កម្ពុជា ប្តេជ្ញារកយុត្តិធម៌ដល់មន្ត្រីកសិកម្មដែលសហរដ្ឋអាមេរិកចាប់ខ្លួនក្នុងពេលទៅចូលរួមកិច្ចប្រជុំនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងរត់ពន្ធសត្វស្វាក្តាម។ អ្នកវិភាគ និងមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល យល់ថា ករណីនេះ គឺជារឿងរ៉ាវអាម៉ាស់ថ្មីមួយទៀតរបស់ក្រសួងកសិកម្ម ស្របពេលដែលរដ្ឋមន្ត្រីថ្មីទើបនឹងឡើងកាន់តំណែង។ ពួកគេចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលប្រើឱកាសនេះ ស៊ើបអង្កេតករណីនេះឱ្យបានពិតប្រាកដដើម្បីកុំឱ្យពលរដ្ឋបាត់បង់ទំនុកចិត្តកាន់តែខ្លាំងលើរដ្ឋាភិបាល។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងកសិកម្មចំនួនពីររូបត្រូវសហរដ្ឋអាមេរិកចោទប្រកាន់ពីបទសមគំនិតក្នុងរឿងនាំចូលសត្វស្វាក្តាមខុសច្បាប់ចូលទឹកដីអាមេរិក តាមរយៈការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។ ក្នុងនោះ ក្រសួងយុត្តិធម៌សហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រកាសពីការចាប់ខ្លួនមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងកសិកម្មកម្ពុជាមួយរូប ឈ្មោះ គ្រី ម៉ះផល ដែលជាប្រធាននាយកដ្ឋានសត្វព្រៃ និងជីវចម្រុះនៃរដ្ឋាភិបាលព្រៃឈើ ក្នុងពេលដែលមន្ត្រីរូបនោះកំពុងធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅបូរីញូវយ៉ក (New York) នៅឯអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ ចន អេហ្វ ខេននឺឌី (John F. Kennedy International Airport) ដើម្បីទៅចូលរួមកិច្ចប្រជុំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប្រទេសប៉ាណាម៉ា (Panama)។
ភ្លាមៗក្រោយការប្រកាសចាប់ខ្លួនមន្ត្រីកម្ពុជានេះ ក្រសួងកសិកម្មកម្ពុជា បានចេញមុខការពារមន្ត្រីរបស់ខ្លួន និងចាត់ទុកករណីចាប់ខ្លួននេះថាជា «រឿងដ៏គួរឱ្យហួសចិត្តជាទីបំផុត»។ ក្រសួងថា ខ្លួននឹង «ខិតខំប្រឹងប្រែងឱ្យអស់ពីលទ្ធភាព» ដើម្បីរកយុត្តិធម៌ដល់មន្ត្រីរបស់ខ្លួន ជាពិសេសអ្នកដែលបំពេញកាតព្វកិច្ចផ្លូវការតំណាងប្រទេសស្របតាមអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រម៉ាញ់ និងនេសាទ កញ្ញា អ៊ឹម រចនា ប្រាប់ វិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលពីល្ងាចថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ថា មន្ត្រីកម្ពុជារូបនេះពុំបានប្រព្រឹត្តអ្វីខុសច្បាប់ឡើយដរាបណាមិនទាន់កាត់ទោសដោយតុលាការ ហើយក្រសួងនឹងស្វែងរកមេធាវីការពារក្តីឱ្យមន្ត្រីរបស់ខ្លួននៅឯតុលាការអាមេរិក៖
«រហូតមកទល់ពេលនេះ យើងមានតែពីររូបដែលខាងអាមេរិកចោទប្រកាន់ ហើយជាថ្មីម្តងទៀត ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រម៉ាញ់ និងនេសាទ គឺបញ្ជាក់ម្តងហើយម្តងទៀតថា ការងារដែលយើងធ្វើទាក់ទងទៅនឹងការនាំចេញសត្វស្វាក្តាមនេះ គឺយើងធ្វើស្របទៅតាមនីតិវិធី ហើយនឹងបទប្បញ្ញត្តិជាធរមានតាមច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។ អ៊ីចឹងហើយ អ្វីដែលយើងនឹងធ្វើបន្ទាប់ពីនេះគឺការតតាំងតាមផ្លូវច្បាប់ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនមន្ត្រីរបស់យើង»។
សត្វស្វាក្តាម គឺជាប្រភេទសត្វព្រៃដែលជិតផុតពូជមួយនៅលើពិភពលោក ដែលត្រូវបានការពារដោយអនុសញ្ញាស្តីពីការហាមប្រាមការធ្វើពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិលើប្រភេទសត្វ និងរុក្ខជាតិព្រៃដែលប្រឈមនឹងការជិតផុតពូជ ហៅកាត់ថា សាយតេស (CITES) និងដោយច្បាប់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ អនុសញ្ញានេះ មានប្រទេសចំនួន ១៨៤ នៅលើពិភពលោកចុះហត្ថលេខាទទួលស្គាល់។ កម្ពុជាក៏ជាភាគីហត្ថលេខីមួយនៃអនុសញ្ញានេះដែរ។
ក្រសួងកសិកម្ម អះអាងថា ខ្លួនប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍ និងច្បាប់ដែលមានចែងក្នុងអនុសញ្ញានេះ។ ក្រសួងពន្យល់ថា សត្វស្វាក្តាមជាប្រភេទសត្វសម្បូរ និងមាននៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។ សត្វស្វាក្តាមនេះ ក៏ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅតាមកសិដ្ឋាននានានៅកម្ពុជាតាំងពីឆ្នាំ២០០៥មកម៉្លេះ សម្រាប់នាំចេញក្នុងគោលដៅវេជ្ជសាស្ត្រ ធ្វើពិសោធន៍ដើម្បីផលិតឱសថ វ៉ាក់សាំង ឬគ្រឿងសំអាង។ ក្រសួងកសិកម្មបដិសេធថា សត្វស្វាក្តាមទាំងនេះមិនមែនត្រូវបានចាប់ពីក្នុងព្រៃ ហើយបញ្ជូនទៅក្រៅប្រទេសដូចការចោទប្រកាន់របស់អាមេរិកនោះទេ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក គឹម សុខ ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងរស់នៅភៀសខ្លួននៅប្រទេសហ្វាំងឡង់ (Finland) ដើម្បីគេចពីការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញរបស់រដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ហៅករណីនេះថាជារឿងអាម៉ាស់ថ្មីមួយទៀតសម្រាប់កម្ពុជា ដែលមិនដែលរកឃើញ និងតែងតែបដិសេធ។ លោកថា ករណីនេះគឺជាឧទាហរណ៍មួយដែលអាច «បន្លាច» ដល់មន្ត្រីខិលខូចរបស់លោក ហ៊ុន សែន៖
«ជាសញ្ញាមួយអាចបន្លាចទៅដល់ក្រុមមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន បច្ចុប្បន្នដែរ ពីព្រោះខ្ញុំនិយាយថាភាគច្រើនលើសលុបទៅចុះនៃពួកគេមានជាប់បទឧក្រិដ្ឋ បំផ្លាញព្រៃឈើធម្មជាតិ បំផ្លាញសត្វព្រៃ ប្លន់ដីធ្លីប្រជាពលរដ្ឋ ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភច្បាប់ ឧទាហរណ៍ គ្រឿងញៀនជាដើម ការជួញដូរមនុស្ស លាងលុយកខ្វក់។ ពួកអ្នកទាំងអស់នោះ អាចនឹងពិចារណាថា មិនដឹងថាសំណុំរឿងរបស់ពួកគេ នៅក្នុងដៃនៃតុលាការរបស់ប្រទេសណាខ្លះនោះទេ។ ឧទាហរណ៍ថា ប្រទេសមួយចំនួននៅទ្វីបអឺរ៉ុប ឬក៏សហរដ្ឋអាមេរិក ឬក៏ប្រទេសអូស្ត្រាលី ជាដើម។ ពួកគេអាចបារម្ភហើយថា ក្នុងដំណាក់កាលនេះ នៅពេលដែលលោក ហ៊ុន សែន ដឹកនាំបែបអំណាចទំនើងចិត្ត ស្រាប់តែពួកគេចេញដំណើរទៅធ្វើទេសចរណ៍ក្តី ឬធ្វើបេសកកម្មការទូតតំណាងឱ្យប្រទេសកម្ពុជាក្តី អាចមានដីកាហុចមកឱ្យពួកគេដើម្បីឃាត់ខ្លួន និងចាប់ពួកគេតែម្តង»។
ក្រសួងយុត្តិធម៌អាមេរិកឱ្យដឹងថា ក្រៅពីលោក គ្រី ម៉ះផល អាមេរិកក៏ចោទប្រកាន់ទៅលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់កសិកម្មកម្ពុជាមួយរូបទៀត គឺលោក កែវ អូម៉ាលីស ដែលជាអគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានរដ្ឋបាលព្រៃឈើ រួមទាំងជនជាតិចិនហុងកុង ចំនួន៦នាក់ទៀត ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការរកស៊ីជួញដូរទីផ្សារងងឹតនាំចូល ឬរត់ពន្ធសត្វស្វាក្តាមខុសច្បាប់ពីតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដោយសហការជាមួយមន្ត្រីខិលខូចពុករលួយនៅកម្ពុជា។ ពួកគេទាំងនេះរងនូវការចោទប្រកាន់ចំនួន៨បទចោទ ពាក់ព័ន្ធនឹងការសមគំនិតក្នុងការនាំចូលដោយខុសច្បាប់ និងការរត់ពន្ធសត្វព្រៃកម្រ។ ជនទាំងនេះអាចប្រឈមជាប់គុកពី ៥ឆ្នាំ ទៅ ២០ឆ្នាំ ហើយអាចពិន័យជាប្រាក់រហូតដល់ទៅ ២សែន៥ម៉ឺនដុល្លារ (២៥០.០០០ដុល្លារ) ឬការពិន័យទ្វេដងនៃសាច់ប្រាក់ដែលពួកគេរកបានពីអំពើជួញដូរសត្វស្វាក្តាមខុសច្បាប់នេះ។
ប្រធានកម្មវិធីផ្នែកស្រាវជ្រាវ និងតស៊ូមតិនៃសមាគមបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា (CYN) លោក ហេង គឹមហុង យល់ថា ជាជាងចេញមុខបដិសេធ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មគួរគិតគូរឡើងវិញ និងស៊ើបអង្កេតករណីនេះឱ្យបានពិតប្រាកដដើម្បីជៀសវាងការបាត់បង់ទំនុកចិត្តកាន់តែខ្លាំងពីប្រជាពលរដ្ឋ៖
«ត្រូវគិតគូរឡើងវិញ ត្រូវត្រួតពិនិត្យទៅលើមន្ត្រីរបស់ខ្លួនឡើងវិញថាតើបានពាក់ព័ន្ធ ឬក៏មានពាក់ព័ន្ធដោយចេតនា ឬដោយអចេតនាចំពោះសកម្មភាពខុសច្បាប់ទាំងអស់នេះដែរឬទេ ដើម្បីធានាបាននូវមុខមាត់របស់ខ្លួន។ យើងឃើញហើយបើទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំជឿថាជាឱកាសមួយដើម្បីពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់ខ្លួននៅក្នុងការបង្កើតឱ្យមានប្រជាប្រិយភាពសម្រាប់គាត់ដែរ។ បើសិនជាមិនធ្វើកិច្ចការណាទាំងអស់ទេ ឬក៏ដូចជារដ្ឋមន្ត្រីដដែលៗមុនៗ ប្រហែលជាធ្វើឱ្យមានការសោកស្តាយ ឬក៏បាត់បង់ជំនឿចិត្តពីពលរដ្ឋដូចរដ្ឋមន្ត្រីមួយចំនួនអញ្ចឹង»។
ក្រសួងយុត្តិធម៌អាមេរិក ឱ្យដឹងថា សត្វស្វាក្តាមទាំងនេះ ត្រូវបានមន្ត្រីកម្ពុជាឃុបឃិតជាមួយក្រុមឧក្រិដ្ឋជនជួញដូរសត្វព្រៃតាមទីផ្សារងងឹត ចាប់ពីព្រៃនៅកម្ពុជា រួចបន្លំឯកសារថាជាសត្វស្វាក្តាមចិញ្ចឹមក្នុងកសិដ្ឋាន ដើម្បីអាចនាំចូលទៅសហរដ្ឋអាមេរិក យកទៅលក់នៅរដ្ឋហ្លរីដា (Florida) និងរដ្ឋតិចសាស់ (Texas)។ យ៉ាងហោចណាស់មានសត្វស្វាក្តាមសរុបជាង ២ពាន់៦រយក្បាល (២.៦៣៤) ដែលត្រូវបានគេចាប់ពីព្រៃនៅកម្ពុជា ក្នុងតម្លៃប្រកាសជាទឹកប្រាក់ជាង ៩លាន៣សែនដុល្លារ (៩,៣ លានដុល្លារ) ត្រូវបានក្រុមជនខិលខូចទាំងនេះនាំចូលដោយខុសច្បាប់ទៅសហរដ្ឋអាមេរិក៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។