សហគមន៍ប្រជានេសាទនៅតាមតំបន់បឹងទន្លេសាប បារម្ភអំពីស្ថានភាពប្រែប្រួលរំហូរទឹកទន្លេខុសប្រក្រតី ធ្វើឱ្យទិន្នផលត្រីថយចុះ។ ក្រុមអ្នកជំនាញលើកឡើងថា ការប្រែប្រួលបរិមាណទឹកខុសប្រក្រតីជាពិសេសក្នុងរដូវវស្សា បណ្តាលមកពីចិនស្តុកទឹកទុកនៅតាមវារីអគ្គិសនីនៅខ្សែទឹកខាងលើ។ ពួកគេបង្ហើបថា ទៅថ្ងៃអនាគតប្រទេសតាមខ្សែទឹកខាងក្រោមអាចនឹងចាំបាច់ត្រូវបង់លុយឱ្យចិនបើកទឹកដើម្បីបញ្ចៀសពីហានិភ័យនៃគ្រោះរីងស្ងួត។
ក្រុមសហគមន៍ប្រជានេសាទនៅតាមតំបន់បឹងទន្លេសាបសង្កេតឃើញពីភាពមិនប្រក្រតីនៃការប្រែប្រួលរំហូរទឹកទន្លេសាបលែងទៀងទាត់នារយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
ប្រធានសម្ព័ន្ធប្រជានេសាទទន្លេសាប លោក ឡុង សូចែត្រ សង្កេតឃើញថាការប្រែប្រួលរំហូរទឹកនេះ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ទិន្នផលនេសាទរបស់ប្រជានេសាទ ដែលលោកថាចេះតែបន្តថយចុះ៖ « វាប្រែប្រួលទឹក ដល់រួចចឹងទៅផលនេសាទក៏មានការប្រែប្រួល។ បើនិយាយពីបងប្អូនដែលរស់នៅភូមិបណ្តែតទឹកដែលសង្ឃឹមទៅលើនេសាទត្រី ត្រូវជួបការលំបាកដោយសារតែផលត្រីថយចុះ ហើយមួយទៀតឆ្នាំនេះតម្លៃត្រីក៏មានតម្លៃទាបទៀត ធ្វើឱ្យគាត់ពិបាកដែរនៅក្នុងជីវភាព ពីព្រោះសង្ឃឹមៗលើផលនេសាទ។ ដល់តែផលនេសាទអត់សូវបានអញ្ចឹង មានអីទៀត ? បងប្អូនអ្នកបណ្តែតទឹក គាត់អត់មានមុខរបរអីបន្ថែមក្រៅពីនេសាទ »។
លោកបារម្ភថា ប្រសិនបើស្ថានភាពប្រែប្រួលទឹកនេះនៅតែបន្តកើតមាន នោះប្រជានេសាទអាចនឹងបោះបង់មុខរបរនេសាទចោលនាពេលអនាគត រួចនាំគ្នាធ្វើចំណាកស្រុកស្វែងរកការងារធ្វើថ្មីដើម្បីទប់ទល់ជីវភាព៖ « បើសិនជាស្ថានភាពនៅតែលំបាកដូចជាប្រែប្រួលទឹកកាន់តែតូច អត់ធំ ហើយធនធានចេះតែថយចុះរហូត អនាគតទៅអ្នកទន្លេ អ្នកដែលរស់នៅបណ្តែតទឹកត្រូវបញ្ជូនកូនចៅបងប្អូនអីដែលអាចមានកម្លាំងពលកម្ម ចេញមកធ្វើការខាងក្រៅដើម្បីទប់ទល់ជីវភាព។ បើមិនអញ្ចឹងទេ សង្ឃឹមតែទៅលើនេសាទ វាមិនអាចដោះស្រាយជីវភាពបាន »។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ តំណាងសហគមន៍នេសាទនៅឃុំច្រណូក ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោកស្រី ភឹម សុគុន ប្រាប់ វិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលពីពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈថា ការប្រែប្រួលរំហូរទឹកទន្លេខុសប្រក្រតីបែបនេះ ធ្វើឱ្យប្រជានេសាទខកខានលែងបានធ្វើប្រហុកដូចដែលពួកគេធ្លាប់ធ្វើកាលពីពេលមុនៗ ដោយសារខ្សត់ត្រី៖ « រាល់ឆ្នាំ ត្រីខែសម្រក វានៅតែសំបូរដដែល តែគ្រាន់ថាប្រជានេសាទគាត់ចាប់ទាំងរដូវបិទ ទាំងរដូវបើក ត្រីវាធំមិនទាន់។ ដល់ពេលឥឡូវនេះ សង្កេតឃើញថាវាអត់សូវបានផលពីព្រោះថាដែលខ្ញុំធ្លាប់ធ្វើត្រីប្រហុក អ្នកស្រុកគាត់ធ្លាប់កាត់ប្រហុកកាត់អី រាល់ឆ្នាំចាប់ពីខែ១០ទៅ ត្រី នុយចាប់ផ្តើមធ្វើប្រហុក ទិញចូលក្នុងមួយថ្ងៃ ៣តោន ទៅ ៤តោន។ តែឆ្នាំនេះ ប្រជាពលរដ្ឋអត់មានឃើញបានធ្វើត្រីប្រហុកអីដូចរាល់ឆ្នាំទេ។ ហើយតម្លៃត្រីក៏ទាបទៀត »។
បឹងទន្លេសាបធ្លាប់តែជាបឹងទឹកសាបដ៏ល្បី និងធំមួយនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ បឹងនេះមានរំហូរទឹកពិសេស គឺម្តងចរន្តទឹកហូរពីទន្លេមេគង្គចូលទៅទន្លេសាបនៅរដូវវស្សា ហើយចរន្តទឹកនេះប្រែប្រួលទៅវិញនៅរដូវប្រាំងដោយទឹកហូរចេញពីទន្លេសាបទៅចូលទន្លេមេគង្គ និងទន្លេបាសាក់វិញ។ ចរន្តទឹកដ៏កម្រមាននៅលើពិភពលោកបែបនេះ អាចនឹងលែងមានទៀតហើយនាពេលអនាគត ស្របពេលដែលនៅរដូវវស្សាផ្ទៃបឹងទន្លេសាបចាប់ផ្តើមរួមតូចខុសប្រក្រតី ដោយសារក្រុមប្រទេសនៅតាមខ្សែទឹកខាងលើ ជាពិសេសប្រទេសចិននាំគ្នាបិទទំនប់វារីអគ្គិសនីដើម្បីស្តុកទឹកទុក។
មិនមែនមានតែក្រុមសហគមន៍ប្រជានេសាទនៅតាមតំបន់បឹងទន្លេសាបទាំងនេះទេដែលបានកត់សម្គាល់ឃើញពីការប្រែប្រួលរំហូរទឹកទន្លេ និងការធ្លាក់ចុះទិន្នផលត្រីនេះ។ បញ្ហានេះក៏ត្រូវបានក្រុមអ្នកជំនាញទន្លេមេគង្គលើកយកមកពិភាក្សាស្វែងរកដំណោះស្រាយ នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាមួយតាមប្រព័ន្ធវីដេអូកាលពីពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈ រៀបចំឡើងដោយ មជ្ឈមណ្ឌល ស្ទីមសុន សេនធឺរ (Stimson Center)ដែលជាស្ថាប័នស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយរបស់អាមេរិក មានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតុន (Washington)។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រអាកាសធាតុ លោក អាឡែន បាស៊ីស (Alan Basist) កត់សម្គាល់ថា តាមរយៈការសង្កេតពីប្រព័ន្ធផ្កាយរណប គេអាចដឹងបានយ៉ាងច្បាស់ពីការហូរ ឬមិនហូរនៃទឹកទន្លេមេគង្គពីខ្សែទឹកខាងលើមក។ លោកថា ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅតាមប្រទេសខ្សែទឹកខាងលើមានសមត្ថភាពអាចទប់ទឹកបានយ៉ាងក្រាស់ក្រែលនៅរដូវវស្សា ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យប្រែប្រួល និងកាត់បន្ថយរំហូរទឹកទន្លេរហូតដល់ទៅពាក់កណ្តាល ឬច្រើនជាងនេះ មិនឱ្យទឹកហូរតាមទន្លេមេគង្គចុះមកខ្សែទឹកខាងក្រោម៖ « ពួកគេអាចស្តុកទុកបរិមាណទឹកយ៉ាងសម្បើមរហូតដល់ទៅរាប់ពាន់លានម៉ែត្រគូបនៅរដូវវស្សា ហើយពួកគេបង្ហូរវាចេញមកវិញនៅរដូវប្រាំងដើម្បីផលិតចរន្តអគ្គិសនីសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងរដូវប្រាំង។ ទឹកទាំងនេះមានសមត្ថភាពបង្កើតថាមពលអគ្គិសនីសម្រាប់ចែកចាយទៅតាមបណ្តាក្រុងនានានៅក្នុងប្រទេសចិន ដើម្បីគាំទ្រដល់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងឧស្សាហកម្មភាគច្រើននៅក្នុងប្រទេសនេះ »។
អ្នកជំនាញតំបន់ទន្លេមេគង្គ និងជានាយកកម្មវិធីអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃមជ្ឈមណ្ឌល ស្ទីមសុន សេនធឺរ លោក ប្រាយអ៊ិន អាយល័រ (Brian Eyler) ផ្តល់ជាដំណោះស្រាយថា នាពេលអនាគតក្រុមប្រទេសខ្សែទឹកខាងក្រោមអាចចាំបាច់ត្រូវបង់លុយទៅចិនដើម្បីឱ្យប្រទេសនេះបើកទឹកឱ្យមានរំហូរជាប្រក្រតីនៅរដូវវស្សាឡើងវិញ និងបញ្ចៀសហានិភ័យពីគ្រោះរីងស្ងួតណាមួយនៅតាមប្រទេសខ្សែទឹកខាងក្រោម៖ « ខ្ញុំគ្រាន់តែគិតថាតថៈភាពជាក់ស្តែងគឺវាបែបនេះឯង។ អ្នកដឹងថា មិនថាវាអាក្រក់ឬល្អយ៉ាងណាទេ ទំនប់វារីអគ្គិសនីទាំងនេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងប្រទេសចិន។ មានហេតុផលនៅពីក្រោយការសាងសង់នេះ ដូចជាការស្វែងរកផលចំណេញពីការផលិត និងលក់អគ្គិសនី។ មានការចុះកិច្ចសន្យា និងបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ដែលចាំបាច់ទំនប់វារីអគ្គិសនីទាំងនេះត្រូវតែផលិតនូវបរិមាណអគ្គិសនីជាក់លាក់។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលអ្នកចង់ស្នើឱ្យនរណាម្នាក់បញ្ឈប់វា អ្នកចាំបាច់ត្រូវតែផ្តល់ឱ្យបុគ្គលនោះនូវអ្វីមួយដែលជាការតបស្នង »។
លោកបញ្ជាក់ថា ដំណោះស្រាយជាការបង់លុយទៅឱ្យចិននេះ អាចធ្វើឡើងក្រោមរូបភាពនៃការរួមគ្នាទិញគោលនយោបាយធានារ៉ាប់រងសម្រាប់ប្រតិបត្តិករទំនប់វារីអគ្គិសនីទាំងនេះ។ លោកពន្យល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងនៃការទិញគោលនយោបាយធានារ៉ាប់រងនេះអាចធ្វើឡើងអាស្រ័យលើការចរចាជាលក្ខណៈអន្តរជាតិរវាងប្រទេសពាក់ព័ន្ធនៅតាមខ្សែទឹកខាងក្រោមនៃទន្លេមេគង្គ រួមទាំងរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសចិនខ្លួនឯងផងក៏ត្រូវចូលរួមចេញថ្លៃនេះដែរ។
បន្ថែមទៅលើការផ្តល់ដំណោះស្រាយនេះ អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រអាកាសធាតុ លោក អាឡែន បាស៊ីស ពន្យល់ថា វាគឺជាដំណោះស្រាយដែលគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធអាចទទួលយកបាន៖ « អត្ថប្រយោជន៍មួយគឺថា ប្រទេសខ្សែទឹកខាងក្រោមអាចធ្វើការវាយតម្លៃលើផលប៉ះពាល់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងបរិស្ថានជាមុន ហើយយកវាទៅប៉ះប៉ូវតាមរយៈការបង់ថ្លៃនេះដើម្បីបញ្ចៀសផលប៉ះពាល់ទាំងនេះដោយសារការខ្វះទឹក។ ដូច្នេះ ជារួម ចិនអាចទទួលបានសំណងពីការណ៍ដែលខ្លួនត្រូវបើកទឹក តែមិនអាចផលិតអគ្គិសនីបាន រីឯក្រុមប្រទេសនៅតាមខ្សែទឹកខាងក្រោមទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍នៃការរក្សារំហូរទឹកទន្លេជាប្រក្រតី »។
ពលរដ្ឋជាង ៧០លាននាក់នៅតាមប្រទេសចំនួន៥ នៃតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ក្នុងនោះរួមមីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar) ឬភូមា (Burma) ឡាវ (Lao) ថៃ (Thailand) កម្ពុជា និងវៀតណាម (Vietnam) ពឹងផ្អែកលើទន្លេមេគង្គសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ ដូចជាការនេសាទ និងការធ្វើកសិកម្ម។ ប្រទេសចិនបច្ចុប្បន្នកំពុងប្រតិបត្តិ និងដាក់ឱ្យដំណើរការទំនប់វារីអគ្គិសនីសរុបចំនួន ១២៩ វារីអគ្គិសនីនៅលើទន្លេមេគង្គ និងដៃទន្លេនេះនៅតាមខ្សែទឹកខាងលើ។ ក្នុងចំណោមទំនប់វារីអគ្គិសនីទាំង១២៩របស់ចិននេះ ទំនប់វារីអគ្គិសនី ១១ គឺជាទំនប់វារីអគ្គិសនីខ្នាតយក្ស។ ប្រទេសនេះ ក៏គ្រោងនឹងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីចំនួន ៧ បន្ថែមទៀតនៅលើអាងទន្លេមេគង្គ។ ប្រទេសថៃ មាន ១៥២ទំនប់ ឡាវមាន ៦៨ទំនប់ និងកំពុងសាងសង់បន្ថែម ៣៧ទំនប់ទៀត។ រីឯ វៀតណាមមាន ៧៨ទំនប់ ខណៈកម្ពុជាមានទំនប់វារីអគ្គិសនីសរុបចំនួន ៩ សាងសង់នៅលើទន្លេមេគង្គ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។