អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) បានចោទសួរអភិបាលរាជធានីភ្នំពេញលោក ឃួង ស្រេង អំពីរឿងរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពជួបជុំ និងបានចោទសួររដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌អំពីរឿងវិស័យច្បាប់ និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ព្រមទាំងលើកឡើង ពីករណីឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា ផងដែរ។ មន្ត្រីរបបក្រុងភ្នំពេញសុទ្ធតែឆ្លើយដូចៗគ្នាថា ទាំងស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងការអនុវត្តច្បាប់គឺមានដំណើរការល្អ។ រីឯអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គមកម្ពុជាវាយតម្លៃថា ការឆ្លើយតបរបស់របបក្រុងភ្នំពេញមិនឆ្លុះបញ្ចាំការពិតដោយសារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងបញ្ហាប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌វិញ នៅតែរងការចោទថា ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពអាក្រក់ខ្លាំងហើយគ្មានការកែប្រែជាដុំកំភួនតាមអនុសាសន៍របស់អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត នាពេលកន្លងមកឡើយ។
ក្នុងជំនួបជាមួយអភិបាលរាជធានីភ្នំពេញអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានសួរអំពីសេរីភាពក្នុងការជួបជុំ និងការបង្កើតសមាគមរួមទាំងការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពនានា ដោយសារតែកន្លងមក សាលារាជធានីភ្នំពេញមិនបានអនុវត្តតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃដែលណែនាំឱ្យបើកចំហសិទ្ធិសេរីភាពជួបជុំសម្ដែងមតិនោះទេ។ ភាគីទាំងពីរក៏បានពិភាក្សាអំពីកម្មវិធីព្យាបាលអ្នកញៀនគ្រឿងញៀននៅតាមសហគមន៍ និងស្ថានភាពអ្នករស់តាមចិញ្ចើមផ្លូវ ព្រមទាំងមជ្ឈមណ្ឌលសង្គមកិច្ចផងដែរ។
ជាការឆ្លើយតបលោក ឃួង ស្រេង លើកឡើងថា សាលារាជធានីភ្នំពេញគឺជាដៃគូដែលមានសារៈសំខាន់ក្នុងការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ហើយរដ្ឋបាលរាជធានីភ្នំពេញតែងតែអនុញ្ញាតឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិគ្រប់បែបយ៉ាងដោយបានបង្កើតឱ្យមានទីលានប្រជាធិបតេយ្យមួយ ស្ថិតនៅខណ្ឌឫស្សីកែវ។ អភិបាលក្រុងរូបនេះ ក៏លើកឡើងថា របបក្រុងភ្នំពេញ មានបំណងបង្កើតឱ្យមានទីលានប្រជាធិបតេយ្យនៅតាមបណ្ដារាជធានីខេត្តទាំងអស់ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមមូលដ្ឋាន បានធ្វើការតវ៉ានិងបានបញ្ចេញមតិផងដែរ។
ទោះបីជាយ៉ាងណាតំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា និងជាប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន ថ្លែងថា ការឆ្លើយតបរបស់អភិបាលក្រុងភ្នំពេញជាការដោះសា ហើយអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ក៏មិនជឿនោះដែរ។ កន្លងមក សាលារាជធានីភ្នំពេញតែងតែប្រើអំណាចរបស់ខ្លួនលើសលប់ក្នុងការរារាំងនិងបង្ក្រាបស្ទើររាល់ការជួបជុំសម្ដែងមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការដោយឯករាជ្យ។ ការបើកទូលាយសិទ្ធិសេរីភាពជួបជុំរបស់សាលារាជធានីភ្នំពេញ គឺមានសម្រាប់តែក្រុមអ្នកគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាចប៉ុណ្ណោះ៖ «តាមពិតទៅ សាលារាជធានីភ្នំពេញគ្រាន់តែឆ្លើយដោះសា ព្រោះរាល់ការជួបប្រជុំម្តងៗ យើងដឹងហើយថា យើងចង់ដង្ហែក្បួនពីកន្លែងជួបជុំទៅកន្លែងសំខាន់ៗ ដើម្បីដាក់ញត្តិប៉ុន្តែសាលារាជធានីភ្នំមិនដែលអនុញ្ញាតទេ តែងតែលើកលេសនេះលេសនោះ ថាខូច សណ្ដាប់ធ្នាប់។ ក្នុងការប្រមូលផ្តុំនោះក៏តែងតែមានកម្លាំងឡោមព័ទ្ធយ៉ាងច្រើនដើម្បីគំរាមកំហែងមិនការពារសុវត្ថិភាពនោះទេ»។
អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ក៏បានស្នើសុំឱ្យសាលារាជធានីភ្នំពេញបើកឱ្យមានការបញ្ចេញមតិឱ្យមានតុល្យភាពគ្នា និងពលរដ្ឋគ្រប់និន្នាការ។
ដោយឡែកចំពោះជំនួបជាមួយក្រសួងយុត្តិធម៌វិញអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ថ្លែងប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មាននៅក្រោយជំនួបនោះថា អ្នកស្រីបានលើកឡើងអំពីបញ្ហាមួយចំនួនទាក់ទងនឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាដូចជាបញ្ហាតម្លាភាពនៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ នីតិវិធីនៃការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ន ការផ្ទល់ជំនួយ ផ្នែកច្បាប់ការលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីជម្រើសជំនួសការដាក់ពន្ធនាគារ និងការកាត់បន្ថយភាពចង្អៀតណែនក្នុងពន្ធនាគារ ព្រមទាំងពិភាក្សាគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចិរភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា និងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចិរភាពគោលដៅទី១៦ ស្ដីពីសិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធម៌។ អ្នកស្រី បញ្ជាក់ថា មានបញ្ហាភាគច្រើនជាអ្វីដែលអ្នកស្រីបានលើកឡើងរួចហើយកាលពីក្នុងជំនួបលើកមុនៗដូច្នេះអ្នកស្រីចង់បន្តតាមដាន និងចង់ដឹងអំពីវឌ្ឍនភាព។
អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ឱ្យដឹងថា ក្នុងជំនួបនោះ អ្នកស្រីក៏បានពិភាក្សាការបន្តឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា ដែរ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីមិនបញ្ជាក់លម្អិតនោះទេ។ ទោះយ៉ាងណា អ្នកស្រី ថ្លែងថា ខាងអង្គការសហប្រជាជាតិបានដឹងអំពីបញ្ហានេះ ធ្លាប់បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយរួចហើយ កាលពីមួយឆ្នាំមុន ដែលលើកឡើងថា ករណីលោក កឹម សុខា នេះជាការឃុំឃាំងធ្វើឡើងតាមអំពើចិត្តគឺតាំងពីពេលដែលគាត់ជាប់ឃុំនៅមណ្ឌលកែប្រែ ម៣ ម្ល៉េះ។ អ្នកស្រី ក៏ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកែលម្អស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សដែរដើម្បីរក្សាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA។ អ្នកស្រីសង្កេតឃើញថា នៅកម្ពុជាមានចំណុចខ្លះមានភាពជឿនលឿនជាវិជ្ជមាន ហើយចំណុចខ្លះទៀតគឺត្រូវកែលំអបន្ថែមទៀតជាពិសេសបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស៖ «គិតថា ការសម្រេចចិត្តវាអាស្រ័យលើកម្ពុជា ថាតើចង់ចូលរួម ពិភាក្សា អំពី EBA នេះជាមួយដៃគូពាណិជ្ជកម្មណាមួយ និងមានកិច្ចព្រមព្រៀងដៃគូពាណិជ្ជកម្មណាមួយ ដូច្នេះវាអាស្រ័យលើការសម្រេចចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទេ។ ការងាររបស់ខ្ញុំ គឺផ្ដោតតែលើការធានាឱ្យប្រាកដថា កម្ពុជាពិតជាបានឆ្លើយតប និងឆ្លុះបញ្ចាំងទៅនឹងកាតព្វកិច្ចសិទ្ធិមនុស្សទាំងឡាយដែលខ្លួនបានស្ម័គ្រចិត្តទទួលយកមកអនុវត្តតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។ នេះតាម ទស្សនៈខ្ញុំពីព្រោះក្នុងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិបានចែងអំពីសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានហើយ កម្ពុជាបានស្ម័គ្រចិត្តទទួលយក។ ដូច្នេះ នៅក្នុងច្បាប់អន្តរជាតិកម្ពុជាត្រូវជាប់កាតព្វកិច្ចគោរពការពារ និង បំពេញតាមកាតព្វកិច្ចសិទ្ធិមនុស្សនេះ»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌លោក ជិន ម៉ាលីន ឆ្លើយតបថាអនុសាសន៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិកន្លងមក គឺមានចំណុចខ្លះបានបំពេញរួចរាល់ហើយការងារខ្លះមិនទាន់បានបញ្ចប់ដោយសារបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួន។ លោកបន្តថា ក្រសួងយុត្តិធម៌កំពុងបន្ដធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌តទៅទៀតផងដែរ។ ចំពោះបញ្ហាលោក កឹម សុខា និងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សវិញ លោក អះអាងថា មិនមានការជជែកច្រើននោះទេព្រោះអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានយល់ថា ករណី នេះគឺជារឿងអនុវត្តច្បាប់របស់តុលាការ៖ «ទិដ្ឋភាពរួមការពិភាក្សាគ្នានេះផ្អែកទៅលើគោលការណ៍ច្បាប់ទាំងស្រុងទាក់ទងនឹងការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដោយមិនមានពិភាក្សាទៅលើទិដ្ឋភាពនយោបាយឬក៏ស្នើសុំពីសកម្មជនសង្គមស៊ីវិលអីមួយចំនួនដែលធ្វើការរិះគន់រដ្ឋាភិបាលហើយស្នើតាមគាត់ដើម្បីឱ្យគាត់ដាក់សម្ពាធមករដ្ឋាភិបាលគឺអត់មានទេ។ ការលើកពីបញ្ហាបក្សប្រឆាំងអីនោះក៏អត់មានដែរ»។
លោក រ៉ុង ឈុន លើកឡើងថា ការបកស្រាយរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌មិនឆ្លុះបញ្ចាំការពិតនោះដែរហើយការបកស្រាយបែបនេះមិនផ្ដល់ប្រយោជន៍ដល់កម្ពុជានោះទេ។ លោក រ៉ុង ឈុន សង្កេតឃើញថា ក្រសួងយុត្តិធម៌ហាក់មិនបានអនុវត្តតាមអនុសាសន៍របស់អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ដដែល។ចំណែកតុលាការនៅតែ គ្មានឯករាជ្យភាព និងពុករលួយហើយពលរដ្ឋក្រីក្រ និងអ្នកមានដែលនិន្នាការប្រឆាំងតែងតែពិបាក ទទួលបានយុត្តិធម៌។ ដោយឡែកបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងករណីឃុំ ខ្លួនលោក កឹម សុខា ទាំងខុសច្បាប់គឺជារឿងសំខាន់ហើយប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនបានដោះស្រាយ តាមសំណើរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិទេគឺកម្ពុជានឹងរងទណ្ឌកម្មជាបន្តបន្ទាប់៖ «ករណីរបស់លោក កឹម សុខា នេះ គឺពាក់ព័ន្ធនឹងសំណើរបស់សហភាពអឺរ៉ុបក្នុងការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ហើយបើរដ្ឋាភិបាលមិនដោះស្រាយករណីនេះទេ វានឹងធ្វើគេដក EBA ហើយកម្ពុជានឹងខាតប្រយោជន៍ និងប៉ះពាល់កម្មករ និងមនុស្សរាប់លាននាក់។ ទី២ករណីឃុំខ្លួនហួសនីតិវិធីនេះ និងមិនឱ្យលោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ចូលជួប វាមិនមានផលចំណេញដល់កម្ពុជានោះទេ ហើយលោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត នឹងយកករណីដាក់ក្នុងរបាយការណ៍ របស់គាត់។ អ៊ីចឹងវានឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះកម្ពុជា»។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ដែលចេញកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០១៨ របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានលើកឡើងពីអនុសាសន៍មួយចំនួនសម្រាប់វិស័យយុត្តិធម៌ និងតុលាការនៅកម្ពុជាដោយផ្ដោតជាក់លាក់ទៅការការសម្រេចការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នបង្កើតទិន្នន័យគ្រប់គ្រងភស្តុតាងចងក្រងសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំដែលពុំមានភស្តុតាងរឹងមាំអ្នកនយោបាយ និងអ្នកជាប់ទោសព្រោះបញ្ចេញមតិផ្ដល់នីតិសម្បទាដល់មន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំង១១៨រូប និងប្រគល់តំណែងដល់មេឃុំចៅសង្កាត់គណបក្សនេះដែលត្រូវបាត់បង់ក្រោមសាលដីការបស់តុលាការកំពូលលុបចោលទោសព្រហ្មទណ្ឌដែលប្រើសម្រាប់រឹតត្បិតសេរីភាពបញ្ចេញមតិជាដើម។
អ្នកឃ្លាំមើលកម្ពុជាយល់ថា រដ្ឋាភិបាល ឬតំណាងស្ថាប័ននីមួយៗគួរតែមានសេចក្ដីក្លាហាននិយាយការពិតហើយចេះទទួលស្គាល់បញ្ហា និងអនុវត្តទៅតាមអនុសាសន៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីកុំឱ្យជាតិ និងប្រជារាស្ត្រជួបបញ្ហាកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរបន្ថែមទៀត៕