពិចារណា ! ហើយពលរដ្ឋ និងប្រជាសហគមន៍ខ្លួនឯង ដូចអត់ទាន់មានចេញរបាយការណ៍ណាមួយ សម្រាប់ថ្នាក់ជាតិដឹង វាអត់មាន។ ឥឡូវនេះមានតែខាងក្រៅនិយាយ ខ្ញុំនៅកណ្ដាលអត់ដឹងរឿង។ សាកល្បងជាមួយឯកឧត្ដម នេត្រ ភក្ត្រា » ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចទាក់ទងសុំការបំភ្លឺរឿងនេះ ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្ត្រា បាននៅឡើយទេ នៅថ្ងៃទី២៧ និងទី២៨ មករា ដោយសារទូរស័ព្ទហៅចូលច្រើនដង តែគ្មានអ្នកលើក។
ប្រធានអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ លោក រីឆាដ ភៀសហោស៍ (Richard Pearshouse) បានថ្លែងក្នុងរបាយការណ៍ថា "ការកាប់ឈើខុសច្បាប់ដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នៅកម្ពុជា កំពុងគំរាមកំហែងដល់ព្រៃឈើសំខាន់ៗ បន្សល់ចុងក្រោយ ដែលជនជាតិដើមភាគតិចចិញ្ចឹមជីវិត។ លោកថា ព្រៃឈើជាជម្រកវប្បធម៌ និងការប្រតិបត្តិប្រពៃណីវប្បធម៌ របស់ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលទាមទារឱ្យអាជ្ញាធរកម្ពុជាត្រូវតែបញ្ឈប់ការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ដោយទប់ស្កាត់ជាបន្ទាន់នូវអំពើពុករលួយដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។
របាយការណ៍បន្ថែមថា ជនជាតិដើមភាគតិច តែងមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធនឹងដីព្រៃឈើ តាំងពីបុរាណ ដោយចិញ្ចឹមជីវិត ប្រតិបត្តិទំនៀមទម្លាប់ វប្បធម៌។ ដូច្នេះ ការកាប់ឈើខុសច្បាប់មិនត្រឹមតែគំរាមកំហែងដល់ជីវចម្រុះ និងអាកាសធាតុប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងបំផ្លាញវប្បធម៌ និងសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរផងដែរ។
កម្ពុជាមានជនជាតិដើមភាគតិច ២៤អម្បូរ ដែលក្នុងនោះជនជាតិដើមភាគតិចកួយមានចំនួនច្រើនជាងគេ ហើយពួកគេរស់នៅពឹងផ្អែកលើការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិ។អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានសម្ភាសជនជាតិដើមភាគតិចកួយ គឺពួកគេកំពុងព្រួយបារម្ភពីជីវិត និង វប្បធម៌ប្រឈមការគំរាមកំហែងដោយការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើដ៏ធំសម្បើមនេះ ។
ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ រស់នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ថាន់ វ៉ន សង្កេតឃើញថា ការបាត់បង់ព្រៃឈើ គឺបំផ្លាញជីវិតសត្វព្រៃជាច្រើនប្រភេទ រួមទាំង ទឹកអូរ បឹង និងត្រពាំង រីកហួតហែង ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ត្រីសាច់ ដែលជាប្រភពស្បៀងអាហារយ៉ាងសំខាន់ របស់ជនជាតិដើមភាគតិច។ លោកថា ផលប៉ះពាល់ដោយការបាត់បង់ព្រៃឈើ ហាក់សម្លាប់ជីវភាព និងប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចកួយយ៉ាងដូច្នេះដែរ៖ « ឈើវល្លិ សត្វព្រៃ ដូចនៅភូមិអន្លង់ក្រមួន តាំងពីដើមមក មានតាំងពីទន្សោង ខ្ទីង ដំរី ជ្រូកព្រៃ និងឈ្លូស ប្រើស មាន់ទារ ជ្រូកព្រៃមានទាំងអស់ តែឥលូវដល់ពេលបាត់បង់ព្រៃឈើ សត្វទាំងនោះ អត់ឃើញស្រមោលទេ។ ខ្មែរយើងបាត់បង់អស់ហើយ បើបាត់ព្រៃឈើអស់ហើយ លែងមានអីរំពឹងទៀតហើយ រឿងបឹងបួរ កាន់តែយ៉ាប់ទៀត តាមអូរ ប្រឡាយ វាអត់មានត្រីសាច់ ដូចពីដើមទេ » ។
របាយការណ៍បន្តថា ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ រស់នៅជុំវិញព្រៃឡង់ និងព្រៃព្រះរកា ភាគច្រើនពឹងផ្អែក ការប្រើប្រាស់ព្រៃឈើសម្រាប់ជីវភាពរស់នៅ ដូចជា ដងជ័រទឹក ដែលមិនប៉ះពាល់ដើមឈើ ហើយ ជ័រទឹកនេះត្រូវបានលក់ និងប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុក។ រីឯក្រុមអ្នកកាប់ឈើ បានកំណត់គោលដៅកាន់តែខ្លាំង លើដើមឈើជ័រផលិតជ័រទឹក ដើម្បីធ្វើអាជីវកម្ម។
ដើមឈើផលិតជ័រទឹក ចំនួនពីរប្រភេទ ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងព្រៃព្រះរកា ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន ក្រុមឈ្មួញ សម្រុកកាប់បំផ្លាញវា ដើម្បីយកដើម ផលិតជាគ្រឿងសង្ហារឹម ដូចជា តុ ទ្វារ កៅអី គ្រែ និងគ្រឿងផ្ទះជាដើម៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។