ដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ ដែលមានភូមិសាស្ត្រជាប់ភូមិកែងសាន់ និងភូមិសមុទ្រក្រោម នៃឃុំសេដា ស្រុកលំផាត់ ខេត្តរតនគិរី រាប់ពាន់ហិកតារ ត្រូវគេកាប់រានធ្វើអាជីវកម្មដោយគ្មានការស៊ើបអង្កេត។ ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនអះអាងថា មេភូមិ មេឃុំ និងមេសហគមន៍ គឺជាមេខ្លោងលក់ដីព្រៃទាំងនោះឱ្យឈ្មួញខុសច្បាប់។
ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួន រស់នៅ ឃុំសេដា ស្រុកលំផាត់ អះអាងថា ទំហំព្រៃឈើរាប់ពាន់ហិកតារ ឋិតនៅតំបន់ភ្នំអាត ភ្នំម៉ាហើល និងតំបន់បឹងយក្សម៉ាយ ក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ កំពុងទទួលរងការកាប់ទន្ទ្រាន អាររំលំឈើ និងឈូសឆាយព្រៃ បែបអនាធិបតេយ្យគ្មានការទប់ស្កាត់។ ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនរស់នៅភូមិកែងសាន់ លោក ខាំ និន ឱ្យដឹងនៅថ្ងៃទី២៨
កុម្ភៈ ថា ដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ នៅចំណុចបឹងយក្សម៉ាយ និងអូរភ្នាស ដែលជាកន្លែងជនជាតិដើមភាគតិចអាស្រ័យផល ឃ្វាលគោក្របី និងរកត្រីសាច់ កំពុងទទួលរងការកាប់ទន្ទ្រានយកដីអស់ ជាង ១ពាន់ហិកតារ គ្មានអាជ្ញាធរណាធ្វើការស៊ើបអង្កេតឡើយ។ លោកថា អ្នកភូមិបានផ្តល់ដំណឹងនេះទៅមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធគ្រប់ស្ថាប័ន ឱ្យជួយទប់ស្កាត់ តែគ្មានប្រសិទ្ធភាព។ លោកកត់សម្គាល់ថា ព្រៃឈើនៅភូមិកែងសាន់ ដែលធ្លាប់ជាម្លប់បៃតង និងជាប្រភពចំណូលរបស់សហគមន៍ បានក្លាយជាវាលរហោឋាន ក្ដៅហួតហែង និងមានតំបន់ខ្លះត្រូវគេដុតព្រៃដើម្បីយកដីលក់៖ «ខ្ទេចខ្ទីអស់ហើយព្រោងព្រាត គេអាររំលំអស់ហើយ។ អូរភ្នាង អូរក្រែង និងភ្នំណាំជៀអស់ហើយ។ ដីហ្នឹងប្រហែលជាង ១ពាន់ហិកតារ ឥឡូវវាអស់ហើយ»។
ជនជាតិដើមភាគតិចទំពូនម្នាក់ទៀត រស់នៅភូមិសមុទ្រក្រោម លោក ឆន ផល្លា អះអាងថា បើទោះបីជា សកម្មភាពកាប់ទន្ទ្រានព្រៃ អស់រាប់ពាន់ហិកតារក្ដី ក៏ពុំឃើញអាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីជំនាញណាចុះទៅស៊ើបអង្កេតរកជនល្មើសមកផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់ដែរ។ ចំណែកអាជ្ញាធរភូមិ-ឃុំ នៅតែឃុបឃិតជាមួយឈ្មួញ ពុះដីព្រៃអភិរក្សលក់ជាឡូតិ៍ៗដដែល៖ «ដែនជម្រកសត្វព្រៃចាប់ពីព្រំប្រទល់ភ្នំអាត និងភ្នំម៉ាហើល ទៅដល់ភូមិកែងសាន់ គឺវាលរហោឋានអស់ហើយ គេកាប់បំផ្លាញខ្ទេចខ្ទីអស់រាប់ពាន់ហិកតារ វាលអស់ហើយអត់មានព្រៃទេ គេកាប់លក់អស់ហើយ»។
អាស៊ីសេរីបានទាក់ទង មេភូមិកែងសាន់ លោក ញួង គួត មេឃុំសេដា លោក អង់ ប៊ុនធឿង និងអភិបាលស្រុកលំផាត់ លោក នូ ថេរ ដើម្បីសុំការបំភ្លឺរឿងនេះ តែទូរស័ព្ទហៅចូលគ្មានអ្នកទទួល និងអ្នកខ្លះមិនអាចទាក់ទងបានទេ នៅថ្ងៃទី២៨ កុម្ភៈ។ ចំណែកប្រធានការិយាល័យ ដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ លោក សាន សានី ក៏មិនអាចទាក់ទងបានដែរ នៅថ្ងៃដដែលនេះ។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភត្ត្រា មានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងបរិស្ថានមិនគាំទ្រឱ្យមានការពុះដីព្រៃអភិរក្សធ្វើអាជីវកម្មនោះទេ ហើយព័ត៌មាននេះក្រសួងនឹងធ្វើការត្រូតពិនិត្យដល់មូលដ្ឋានផ្ទាល់ ដើម្បីស្រាវជ្រាវថាតើ រឿងនេះពិតឬយ៉ាងណា? លោកថា ប្រសិនបើមានការកាប់ទន្ទ្រានដីព្រៃការពារធម្មជាតិ គឺជាទង្វើល្មើសច្បាប់ និងអនុក្រឹត្យ។ លោកបញ្ជាក់ថា តំបន់ព្រៃការពារធម្មជាតិត្រូវបានការពារដោយច្បាប់ និងអនុក្រឹត្យ គឺគ្មានជនណា មានសិទ្ធិយកដីទាំងនោះធ្វើអាជីវកម្មបានទេ ហើយប្រសិនបើមន្ត្រីជំនាញរកឃើញដូចអ្វីដែលពលរដ្ឋបានលើកឡើង ក្រសួងសាមីនឹងអនុវត្តច្បាប់ដល់អ្នកដែលពាក់ព័ន្ធ៖ «គោលជំហររបស់ក្រសួងបរិស្ថាន គឺយើងការពារដាច់ខាតនៅតំបន់ការពារធម្មជាតិរបស់យើង ក៏ដូចជាព្រៃព្រឹក្សា ធនធានធម្មជាតិសត្វព្រៃដែលមាន។ យើងមិនអនុញ្ញាតឱ្យជនខិលខូច រុករានកាប់ទន្ទ្រានដីព្រៃ ដោយខុសច្បាប់នៅក្នុងតំបន់នោះទេ ហើយបើសិនជា ហើយបើរកឃើញថា មានការប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់ដែលមានកំណត់ជនល្មើស និងត្រូវកសាងសំណុំរឿងទៅតុលាការ ហើយយើងនឹងរឹបអូសយកដីមកវិញ ជាសម្បត្តិរដ្ឋ»។
កាលពីសប្ដាហ៍មុនជនជាតិដើមភាគតិចមួយក្រុម បានទៅដល់ទីតាំងដែលជនល្មើសបានកាប់រានដីព្រៃ និងអាររំលំឈើធ្វើអាជីវកម្ម អស់ប្រមាណជាង ១ពាន់ហិកតារ នៅតំបន់ភ្នំអាត ភ្នំម៉ាហើល ចំណុចអូរក្រែង ភ្នំណាំជៀ និងអូរភ្នាស។ ពួកគេសង្កេតឃើញថា តំបន់នោះមុនឆ្នាំ២០១០ ហ៊ុមព័ទ្ធដោយព្រៃស្រោង និងជាទីជម្រកសត្វព្រៃកម្ររស់នៅ ហើយបច្ចុប្បន្នក្លាយជាវាលរហោឋានអស់មួយផ្នែកធំ និងគ្រប់គ្រងជាសម្បត្តិបុគ្គ។
មន្ត្រីពង្រឹងសិទ្ធិអំណាចសហគមន៍ នៃសមាគមអាដហុក (Adhoc) លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ ចាត់ទុកករណីនេះ ជាឧក្រិដ្ឋកម្មព្រៃឈើ ខណៈដែលមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ និងតុលាការនៅតែមិនអាចស្វែងរកជនប្រព្រឹត្តមកទទួលខុសត្រូវបាន បើទោះបីជាសហគមន៍ធ្លាប់បានប្ដឹងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន អភិបាលស្រុក និងមន្ត្រីជំនាញ ទៅតុលាការ ពីបទអនុគ្រោះនាំឱ្យកើតមានបទល្មើសព្រៃឈើក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួនយ៉ាងណាក្ដី។ លោកយល់ថា សហគមន៍បានកំណត់អត្តសញ្ញាណ អ្នកស៊ីឈ្នួលកាប់ទន្ទ្រានព្រៃ និងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធរួចហើយ ហេតុនេះការស្វែងជនសង្ស័យ គឺគ្មានអ្វីលំបាកទេ បើអាជ្ញាធរមានឆន្ទៈពិតមែននោះ៖ «លែងមានទំនុកចិត្តចំពោះសមត្ថកិច្ចដែលទទួលខុសត្រូវការពារធនធានធម្មជាតិ យកប្ដេជ្ញាមួយឆ្នាំពីមួយឆ្នាំៗ ហើយចាប់បានឈើតិចតូចថា អនុវត្តច្បាប់។ ជនល្មើសដែលចាប់បានសុទ្ធតែពលរដ្ឋទន់ខ្សោយ»។
សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនបន្ថែមថា បឹងណាំជៀ គឺជាប្រភពត្រីសាច់ ហ៊ុមព័ទ្ធដោយព្រៃស្រោង និងជាកន្លែងទីសក្ការៈបូជារបស់ជនជាតិដើមភាគតិចទំពូនជាច្រើនជំនាន់មកហើយ ក៏ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន តំបន់នោះកំពុងប្រឈមការបាត់បង់ទាំងស្រុង ដោយសារថយចុះទំហំព្រៃឈើ ធ្វើឱ្យទឹកបឹងផ្នែកខ្លះរីងរាក់ គ្មានត្រី។ អ្នកភូមិថា ឈើមានតម្លៃនៅជុំវិញបឹងមួយនេះ ក្រុមឈ្មួញ សម្រុកកាប់ទន្ទ្រានព្រៃធ្វើអាជីវកម្មអស់ទាំងស្រុង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។