ចាប់ពីថ្ងៃទី១ ធ្នូ មកដល់ពេលនេះ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងព្រះសង្ឃ បានចែកគ្នាដើរដង្ហែក្បួននៅតាមផ្លូវជាតិផ្សេងៗគ្នា ឆ្ពោះមកកាន់ទិសដៅរួមគ្នា គឺទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ដែលនឹងមកជួបជុំគ្នា ដើម្បីសម្ដែងមតិទាមទារឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។
ថ្ងៃទី១០ ធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ នេះ ជាទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ លើកទី៦៥។ នៅមុនថ្ងៃទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិមកដល់ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ព្រះសង្ឃ ក្រុមសហគមន៍ និងប្រជាពលរដ្ឋ បានរួមគ្នាធ្វើធម្មយាត្រា និងសិទ្ធិយាត្រាចាប់ពីថ្ងៃទី១ ដល់ថ្ងៃទី១០។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ព្រះសង្ឃ និងប្រជាពលរដ្ឋ បានបង្កើតក្រុមមួយឈ្មោះថា មិត្ត១០ធ្នូ ហើយបានបែងចែកគ្នាដើរដង្ហែក្បួន ហៅថា ធម្មយាត្រា និងសិទ្ធិយាត្រា នៅតាមដងផ្លូវជាតិចំនួន ៥សំខាន់ៗនៅទូទាំងប្រទេស។
អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់នោះ ទិវាសិទ្ធិមនុស្ស ១០ ធ្នូ ក្នុងឆ្នាំនេះ គេបានរៀបចំមានទ្រង់ទ្រាយធំជាងឆ្នាំមុនៗ ដោយគេបានបង្កើតក្រុមឈ្មោះថា មិត្ត១០ធ្នូ។ ហើយការធ្វើដូច្នេះ ជាការទាញការចាប់អារម្មណ៍រដ្ឋាភិបាល និងសហគមន៍អន្តរជាតិ ឲ្យយកចិត្តទុកដាក់មកលើការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
មន្ត្រីគ្រប់គ្រងបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ (Licadho) លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា បានជា មិត្ត១០ធ្នូ ប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្ស ១០ ធ្នូ ទ្រង់ទ្រាយធំជាងឆ្នាំមុនៗនោះ ដោយសារថា ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សបានកក្រើកឡើងកាន់តែច្រើន ពិសេសនៅក្រោយការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៨ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៣។ លោក អំ សំអាត បានលើកពីសមត្ថកិច្ចរដ្ឋាភិបាល បានបង្ក្រាបទៅលើអ្នកតវ៉ាទាមទារដីធ្លី បង្ក្រាបកម្មកររោងចក្រ និងបង្ក្រាបបាតុករគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ជាដើម៖ «ទាញការចាប់អារម្មណ៍ពីរដ្ឋាភិបាល គឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានយុត្តិធម៌ មានយុត្តិធម៌ គឺមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស មានយុត្តិធម៌មាននីតិរដ្ឋ មានយុត្តិធម៌ទើបមានប្រជាធិបតេយ្យ»។
ម្យ៉ាងវិញទៀត ការទប់ស្កាត់ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាលនោះមានគោលនយោបាយច្បាប់ បទបញ្ជា និងសេចក្ដីសម្រេចនានា ដើម្បីទប់ស្កាត់ កាត់បន្ថយ និងដោះស្រាយចំពោះការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស។ កាតព្វកិច្ចក្រោមសិទ្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ រដ្ឋាភិបាលទាំងឡាយក្នុងការការពារប្រឆាំងនឹងការរំលោភបំពានសិទ្ធិដោយភាគីទីបី ស្ថិតនៅក្នុងរង្វង់ដែនដី និងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា៣១ តម្កល់កាតព្វកិច្ចសិទ្ធិអន្តរជាតិ ដោយកម្ពុជា ទទួលស្គាល់ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ សេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស កតិកាសញ្ញា និងអនុសញ្ញាទាំងឡាយទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិស្ត្រី និងសិទ្ធិកុមារ។
ទោះបីជាកម្ពុជា បានទទួលស្គាល់ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិក្ដី ប៉ុន្តែអង្គការសិទ្ធិមនុស្សជាតិ និងអន្តរជាតិ បានចេញរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ ស្ដីពីករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្សមានជាច្រើនករណីនាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
ប្រធានលេខាធិការដ្ឋាននៃគណៈកម្មាធិការប្រព្រឹត្តិកម្ម ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CHRACH) លោក សួន ប៊ុនសក្តិ មានប្រសាសន៍ថា ការប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សនេះមានសារសំខាន់ណាស់សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលជារដ្ឋភាគីនៃសន្ធិសញ្ញានានា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការប្រារព្ធទិវានេះជាការរំលឹកពីប្រវត្តិនៃការទទួលស្គាល់សិទ្ធិមនុស្ស និងការពង្រឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា៖ «ដើម្បីគោរពសិទ្ធិមនុស្សឲ្យបានម៉ត់ចត់ ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវគោរពបទបញ្ញត្តិសិទ្ធិមនុស្ស ដូចមានចែងនៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិ។ រឿងសំខាន់មួយទៀត គឺត្រូវពង្រឹងនៃការគោរពច្បាប់»។
សេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សមាត្រា៧ ចែងថា មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ ដោយគ្មានការរើសអើង។ មនុស្សគ្រប់រូបទទួលការការពារស្មើគ្នាប្រឆាំងនឹងការរើសអើងណាដែលរំលោភលើសេចក្ដីប្រកាសនេះ ព្រមទាំងប្រឆាំងនឹងការញុះញង់ និងការរើសអើង។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ ថ្វីបើមានការរួមបញ្ចូលនៃបទបញ្ញត្តិសំខាន់ៗទាក់ទិននឹងសិទ្ធិមនុស្ស ទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងការផ្ដល់សច្ចាប័នលើកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិនានា ពាក់ព័ន្ធនឹងការលើកស្ទួយ និងការការពារសិទ្ធិមនុស្ស ដែលកម្ពុជា បានប្ដេជ្ញាប្រតិបត្តិតាមច្បាប់អន្តរជាតិយ៉ាងណាក្ដី ប៉ុន្តែខាងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនានា បានរកឃើញថា បញ្ហារំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សនៅតែកើតមានជាទូទៅនៅកម្ពុជា ហើយកិច្ចខំប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះ មិនទាន់គ្រប់គ្រាន់នៅឡើយ។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ លោក យ៉េង វីរៈ ដែលលោកបានចូលរួមធ្វើធម្មយាត្រា និងសិទ្ធិយាត្រានេះដែរ ពន្យល់ថា បានពន្យល់ថា ការដង្ហែក្បួននេះមានព្រះសង្ឃចូលរួមដែរនៅតាមដងវិថីនីមួយៗ។ លោកបញ្ជាក់ថា នៅតាមទីតាំងនីមួយៗ ក្រៅពីផ្សព្វផ្សាយអំពីការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស គឺមានព្រះសង្ឃសម្ដែងធម៌អប់រំតាមធម៌ព្រះពុទ្ធ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់នីមួយៗ នៅពេលឈប់សម្រាកនោះ។ លោក យ៉េង វីរៈ អះអាងថា កម្ពុជា មិនទាន់គោរពសិទ្ធិមនុស្សបានពេញលេញនៅឡើយទេ៖ «មានអំណាចរដ្ឋហ្នឹងឯង កាតព្វកិច្ចរបស់រដ្ឋ របស់សមត្ថកិច្ច ជាអ្នកមានកាតព្វកិច្ចតាមច្បាប់អន្តរជាតិនៃការអនុវត្តច្បាប់»។
ក្រុមមិត្ត១០ធ្នូ បានបែងចែកជា ៥ក្រុម និងចាប់ផ្ដើមពីទីតាំង ៥ផ្សេងៗគ្នា។ ក្រុមទី១ គឺចាប់ផ្ដើមធ្វើធម្មយាត្រា និងសិទ្ធិយាត្រាពីស្រុកចន្ទ្រា ខេត្តស្វាយរៀង។ ក្រុមទី២ ធ្វើដំណើរពីខេត្តកំពត។ ក្រុមទី៣ ធ្វើដំណើរពីស្រុកថ្ពង ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ ក្រុមទី៤ ធ្វើដំណើរចេញពីខេត្តពោធិ៍សាត់ និងក្រុមទី៥ ធ្វើដំណើរចេញពីខេត្តកំពង់ធំ។ ទាំង ៥ក្រុមនេះ ធ្វើដំណើរឆ្ពោះមកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១០ ធ្នូ ព្រមគ្នា ក្នុងនោះក៏មានព្រះសង្ឃជាច្រើនរយអង្គដែរ។ ការចាប់ផ្ដើមដង្ហែក្បួនចេញពីខេត្តទាំងនេះ ដោយសារខេត្តទាំងនោះមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សច្រើនជាងគេ។
ប្រធានសមាគមបណ្ដាញព្រះសង្ឃឯករាជ្យដើម្បីយុត្តិធម៌ ព្រះតេជព្រះគុណភិក្ខុ ប៊ុត ប៊ុនទិញ មានថេរដីកាថា ព្រះសង្ឃមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងសង្គមក្នុងការទាមទារឲ្យមានសន្តិភាពក្នុងសង្គម។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការប្រើអំពើហិង្សាលើព្រះសង្ឃកន្លងមក ដូចជានៅវត្តស្ទឹងមានជ័យ ជាដើមនេះ ជាការឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរលើអ្នកដឹកនាំសាសនាព្រះពុទ្ធ។ ព្រះតេជព្រះគុណបញ្ជាក់ថា ការប្រើអំពើហិង្សាលើព្រះសង្ឃនេះ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សតិអារម្មណ៍ដល់ពុទ្ធសាសនិក និងធ្វើឲ្យព្រះសង្ឃងើបឈរឡើង ដើម្បីទាមទារយុត្តិធម៌ និងសន្តិភាព៖ «កន្លែងណាដែលមានការរំលោភបំពាន ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដីធ្លី គឺកន្លែងនោះ គឺមានអ្នកចូលរួមធ្វើធម្មយាត្រាសិទ្ធិយាត្រាច្រើន។ ចំណុចនេះ រដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងត្រូវតែដឹងខ្លួន បើមិនអ៊ីចឹងទេ គឺបរាជ័យរបស់អ្នកនយោបាយហើយ»។
ប្រធានសមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ លោក វន់ ពៅ មានប្រសាសន៍ថា ការធ្វើធម្មយាត្រាសិទ្ធិយាត្រានេះ អង្គការដែលចូលរួមបង្កើតជាមិត្ត១០ធ្នូនេះ បានចេញលុយរៀងៗខ្លួន។ លោកបញ្ជាក់ថា ការដង្ហែក្បួននេះមានបញ្ហារំខានពីសមត្ថកិច្ចមួយចំនួននៅខេត្តកំពង់ធំ។
«សំឡេង»
ការធ្វើធម្មយាត្រា និងសិទ្ធិយាត្រានេះ គោលបំណងសំខាន់ គឺដើម្បីឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងមានយុត្តិធម៌សង្គម។ នៅក្នុងក្បួននីមួយៗ បានសរសេរថា មានយុត្តិធម៌មានសន្តិភាព ព្រោះថា មានយុត្តិធម៌ គឺអាចបញ្ចប់និទ្ទណ្ឌភាពសង្គម និងបញ្ឈប់ឲ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដូចជាការបណ្ដេញចេញពីលំនៅឋានជាដើម។ បញ្ហាកើតមានធ្ងន់ធ្ងរសព្វថ្ងៃ គឺបញ្ហារំលោភដីធ្លីដែលកើតមកពីការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ការប្រើអំពើហិង្សារបស់ក្រុមសមត្ថកិច្ចប្រដាប់ដោយអាវុធ បង្ក្រាបបាតុកម្ម និទ្ទណ្ឌភាព ឬភាពគ្មានទោសពៃរ៍ ដូចជាករណី លោក ឈូក បណ្ឌិត អតីតអភិបាលក្រុងបាវិត ករណីបាញ់ស្ត្រីលក់បាយនៅស្ទឹងមានជ័យ និងករណីបាញ់សម្លាប់ លោក ម៉ៅ សុខចន្ទ នៅស្ពានក្បាលថ្នល់ មកទល់ពេលនេះ ជនដៃដល់នៅក្រៅសំណាញ់ច្បាប់នៅឡើយ។
ទន្ទឹមនឹងការធ្វើធម្មយាត្រា និងសិទ្ធិយាត្រានេះ ក្រុមមិត្ត១០ធ្នូ ក៏បានប្រមូលយកពាក្យបណ្ដឹង ឬបញ្ហានានានៅតាមតំបន់នីមួយៗដែលគេដង្ហែក្បួនឆ្លងកាត់នោះ ដើម្បីយកមកដាក់ទៅរដ្ឋាភិបាលជារួម ដើម្បីឲ្យជួយដោះស្រាយនូវបញ្ហាទាំងឡាយដែលប្រជាពលរដ្ឋជួបប្រទះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។