ក្រុមអ្នករងគ្រោះនាំគ្នាចេញតវ៉ានិងផ្ញើសារទៅមេដឹកនាំអាស៊ាន និងមេដឹកនាំប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យធំៗជាពិសេសប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ចូ បៃឌិន(Joe Biden) ឲ្យជួយដោះស្រាយសំណើនិងទុក្ខកង្វល់ពួកគេរួមមានការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ហើយដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំដោយសាររឿងនយោបាយដោយឥតលក្ខខណ្ឌព្រមទាំងបើកលំហរប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។ ប៉ុន្តែមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលជំរុញពួកគេស្វែងរកយុត្តិធម៌តាមរយៈស្ថាប័នកម្ពុជាពីព្រោះការតស៊ូមតិនិងការដាក់ញត្តិទៅរដ្ឋាភិបាលបរទេសមិនអាចរកដំណោះស្រាយបានទេ។
ជនរងគ្រោះដែលជាក្រុមគ្រួសារសកម្មជនបក្សប្រឆាំងក្រុមយុវជនសង្គមក្រុមកម្មករព្រមទាំងពលរដ្ឋរងគ្រោះដីធ្លីបានផ្ញើសារដូចៗគ្នាដោយស្នើដល់មេដឹកនាំប្រទេសយកបញ្ហាពួកគេទៅជជែកជាមួយរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ងាកមកគោរពសិទ្ធិមនុស្សស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឡើងវិញ។ ជនរងគ្រោះបានធ្វើកូដកម្មតវ៉ាដោយសន្តិវិធីដោយត្រូវបានអាជ្ញាធរតាមធ្វើទុក្ខបុកម្នេញនិងឃាមឃាត់ក្រោមហេតុផលរក្សាសន្តិសុខសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ។
តំណាងយុវជនខ្មែរថាវរៈលោក ហ៊ុន វណ្ណៈ ឱ្យដឹងថា ក្រុមយុវជនបានធ្វើកូដកម្មបង្អត់អាហាររយៈពេល១សប្តាហ៍ដល់៦ថ្ងៃហើយដើម្បីទាមទារយុត្តិធម៌ជូនអ្នកទោសមនសិការតែអាជ្ញាធរក្រុងភ្នំពេញនៅតែតាមរំខានបំភិតបំភ័យជាហូហែក្នុងគោលបំណងបញ្ឈប់សកម្មភាពរបស់យុជននៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកឱ្យដឹងថា រហូតមកដល់ពេលនេះ មានយុវជនខ្មែរថាវរៈចំនួន៤នាក់ធ្លាក់ខ្លួនឈឺនិងដួលសន្លាប់ក្នុងនោះលោក ស្វាយ សំណាង បានដឹងទៅសង្គ្រោះបន្ទាន់នៅមន្ទីរពេទ្យដោយគ្រូពេទ្យកំពុងពិនិត្យនិងព្យាបាល។ យុវជនរូបនេះព្រួយបារម្ភថា ក្រោយកិច្ចប្រជុំអាស៊ានការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋនឹងកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនជាងនេះបើសិនមេដឹកនាំប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យមិនដាក់សម្ពាធណាមួយឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលើកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សឡើងវិញនោះទេ៖
«យើងជាប្រជាពលរដ្ឋមិនដែលមានពន្លឺនៃការផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមណាមួយថាយើងត្រូវបានគេឈឺឆ្អាល ខ្ញុំរំពឹងថា មានតែសហរដ្ឋអាមេរិកជួយបាន និងបន្តគោលជំហរជាមួយពលរដ្ឋខ្មែរ គិតគូរពីសុខទុក្ខពលរដ្ឋខ្មែរ ហើយឱ្យមានការពិចារណាចូលរួមដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយខ្មែរ ជាពិសេសការបោះឆ្នោតខាងមុខនេះ»។
ចំណែកតំណាងស្រ្តីថ្ងៃសុក្រនិងជាប្រពន្ធមន្រ្តីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅរាជធានីភ្នំពេញដែលកំពុងជាប់ពន្ធគារលោក កាក់ កុម្ភារ គឺលោកស្រី ព្រុំ ចាន់ថា ថ្លែងថា កិច្ចប្រជុំអាស៊ាននេះគឺជាឱកាសល្អសម្រាប់ជនរងគ្រោះដែលរងនូវភាពអយុត្តិធម៌ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកន្លងមក។ ប្រពន្ធសកម្មជនបក្សប្រឆាំងរូបនេះឱ្យដឹងថា លោកស្រីគ្រោងនាំគ្នាចេញដាក់ញត្តិជូនប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ចូ បៃដិន នៅថ្ងៃ១២ ខែវិច្ឆិកាដែរ ប៉ុន្តែសមត្ថកិច្ចចម្រុះជាច្រើននាក់បានឡោមព័ទ្ធមិនអនុញ្ញាតលោកស្រីចេញពីផ្ទះឡើយ។ ទោះយ៉ាងណាលោកស្រីស្នើដល់ប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ចូ បៃឌិន(Joe Biden)ជួយអន្តរាគមន៍ឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគោរពកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងបារីសដោយបញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្នែកនយោបាយដោះលែងអ្នកទោសមនសិការទាំងអស់និងបើកលំហរប្រជាធិបតេយ្យតាមរយៈរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ឡើងវិញ៖ « នេះជាឱកាសមាសមួយដែលពួកខ្ញុំត្រូវចេញតវ៉ា ប៉ុន្តែពួកខ្ញុំចេញអត់រួចទេ ដោយសារមានការឃ្លាំមើល និងតានតឹងខ្លាំងមែនទែន ហើយខ្ញុំឥឡូវនេះគេ ( អាជ្ញាធរ ) មកបិទជិតអស់ហើយ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ជំនួបនៃកិច្ចប្រជុំនេះនឹងមានការប្រែប្រួលដើម្បីដោះលែងអ្នកប្រជាធិបតេយ្យទាំងអស់ដូចជាប្តីរបស់ខ្ញុំតែម្តង ខ្ញុំជឿជាក់»។
រីឯក្រុមកូដករណាហ្គាវើលដ៍ (Naga world) បន្តប្រមូលផ្តុំឈរតវ៉ានៅមុខអគារក្រុមហ៊ុនទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលនិងម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនបនល្បែងណាហ្គាវើលដ៍ (NagaWorld) ចេញមុខដោះស្រាយវិវាទការងារជូនពួកគាត់ទៅតាមច្បាប់ត្រូវបានក្រុមអាជ្ញាធរស្លៀកពាក់ស៊ីវិលនិងឯកសណ្ឋានរាប់សិបនាក់ពង្រាយកម្លាំងតាមឃ្លាំមើលសកម្មភាពរបស់កូដករ។
កូដករណាហ្គាវើលដ៍កញ្ញា ម៉ែន សុធីវឌ្ឍនៈ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ក្រុមកូដករធ្វើកូដកម្មជិត១ឆ្នាំហើយប៉ុន្តែពុំទទួលបានដំណោះស្រាយនោះទេផ្ទុយទៅវិញអាជ្ញាធរនិងភាគីក្រុមហ៊ុនបានលាបពណ៌ចោទប្រកាន់ក្រុមកម្មករតាមប្រព័ន្ធតុលាការនិងប្រើហិង្សាទាត់ធាក់កម្មករតាមទំនើងចិត្ត។ កញ្ញាស្នើដល់មេដឹកនាំពិភពលោកដែលចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានយកសំណើរបស់កម្មកររុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបង្ហាញឆន្ទៈច្បាស់លាស់ក្នុងការបញ្ចប់វិវាទការងារដោយស្មោះត្រង់បញ្ឈប់ការរឹតត្បិតសេរីភាពសម្តែងមតិនិងប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការដាក់សម្ពាធលើពលរដ្ឋតទៅទៀត៖
«ស្នើសុំប្រទេសសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់គោរពច្បាប់ការងារដើម្បីឱ្យមានស្ថិរភាពក្នុងអាស៊ាន និងស្នើសុំឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗ ដូចជាថ្នាក់ដឹកនាំអាមេរិកសូមជួយជំរុញរដ្ឋាភិបាលខ្មែរជួយដោះស្រាយក្នុងវិវាទការងារមួយនេះផង»។
ដោយឡែកតំណាងសហគមន៍រងគ្រោះដីធ្លីនៅស្រុកបូទុមសាគរ ខេត្តកោះកុង លោកស្រី សៅ នូយ ថ្លែងថា ពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍លោកស្រីបាត់ដីធ្លីធ្វើស្រែចំការតាំងពីឆ្នាំ២០០៦ដោយសារម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនមានលុយមានអំណាចរំលោភយកទៅកាន់កាប់ដោយមិនបានផ្តល់ដំណោះស្រាយត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ដែលធ្វើឱ្យជីវភាពពលរដ្ឋក្រីក្រ ចំណាកស្រុក និងកូនបោះបង់ការសិក្សាទាំងបង្ខំជាដើម។ លោកស្រីឱ្យដឹងថា កន្លងមកពលរដ្ឋបាននាំគ្នាចេញដាក់ញត្តិស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីរដ្ឋាភិបាលក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធដែរតែមន្រ្តីទាំងនោះមិនបានផ្តល់ដំណោះស្រាយណាមួយជូនពលរដ្ឋនោះទេ។ លោកស្រី សៅ នូយ ឱ្យដឹងថា ថ្មីៗនេះលោកស្រីបានលើកឡើងសំណើនិងកង្វល់សំខាន់ៗរបស់សហគមន៍នៅក្នុងវេទិកាប្រជាពលរដ្ឋអាស៊ានរួចហើយដើម្បីដាក់ជូនរដ្ឋាភិបាលយកទៅពិភាក្សាក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន។ ដូច្នេះលោស្រីសង្ឃឹមថា ពលរដ្ឋរងគ្រោះនឹងទទួលបានដំណោះស្រាយត្រឹមត្រូវខាងមុខនេះ៖
«អត់បានយើងនៅតែតស៊ូទៅមុខទៀតអ៊ីចឹងទៅ ប៉ុន្តែគេ យកញត្តិទៅចឹងសង្ឃឹមថា ទទួលបានដំណោះស្រាយ ព្រោះអាស៊ានប្រជុំធំ ហើយយើងទាមទារវាយូររាប់ខែរាប់ឆ្នាំមកហើយ យូរៗទៅរកលុយធ្វើដំណើរមិនចង់បានផង»។
សំណើអ្នករងគ្រោះទាំងនេះធ្វើឡើងចំពេលបណ្តាមេដឹកនាំពិភពលោកបានធ្វើដំណើរមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាជាបន្តបន្ទាប់ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី៤០ និង៤១ និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធ។ ក្នុងនោះប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ចូ បៃឌិន (Joe Biden) បានធ្វើដំណើរមកដល់កម្ពុជានៅព្រឹកថ្ងៃសៅរ៍ ទី១២ ខែវិច្ឆិកានេះ ហើយតាមគម្រោង លោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក ក៏នឹងមានជំនួបទ្វេភាគីជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ផងដែរ។
នៅមុនដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ចូ បៃឌិន (Joe Biden) ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-អាមេរិកនិងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា (East Asia Summit) នៅក្រុងភ្នំពេញចាប់ពីថ្ងៃទី១២ ដល់ថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកានោះ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកគូសបញ្ជាក់ថាសហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែបន្តផ្ដោតអាទិភាពអំពាវនាវឱ្យដោះលែងមេធាវីសញ្ជាតិខ្មែរអាមេរិកកាំងកញ្ញា សេង ធារី និងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងទាំងអស់ដែលត្រូវបានជាប់ឃុំដោយអយុត្តិធម៌។
ឆ្លើយតបរឿងនេះប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន និយាយថា ការតស៊ូមតិនិងការដាក់ញត្តិរបស់ពលរដ្ឋស្នើសុំរដ្ឋាភិបាលបរទេសជួយអន្តរាគមន៍មករដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនមែនជាដំណោះស្រាយបានទេ។ លោកអះអាងថា ក្រសួងយុត្តិធម៌បានកែទម្រង់ប្រព័ន្ធច្បាប់ហើយរដ្ឋាភិបាលតែងតែទទួលយកសំណើរបស់ពលរដ្ឋមកដោះស្រាយជាបន្តបន្ទាប់។ ដូច្នេះលោកជំរុញឱ្យពលរដ្ឋស្វែងរកយុត្តិធម៌តាមរយៈប្រព័ន្ធច្បាប់និងស្ថាប័នរបស់កម្ពុជាវិញ៖
« យើងប្រើប្រាស់ទៅតាមយន្តការច្បាប់ហ្នឹងជាជាងការតស៊ូមតិ ពីព្រោះការតស៊ូមតិគ្រាន់តែពង្រឹងគោលជំហរនយោបាយ វាមិនមែនជាការដោះស្រាយទេ វាមិនបានផលអ្វីដល់អ្នកដទៃទៀត ឬអ្នកធ្វើអំពើដែលយល់ឃើញថា ជាការជិះជាន់ ការរំលោភសិទ្ធិនោះ »។
ទោះយ៉ាងណា មន្រ្តីសិទ្ធិមនុស្សធ្លាប់លើកថាសហគមន៍អន្តរជាតិចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលកែលម្អស្ថានភាពប្រជាធិបតេយ្យនិងគោរពសិទ្ធិឱ្យប្រសើរឡើងវិញដើម្បីផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចនិងការអភិវឌ្ឍសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ការដែលប្រទេសប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យលើកឡើងបញ្ហាទាំងនេះឱ្យរដ្ឋាភិបាលពិនិត្យនិងដោះស្រាយមិនមែនជ្រែតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជានោះទេពីព្រោះពួកគេមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការជួយដល់កម្ពុជាដែលមានចែងក្នុងស្មាតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១។
ចំណែករបាយការណ៍របស់គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក(WJP) បានរកឃើញថាប្រទេសកម្ពុជាពូកែខាងរំលោភច្បាប់។ប្រទេសកម្ពុជាជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ផ្នែកនីតិរដ្ឋឬគោរពច្បាប់ស្ទើរតែនៅបាតតារាងគឺនៅលេខ ១៣៩ ក្នុងចំណោម១៤០ប្រទេសក្នុងឆ្នាំ២០២២នេះ។របាយការណ៍នេះបានបង្ហាញកត្តាចម្បងៗចំនួន៨សម្រាប់ដំណើរការដាក់សន្ទស្សន៍នីតិរដ្ឋក្នុងនោះរួមមានដូចជាដែនកំណត់អំណាចរដ្ឋាភិបាលការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយរដ្ឋាភិបាលបើកទូលាយសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានសណ្ដាប់ធ្នាប់និងសន្តិសុខសង្គមការពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់យុត្តិធម៌ផ្នែករដ្ឋប្បវេណីនិងយុត្តិធម៌ផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌដែលកម្ពុជាសុទ្ធតែទទួលបានពិន្ទុទាបទាំងអស់៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។