អ្នកឃ្លាំមើលព្រៃឈើ ក្រុមយុវជន និងពលរដ្ឋសោកស្តាយ ចំពោះការនិយាយដៀមដាមរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទៅលើអ្នករិះគន់ រឿងបាត់បង់ព្រៃឈើថា គឺជាជនអគតិ និងជាក្រុមបក្សប្រឆាំង ដែលនាំគ្នាទៅកាប់ទន្ទ្រានព្រៃធ្វើកសិកម្ម ដើម្បីបង្កបង្កើនផល នាំឱ្យព្រៃឈើបាត់បង់។ លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានព្រមាននឹងដកហូតដីធ្លីរបស់អ្នកដែលរិះគន់ទាំងអស់ ដែលកាន់កាប់ ក្រោយទសវត្សរ៍ទី៧០ ដើម្បីយកដីដាំកូនឈើឡើងវិញ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានគំរាមចំពោះអ្នកដែលរិះគន់លោកដដែលៗ រឿងបាត់បង់ព្រៃឈើថា លោកនឹងរឹបអូសយកដីធ្លីអ្នកទាំងនោះ ដែលកាន់កាប់ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលលោកអះអាងថា ដីទាំងនោះបានមកពីការកាប់ទន្ទ្រានព្រៃឈើ។ លោកថា មូលហេតុនាំឱ្យព្រៃឈើបាត់បង់ដោយសារកំណើនប្រជាជន ធ្វើឱ្យមានតម្រូវការដីធ្លី សម្រាប់បង្កបង្កើនផល។
លោកទទួលស្គាល់ថា កម្ពុជាបាត់បង់ព្រៃឈើ ប៉ុន្តែជំនួសមកវិញ នូវដំណាំកសិកម្ម ដើម្បីបំពេញតម្រូវការជីវភាពប្រជាជន ហើយក៏មានដីនៅកន្លែងខ្លះទៀត មានព្រៃរេចរឹល តែជំនួសមកវិញ ដោយដើមកៅស៊ូ ដូងប្រេង និងស្វាយចន្ទីជាដើម។ លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងបែបនេះ ក្នុងពិធីបុណ្យទិវាមច្ឆាជាតិ១ កក្កដា ក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ នៅព្រឹកថ្ងៃទី១ កក្កដា៖ «ពួកអគតិនិយមប្រើប្រាស់ថា ឈើបាត់ទៅណា ព្រៃបាត់ទៅណា ឥលូវបើសិនជាអ្នកឯងនៅតែបន្ត រកបាត់ទៅណាព្រៃឈើ ? ដីដែលអ្នកឯងកាន់កាប់ក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ គឺបានមកពី ការបាត់បង់ព្រៃឈើហ្នឹងហើយ។ ដីនៅដដែលៗ តែក្រុមអ្នកឯងមួយចំនួនកាន់កាប់»។
អ្នកឃ្លាំមើលព្រៃឈើ ក្រុមយុវជន និងពលរដ្ឋ ប្រតិកម្មចំពោះការលើកឡើងនេះ ដោយចាត់ទុកថា ជាការប្រើវោហារសព្ទនយោបាយ ដើម្បីដោះបន្ទុក ឬក៏សម្រាលការទទួលខុសត្រូវ ពីវិនាសកម្មព្រៃឈើ ខុសទំនង ក្នុងនាមជារដ្ឋាភិបាលអនុវត្តច្បាប់។
យុវតីរស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ កញ្ញា ធួន ស្រីពៅ យល់ថា ការលើកឡើងនេះ ពុំមែនជាយន្តការស្វែងរកដំណោះស្រាយ វិបត្តិព្រៃឈើ ដែលអូសបន្លាយពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ កញ្ញាបន្ថែមថា មានហេតុផលបន្ទាប់បន្សំជាច្រើន នាំឱ្យព្រៃឈើបាត់បង់ដោយសារ បទល្មើសព្រៃឈើនៅតែបន្តកើតមានជាហូរហែ គ្មានយន្តការលុបបំបាត់ទាល់តែសោះ បើទោះបីជាក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល បង្ហាញភស្តុតាង និងរបាយការណ៍រាប់មិនអស់ក្តី ក៏មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលមិនយកចិត្តទុកដាក់ដោះស្រាយដែរ។
កញ្ញាចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលទទួលយកមតិរិះគន់ ក្នុងន័យស្ថាបនា ឬក៏របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវ របស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល មកពិនិត្យ និងដោះស្រាយឱ្យហ្មត់ចង់ ប្រសើរជាង ការនិយាយវាយប្រហារគ្នា គំរាមកំហែង និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ដើម្បីយកឈ្នះចាញ់៖ «រដ្ឋាភិបាលគួរតែអនុវត្តកាតព្វកិច្ចរបស់គាត់ឱ្យបានល្អ និងត្រឹមត្រូវបំផុត និងពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងព្រៃឈើឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព ជាពិសេសដាក់ទោសជនល្មើស។ រដ្ឋាភិបាលគួរតែយករបាយការណ៍មក ពិនិត្យ និងស្រាវជ្រាវឱ្យច្បាស់លាស់ ប្រសើរជាង ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ដើម្បីឈ្នះចាញ់»។
ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀត រស់នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ថាន់ វ៉ន គិតថា ការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន បែបនេះ គឺជាការទទួលស្គាល់ការពិតថា ព្រៃឈើនៅកម្ពុជាកំពុងបាត់បង់ច្រើន។ លោកនៅចាំថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែងតែសន្យារាប់មិនអស់ប្ដេជ្ញាការពារព្រៃឱ្យគង់វង្ស ប៉ុន្តែមិនបានអនុវត្តដូចការសន្យាទេ គឺឃើញថា និយាយឌឺដង និងគំរាមកំហែងលើអ្នករិះគន់ទៅវិញ។
លោកបន្ថែមថា ប្រភពចម្បងនាំ ឱ្យធនធានធម្មជាតិវិនាសហិនហោច ដោយសារអំពើពុករលួយ និង ការអនុវត្តច្បាប់ធូររលុង ហើយបញ្ហានេះ នៅតែកើតឡើងដដែលៗ ដែលរដ្ឋាភិបាលគ្មានសមត្ថភាពដោះស្រាយទាល់តែសោះ៖ «បើតាមមើលភូមិខ្ញុំ គ្មានការពារអីបានទេ បើពលរដ្ឋការពារថា គណបក្សប្រឆាំង ដល់ពេលអស់ព្រៃឈើថា គណបក្សប្រឆាំង។ អាជ្ញាធរឥលូវអត់យកច្បាប់ជាធំផង ចង់ថា អ្វីស្រេចតែចិត្តអាងមានអំណាច»។
ចំណែកអ្នកឃ្លាំមើលបរិស្ថាន លោក សាន់ ម៉ាឡា មើលឃើញថា បុគ្គលណាក្តីឱ្យតែប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រៃឈើ អាជ្ញាធររដ្ឋគួរតែនាំខ្លួនបុគ្គលនោះ យកទៅអនុវត្តច្បាប់ មិនគួរប្រើវោហារសព្ទនយោបាយ ដើម្បីសម្រាលការទទួលខុសត្រូវ របស់រដ្ឋាភិបាលបានទេ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ រដ្ឋាភិបាលគួរតែបង្ហាញភស្តុតាងឱ្យច្បាស់លាស់ ការដែលចោទប្រកាន់ អ្នករិះគន់ ឬក្រុមប្រឆាំងណាមួយ ដែលចូលរួមចំណែកបំផ្លាញព្រៃឈើ ដើម្បីទទួលបានដីបង្កបង្កើនផល៖ «វិបត្តិព្រៃឈើនេះកើតឡើងយូរឆ្នាំហើយ បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំអត់មានសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាល ឬក្រសួងបរិស្ថាន មានឆន្ទៈពិតប្រាកដ ក្នុងការដោះស្រាយ ធ្វើការដោះស្រាយបញ្ហាព្រៃឈើណាស់។ មានតែពឹងលើពលរដ្ឋ អង្គុយមើលគេកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ឬក៏រួបរួមគ្នា ធ្វើការបញ្ឈប់បទល្មើសព្រៃឈើទូទាំងប្រទេស»។
របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវ របស់ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលបរិស្ថានបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនជាច្រើននៅជុំវិញព្រៃអភិរក្សនៅខេត្តឦសាន ខេត្តកំពង់ធំ ក្រចេះ និង ខេត្តព្រះវិហារ ដែលជាមូលហេតុធ្វើឱ្យអាជីវកម្មឈើខុសច្បាប់រីករាលដាល់ខ្លាំងជាង ១០ ឆ្នាំមកហើយ រហូតមកទល់ពេលនេះ មិនទាន់បញ្ឈប់នៅឡើយទេ។ លើសពីនេះ ក្រុមហ៊ុនទាំងនោះ គឺជាប្រភពធ្វើឱ្យព្រៃឈើ ក្នុងតំបន់ការពារ និងក្រៅដែនអភិរក្ស វិនាសហិនហោច ដោយសារក្រុមឈ្មួញ បានបើកដេប៉ូអារឈើ និងស្តុកឈើ ក្នុងទីតាំងរបស់ក្រុមហ៊ុន ដើម្បីកាប់ឈើខុសច្បាប់ ធ្វើអាជីវកម្ម ដោយមានមន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ និង មន្ត្រីបរិស្ថានមួយចំនួន បានឃុបឃិតជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនទាំងនោះ ដើម្បីទទួលផលប្រយោជន៍។
បញ្ហាប្រឈមទាំងនេះ កម្រឃើញរដ្ឋាភិបាលអនុវត្តច្បាប់មន្ត្រីខិលខូចណាស់ គឺឃើញតែធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើពលរដ្ឋដែលហ៊ានចេញមុខការពារព្រៃឈើ តាមប្រព័ន្ធតុលាការ។
សកម្មជនការពារព្រៃឈើលោក ហេង ស្រស់ អះអាងថា របាយការណ៍របស់ពួកលោក រកឃើញឧកញ៉ាជាង ២០នាក់ និងក្រុមអ្នកមានឥទ្ធិពលជាច្រើននាក់ទៀត រកស៊ីកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ដែលក្នុងនោះ មានឧកញ៉ាខ្លះ ឃើញគណៈកម្មការជំនាញអនុវត្តច្បាប់ ហើយក៏មានឧកញ៉ាខ្លះទៀត មិនឃើញ អនុវត្តច្បាប់នោះទេ។
លោកបន្ថែមថា មន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ របស់ក្រសួងកសិកម្ម គឺជាអ្នកស៊ីញេឱ្យមានការដឹកជញ្ជូនឈើខុសច្បាប់ ក្នុងព្រៃអភិរក្សជាច្រើន ហើយក៏មានមន្ត្រីគយខ្លះ គឺជាអ្នកបោះត្រាឱ្យមានការដឹកឈើឆ្លងដែនខុសច្បាប់ដែរ។ លោកសង្កត់ថា បុគ្គលដែលរកស៊ីកាប់ឈើខុសច្បាប់ភាគច្រើន ជាមន្ត្រីមានឥទ្ធិពល ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលកម្រឃើញ សមត្ថកិច្ចអនុវត្តច្បាប់ណាស់ បើទោះបីមានជាប់ពាក់ព័ន្ធជំនួញឈើខុសច្បាប់ក្ដី៖ «គួរតែពិនិត្យមើលកូនចៅក្រោមឱវាទរបស់គាត់ ដែលចេញមក រកស៊ីកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ នៅកម្ពុជា រត់ពន្ធលក់នៅក្រៅប្រទេស។ យើងមានឯកសារច្បាស់លាស់ ដើម្បីបង្ហាញឱ្យសាធារណជន បើរដ្ឋាភិបាលចង់បាន នឹងបង្ហាញឱ្យមើលថា នរណាគេ រកស៊ីកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅកម្ពុជា»។
សកម្មជនបរិស្ថានរូបនេះបន្ថែមថា មូលហេតុសំខាន់ ធ្វើឱ្យព្រៃឈើបាត់បង់ច្រើន មកពីរដ្ឋាភិបាលអសមត្ថភាពថែរក្សា និងការពារ ពុំមែនមកពីពលរដ្ឋ និងក្រុមអ្នករិះគន់ កាប់ទន្ទ្រានយកដីយក ធ្វើកសិកម្មនោះទេ។ ពួកគេសង្កេតឃើញថា មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលបានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ហើយរដ្ឋាភិបាលនៅតែមិនព្រមដោះស្រាយរឿងនេះ តែបែរជា ប្រើទស្សននយោបាយ ឌឺដង ចំពោះអ្នករិះគន់ទៅវិញ។
របាយការណ៍របស់អ្នកឃ្លាំមើលព្រៃឈើរកឃើញថា ក្រុមឧកញ៉ាមួយចំនួន ជាឈ្មួញរកស៊ីឈើធំៗ និងជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់រដ្ឋាភិបាល មិនត្រឹមតែគ្មានចំណាត់ការច្បាប់ពីអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចនោះទេ គឺរដ្ឋាភិបាល តែងតែចេញមុខការពារអ្នកជួញឈើខុសច្បាប់ របស់ក្រុមឧកញ៉ា និងក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយចំនួន។ រីឯ វិធានការបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើកន្លងទៅ ទាល់តែមានបទបញ្ជាពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទើបសមត្ថកិច្ចហ៊ានអនុវត្តច្បាប់ ។ ប្រការនេះហើយដែលធ្វើឱ្យវិបត្តិព្រៃឈើ គ្មានដំណោះស្រាយមានប្រសិទ្ធភាពយូរអង្វែង។
កាលពីចុងឆ្នាំ២០២១ លោក ហ៊ុន សែន បានស្តីបន្ទោសពលរដ្ឋ និងអ្នកដែលរិះគន់លោករឿងបាត់បង់ព្រៃឈើថា នាំគ្នាទៅទិញឈើ ដើម្បីសង់ផ្ទះ លើកទឹកចិត្តឱ្យមានការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ហើយបែរជានាំគ្នាទម្លាក់កំហុសមកលើលោកទៅវិញ។ លោកព្រមានថា នឹងរុះរើផ្ទះរបស់ពលរដ្ឋទាំងអស់ ដែលសង់ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ ដើម្បីប្រមូលឈើដែលបាត់បង់មកវិញ។
កាលពីចុងខែសីហា ឆ្នាំ២០២១ សហព័ន្ធកូរ៉េដើម្បីចលនាបរិស្ថាន (Korea Federation for Environmental Movements) ចេញផ្សាយរបាយការណ៍ពិស្ដារមួយ រកឃើញថា ទំហំព្រៃឈើបានថយចុះជាង ៥ម៉ឺន ៦សែនហិកតារ (៥៦.០៨៤ ) ក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ និងបាត់បង់ ព្រៃជាង ១ម៉ឺន ៥ សែន ហិកតារទៀត នៅឆ្នាំ២០២០។ ការរកឃើញនេះ ផ្អែកតាមទិន្នន័យផ្កាយរណបសាធារណៈផ្តល់ដោយសាកលវិទ្យាល័យម៉ារីលែន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។