ការចូលរួមចំណែកការពារព្រៃឈើនៅកម្ពុជា ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាបេសកកម្មមួយងាយគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិត ឬងាយប្រឈមនឹងផ្លូវច្បាប់។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី នៅតែមានមានមនុស្សមួយចំនួនស្ម័គ្រចិត្តហ៊ានយកជីវិតពួកគេទៅផ្សារភ្ជាប់នឹងបេសកកម្មដ៏គ្រោះថ្នាក់នេះ ដើម្បីការពារព្រៃឈើ ដែលកំពុងប្រឈមនឹងការកាប់បំផ្លាញ ដើម្បីធ្វើជំនួញ ដែលអ្នកការពារព្រៃឈើ និងអង្គការអន្តរជាតិរកឃើញថា ពាក់ព័ន្ធនឹងបុគ្គលមានអំណាច និងមហាសេដ្ឋី ដែលមានលុយវាល់លាន។ ក្នុងចំណោមអ្នកហ៊ានយកជីវិតទៅការពារព្រៃឈើនោះ មានសកម្មជនការពារព្រៃឈើម្នាក់ នៅឯខេត្តកំពង់ធំ គឺលោក ហឿន សុភាព។
តើលោក ហឿន សុភាព មានប្រវត្តិបែបណា និងបានធ្វើកិច្ចការអ្វីខ្លះ ដើម្បីការពារព្រៃឈើ?
អ្នកសម្របសម្រួលបណ្ដាញព្រៃឡង់ ខេត្តកំពង់ធំ លោក ហឿន សុភាព បានចូលរួមការពារព្រៃឈើអស់រយៈពេលជាង ១៣ឆ្នាំហើយ ចាប់តាំងពីលោកធ្លាប់បានចូលរួមល្បាតព្រៃដំបូងជាមួយនឹងសកម្មជនព្រៃឈើដ៏លេចធ្លោមួយរូប គឺលោក ឈុន វុទ្ធី កាលពីឆ្នាំ២០០៦។ ក្រោយពីលោក ឈុត វុទ្ធី ត្រូវបានឃាតកបាញ់សម្លាប់នៅឆ្នាំ២០១២ លោក ហឿន សុភាព នៅតែបន្តចូលរួមសកម្មភាពចុះល្បាតព្រៃឡង់ជាមួយនឹងបណ្ដាញសហគមន៍ដដែល ដោយមិនភ័យខ្លាចរាល់ការគំរាមកំហែងដល់អាយុជីវិតលោកនោះឡើយ។
អ្នកការព្រៃឈើរូបនេះឱ្យដឹងថា ជីវិតរបស់លោកបានបូជា ដើម្បីការការពារធនធានធម្មជាតិដោយឆន្ទៈពិតប្រាកដ ដើម្បីរក្សានូវព្រៃឈើឱ្យបានគង់វង្ស លុបបំបាត់អំពើពុករលួយ ដែលចេញពីអ្នកមានលុយមានអំណាច និងការផ្ដល់នូវយុត្តិធម៌ដល់ប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ ដែលកំពុងរងការរំលោភសិទ្ធិសេរីភាព និងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញជាបន្តបន្ទាប់។
លោក ហឿន សុភាព៖«ចំពោះខ្ញុំផ្ទាល់គឺ ឆាកជីវិតរបស់ខ្ញុំ គឺខ្ញុំបានដាក់ជីវិតរបស់ខ្ញុំនៅក្នុងការការពារធនធានធម្មជាតិហើយ។ ខ្ញុំមិនបោះបង់ចោលទេ ទោះបីជារឿង មានរឿងប៉ុនណាក៏ដោយ ទោះបីជាមានរឿងប្រឈមយ៉ាងណា ក៏ខ្ញុំមិនបោះបង់ដែរ ព្រោះការងារខ្ញុំ គឺខ្ញុំបានដាក់នៅក្នុងបេះដូងខ្ញុំនៅក្នុងជីវិតខ្ញុំហើយ លុះត្រាតែខ្ញុំអស់ជីវិត បានខ្ញុំឈប់ធ្វើការងារការពារព្រៃឈើនេះ បើខ្ញុំនៅមានជីវិត គឺខ្ញុំនៅរហូត ខ្ញុំអត់បោះបង់ចោលទេ។
អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាព្រៃឈើវ័យ ៤៥ឆ្នាំរូបនេះបង្ហាញថា ព្រៃឈើជាសម្បត្តិរួមរបស់ពលរដ្ឋ គេមិនត្រូវកេងប្រវ័ញ្ច ដើម្បីផលប្រយោជន៍ក្រុមហ៊ុន ឬអ្នកមានអំណាចនោះទេ។ លោកថា ការរំលោភបំពាន ការគំរាមកំហែងតាមរូបភាពផ្សេងៗ និងការទិញទឹកចិត្ត មិនអាចបញ្ឈប់ឆន្ទៈរបស់លោកក្នុងការការពារធនធានធម្មជាតិបានឡើយ។
លោក ហឿន សុភាព៖«កត្តាដែលធ្វើឱ្យខ្ញុំការពារព្រៃឡង់ ទី១យើងមើលឃើញពីសកម្មភាពនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស បានន័យថា អាជ្ញាធរសមត្ថកិច្ចមួយចំនួន មានការរំលោភសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋដែលមានការតវ៉ា មានការការពារធនធានធម្មជាតិ និងសម្បត្តិធនធានធម្មជាតិខ្លួនឯងខ្លះ គឺវាមានការរំលោភសិទ្ធិដោយគ្មានដំណោះស្រាយ។ ខ្ញុំឃើញទង្វើបែបនោះឯង ដែលយើងជំរុញ និងលើកទឹកចិត្តខ្លួនឯងថា ត្រូវតែមានការតស៊ូ ត្រូវតែមានការចងក្រងបន្តទៀត ហើយទី២ ឃើញសកម្មភាពនៃការបាត់បង់ព្រៃឈើ មានន័យថា ការបាត់បង់ព្រៃឈើ គឺមានកំណើនកាន់តែខ្លាំងទៅៗ។
ជាធម្មតាលោក ហឿន សុភាព តែងតែដឹកនាំប្រជាសហគមន៍ និងបណ្ដាញព្រៃឡង់ចុះល្បាតបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ ក្នុងមួយខែ ១លើកទៅ ២លើក តាមទិដ្ឋភាពជាក់ស្ដែង ដើម្បីទប់ស្កាត់បទល្មើសអារឈើខុសច្បាប់។ លោកអះអាងថា ការងារចុះល្បាតព្រៃនេះ មិនដែលទទួលបានថវិកាឧបត្ថម្ភពីអ្នកណានោះទេ ប៉ុន្តែកើតចេញពីការស្ម័គ្រចិត្ត ព្រោះមិនចង់ឃើញព្រៃឈើត្រូវបានបាត់បង់។ ក្រៅពីការចុះល្បាតព្រៃ លោក ហឿន សុភាព ជាញឹកញាប់បានចូលរួមជាអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក រៀបចំវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលពង្រឹងសិទ្ធិអំណាចពលរដ្ឋ ឱ្យពួកគាត់ស្វែងយល់ពីសារសំខាន់នៃការថែរក្សាធនធានធម្មជាតិទាំងនោះ។
បុរសសម្បុរខ្មៅស្រអែមរូបនេះអះអាងថា មិនមែនតែរូបលោកនោះទេ ដែលរស់នៅក្នុងសម្ពាធនៃការភ័យខ្លាច ព្រោះតែយាយីពីសំណាកអាជ្ញាធរ លោកថា សូម្បីតែអ្នកតស៊ូមតិជាច្រើនកន្លងទៅក៏ត្រូវបានឃាតកសម្លាប់ទាំងអយុត្តិធម៌រួមមានអ្នកវិភាគនយោបាយ លោក បណ្ឌិត កែម ឡី និងអ្នកការពារព្រៃឈើ លោក ឈុត វុទ្ធី ជាដើម។ បន្ថែមពីនេះ លោកថា រូបលោកផ្ទាល់អាជ្ញាធរព្យាយាមហៅទៅផ្ដិតមេដៃជាមួយនឹងក្រសួងបរិស្ថាន ដើម្បីឱ្យបញ្ឈប់សកម្មភាពចុះល្បាតព្រៃជាបន្តបន្ទាប់។
លោក ហឿន សុភាព៖«រូបភាពជាច្រើនដែលយើងបានជួប គឺនៅពេលដែលយើងចាប់ម៉ាស៊ីនបាន ចុះល្បាតចុះអីគេ យកកម្លាំងសមត្ថកិច្ចប៉ូលិសមួយស្រុកគេទៅព័ទ្ធយើងជុំវិញ គេរកចាប់យើង ថា យើងហ្នឹងជាក្រុមធ្វើខុសច្បាប់ ចាប់ម៉ាស៊ីនគេមិនមានតួនាទីក្នុងការចាប់ ហើយការចាប់មិនជូនដំណឹងទៅអាជ្ញាធរ។ លើកទី២ គេធ្លាប់កោះហៅ មានដីកាកោះពីកងរាជអាវុធហត្ថ ឬក៏តេ(Call)ទូរស័ព្ទផ្ទាល់ពីមេប៉ូលិស ដែលគេស្នើសុំឱ្យយើងទៅជួប ដើម្បីបំភ្លឺករណីយើងចុះល្បាតព្រៃ»។
លោក ហឿន សុភាព មានស្រុកកំណើតនៅភូមិស្រែចង់ ឃុំសណ្ដាន់ ស្រុកសណ្ដាន់ ខេត្តកំពង់ធំ ជាកូនកសិករជនជាតិដើមភាគតិចកួយ។ បច្ចុប្បន្ន លោក ហឿន សុភាព បានបើកតូបលក់ឥវ៉ាន់តិចតួច និងធ្វើជាជាងប៉ះកង់ម៉ូតូ ក្រោយពីទំនេរក្នុងការចុះល្បាតព្រៃ និងធ្វើស្រែចម្ការ ដើម្បីរកចំណូលខ្លះ ចិញ្ចឹមកូនប្រាំនាក់ កំពុងតែរៀននៅថ្នាក់បឋមសិក្សា រួមនឹងអ្នកម្ដាយចាស់ជរា ក្រោយពីឪពុករបស់លោកបានស្លាប់ចោលតាំងពីឆ្នាំ១៩៩១។
ដោយឡែក ប្រពន្ធលោក ហឿន សុភាព លោកស្រី សូរ សៀង ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ក្នុងសម្ដីមួយៗ ថា លោកស្រីមិន ដែលហាមប្ដីរបស់ខ្លួនមិនឱ្យចុះល្បាត ឬការពារព្រៃឈើនៅតំបន់ព្រៃឡង់នោះទេ ដោយសារតែដឹងថា ប្ដីរបស់លោកស្រីស្រឡាញ់យុត្តិធម៌ និងធនធានធម្មជាតិនេះជាយូរមកហើយ។ លោកស្រីបន្តថា ថ្វីត្បិតតែពេលខ្លះ បារម្ភពីសុវត្ថិភាពប្ដី នៅពេលចុះល្បាតព្រៃម្ដងៗ ក៏ដោយ ប៉ុន្តែលោកស្រីថា មានតែខាំធ្មេញសង្កត់ចិត្តដេកចាំមើលផ្លូវប្ដីមកវិញ។
លោកស្រី សូរ សៀង ៖«ខ្ញុំភ័យខ្លាចដែរ នៅពេលគាត់ចុះទៅ ភ័យបារម្ភដែរ ពេលគាត់ពេលគាត់ទៅ ខ្លាចគេស្អប់ គេធ្វើបាប បានខ្ញុំមិនសូវចង់ឱ្យគាត់ទៅ»។
ជុំវិញរឿងនេះ វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្រ្តា បានទេ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមករានេះ ដោយសារហៅទូរស័ព្ទចូលតែគ្មានអ្នកទទួល។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលគម្រោងនៃសមាគមបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា (CYN) លោក អូត ឡាទីន ដែលតែងតែធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយលោក ហឿន សុភាព ក្នុងការចុះល្បាតព្រៃឡង់ជាញឹកញាប់ បានថ្លែងថា លោក ហឿន សុភាព ជាសមាជិកបណ្ដាញព្រៃឡង់ម្នាក់ ដែលសកម្មក្នុងការពារព្រៃឈើ។ លោកមើលឃើញថា ទោះបីរងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញជាច្រើនលើកពីសំណាកអាជ្ញាធរក៏ដោយ ប៉ុន្តែឆន្ទៈ និងការតស៊ូ ដើម្បីយុត្តិធម៌ព្រៃឈើ ក្នុងនាមជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយ គឺលោកជាកម្លាំងស្នូលក្នុងការដឹកនាំប្រជាសហគមន៍បានយ៉ាងល្អ។
លោក អូត ឡាទីន៖«ជាធនធានមនុស្ស ដែលមានសក្ដានុពលបំផុតនៅក្នុងសហគមន៍ ហើយឡែកទៅរដ្ឋាភិបាលវិញ គួរតែផ្ដល់ការលើកទឹកចិត្តដល់ធនធានមនុស្ស ហើយបណ្ដាញព្រៃឡង់មិនមែនមានតែគាត់ទេ មានមនុស្សសំខាន់ៗ ជាច្រើនទៀត ប៉ុន្តែគាត់ជាមនុស្សម្នាក់ ចំណោមបុគ្គលសំខាន់ៗ ជាច្រើនទៀត ដែលគាត់ចូលរួមការពារធនធានធម្មជាតិ ហើយដែលគាត់មានឆន្ទៈមោះមុត ដែលមានអំណត់អត់ធន់ក្នុងកិច្ចការងារ ទោះបីជាស្ថិតក្នុងការគំរាមកំហែង ទោះជាមានការចង់ទិញទឹកចិត្ត ផ្ដល់ជាលាភសក្ការៈ ឬតួនាទីឱ្យគាត់ ក៏គាត់មិនទទួលយកដែរ គាត់សុខចិត្តធ្វើជាពលរដ្ឋសាមញ្ញ ហើយចូលរួមការពារធនធានជាតិតាមលទ្ធភាព ដែលគាត់អាចធ្វើទៅបាន»។
កន្លងទៅ រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន បានសន្យានៅ ចំពោះមុខសាធារណជនជុំវិញការទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើឱ្យបានគង់វង្ស។ លោក ហ៊ុន សែន ថែមទាំងអះអាងដាក់ជីវិត ដើម្បីគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ ប៉ុន្តែអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ សកម្មជនការពារព្រៃឈើ រកឃើញថា ព្រៃឈើនៅកម្ពុជាត្រូវបានជនល្មើសកាប់ទន្ទ្រានយ៉ាងអនាធិបតេយ្យ។ ប៉ុន្តែកន្លងមក សកម្មជនបរិស្ថាន និងរបាយការណ៍អន្តរជាតិជាច្រើន រកឃើញថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជាពិសេស ក្រុមគ្រួសាររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានឃុបឃិតគ្នាជាប្រព័ន្ធជាមួយក្រុមហ៊ុនរបស់ឧកញ៉ាមួយចំនួន និងមន្ត្រីរបស់លោក ក្នុងការកាប់ព្រៃឈើ ហើយនាំឈើចូលទៅលក់នៅទីផ្សារអឺរ៉ុប និងការច្បាមយកដីពីប្រជាពលរដ្ឋ និងជនជាតិដើមភាគតិច ក្រោមរូបភាពផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច។
របាយការណ៍អង្កេតលើកទី២ របស់ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវនៃសកលវិទ្យាល័យកូពែនហេហ្គែន (Copenhagen) នៃប្រទេសដាណឺម៉ាក (Denmark) ចេញផ្សាយកាលពីថ្មីៗ នេះ បង្ហាញថា កម្ពុជាបានបាត់បង់ព្រៃឈើជាង ១៤ម៉ឺនហិកតារ (១៤៤.០០០) កាលពីឆ្នាំមុន។ ក្នុងនោះ ការបាត់បង់គម្របព្រៃឈើនៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់បានកើនឡើង ២២% ព្រៃព្រះរកាកើនឡើង ៤៣% និងដែនជម្រកសត្វព្រៃសង្ឃរុក្ខាវ័នចំនួន ៤៧%។
ជុំវិញបញ្ហាឃុបឃិតគ្នានេះធ្វើឱ្យព្រៃឈើនៅតំបន់ព្រៃឡង់ហិនហោចជាបន្តបន្ទាប់។ ដោយឡែក ចំពោះលោក ហឿន សុភាព ឯណោះវិញបង្ហាញថា កត្តាចម្បង ដែលលោកមិនអាចបញ្ឈប់សកម្មភាពការពារព្រៃឈើនេះបាន ក៏ដោយសារតែបញ្ហាអំពើពុករលួយរបស់មន្ត្រីមូលដ្ឋានកំពុងបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ ដោយគ្មានតម្លាភាពត្រឹមត្រូវ។
លោក ហឿន សុភាព៖«និយាយឱ្យត្រង់ទៅគឺ ឈ្មួញការបំផ្លាញព្រៃឈើ គឺពាក់ព័ន្ធនឹងអាជ្ញាធរសមត្ថកិច្ចមួយចំនួន។ ទាំងការប្រើប្រាស់អាវុធកែច្នៃ[របស់ជនល្មើសអារឈើ]ទាំងការធ្វើរឿងខុសច្បាប់ ដូចជា ការកាប់ដើមឈើជាដើមនោះ បានន័យថា បើសិនជាអាជ្ញាធរមានការរឹតបន្តឹងពួកនោះមិនហ៊ានទេ។ ប៉ុន្តែយើងឃើញជាគំរូអាក្រក់មួយស្រុកខ្មែរយើង មន្ត្រីមួយចំនួនគឺអ្នកធ្វើខ្លួនឯងតែម្ដង មន្ត្រីមួយចំនួនអ្នកចាប់គេហើយ អ្នកអនុវត្តចាប់ហើយ ទៅលូកដៃក្នុងសកម្មភាពកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ»។
លោក ហឿន សុភាព ចង់ឃើញប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ចាប់ផ្ដើមស្រឡាញ់ធនធានធម្មជាតិឱ្យបានច្រើន ដើម្បីទប់ស្កាត់បញ្ហាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ និងរក្សាធនធានធម្មជាតិ ដែលមានស្រាប់។ លោកស្នើដល់រដ្ឋាភិបាលថា គួរតែទម្លាក់ការចោទប្រកាន់មកលើពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ ដែលតែងតែការពារធនធានធម្មជាតិថា ជាក្រុម «បក្សប្រឆាំង» ហើយអាជ្ញាធរគួរតែបញ្ឈប់ការរំលោភបំពានលើសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច ដែលពួកគាត់តែងតែរស់ដោយពឹងអាស្រ័យលើអនុផលព្រៃឈើនេះជាយូរមកហើយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។