អង្គការសង្គមស៊ីវិលយល់ស្របនឹងរបាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍ UN រឿងសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច
2021.10.10
ទិដ្ឋភាពជនជាតិដើមភាគតិចនៅខេត្តភាគឦសានរាប់រយនាក់ បានហែក្បូន ក្នុងក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី ក្នុងពិធីបុណ្យរំឭកវប្បធម៌ជនជាតិដើមភាគតិច នៅព្រឹកថ្ងៃទី១១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩។
រូបភាព៖ សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច យល់ស្របនឹងរបាយការណ៍របស់អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិជុំវិញភាពខ្វះចន្លោះនៃការគោរពសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជា។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលឆ្លើយតបថា រដ្ឋាភិបាលក៏មានកង្វល់លើបញ្ហាមួយចំនួនរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចដែរ និងកំពុងដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនោះជាជំហានៗ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុកលើកឡើងថា របាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិដែលបង្ហាញពីបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនទាក់ទងនឹងសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចនោះ គឺជាករណីពិតជាក់ស្ដែងដែលកំពុងកើតមាន។ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទទួលស្គាល់ថា បញ្ហាប្រឈមខ្លាំងបំផុតរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺការមិនទទួលបានភាពជាកម្មសិទ្ធិលើដីសមូហភាព ការបង្ខំឱ្យបន្លាស់ទីទៅកន្លែងថ្មី និងការមិនទទួលបានសេវាសង្គមពេញលេញ។
ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) លោក នី សុខា មានប្រសាសន៍ថា ការរំលោភសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចបានកើតមានជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដោយមិនទាន់មានដំណោះស្រាយជាក់លាក់នៅឡើយទេ។ លោកថា ជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនសហគមន៍បានបាត់បង់ដីធ្លីសមូហភាព តាមរយៈអំពើច្បាមយកដីពីបុគ្គលមានលុយមានអំណាច និងការផ្ដល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនជាដើម៖ «ចេះតែទៅបំពានយកដីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ហើយលទ្ធភាពរបស់គាត់ដែលតតាំងហ្នឹងវាខ្សោយ ដូច្នេះវាកាន់តែបាត់បង់បន្តិចម្ដងៗ។ ហើយទៅថ្ងៃមុខហ្នឹងដូចជានៅភូមិភាគឦសានហ្នឹង មិនដឹងថាមានដីឯណាចុះទេ? កុំថាឡើយដល់ ១០០ឆ្នាំ ខ្ញុំមើលទៅថា មិនយូរប៉ុន្មានទេជនជាតិដើមភាគតិចនឹងអស់ដីសម្រាប់ចុះបញ្ជីជាសហគមន៍ហ្នឹងទៀតហើយ ប្រសិនបើយើងនៅតែព្រងើយកន្តើយ នៅតែអូសបន្លាយពេលវេលានៅក្នុងការចុះបញ្ជីហ្នឹង»។
លោក នី សុខា ថ្លែងទៀតថា ក្រៅពីរងគ្រោះដោយសារបាត់បង់ដីធ្លីហើយ សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចមិនទាន់ទទួលបានសេវាសង្គមពេញលេញនៅឡើយទេ ជាពិសេសសេវាសុខាភិបាល។ មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលទទួលយករបាយការណ៍របស់អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិ និងកែលម្អចំណុចខ្វះខាតទាក់ទងនឹងបញ្ហាសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចដែលត្រូវបានរកឃើញក្នុងរបាយការណ៍នោះ។
អ្នករាយការណ៍ពិសេសស្ដីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាលោក វិទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) បានលើកឡើងអំពីកង្វល់មួយចំនួនទាក់ទងនឹងសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជាក្នុងរបាយការណ៍ដែលលោកបានដាក់ជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិកាលពីពេលថ្មីៗនេះ។ លោកបញ្ជាក់ថា យ៉ាងហោចណាស់មានសំណួរគន្លឹះចំនួនបីទាក់ទងនឹងជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជា ក្នុងនោះមានជាអាទិ៍ បញ្ហាបន្លាស់ទីលំនៅរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចដោយមិនទទួលបានដំណោះស្រាយរយៈពេលវែង និងសេវាចាំបាច់នានាប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ម្យ៉ាងវិញទៀត សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជួបប្រទះបញ្ហាលើការគ្រប់គ្រង និងការប្រើប្រាស់ដីប្រពៃណីរបស់ខ្លួន ព្រមទាំងនីតិវិធីស្មុគស្មាញក្នុងការចុះបញ្ជីប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាព។ ចំណែកក្នុងសម័យកូវីដ-១៩ វិញ លោក វិទិត មុនតាប៊ន ថ្លែងថា ចម្ងល់ដ៏សំខាន់នោះ គឺកិច្ចការពារសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពីការឆ្លងជំងឺ ការទទួលបានសេវាសុខាភិបាល និងវ៉ាក់សាំងសម្រាប់ពួកគាត់ ព្រមទាំងមធ្យោបាយផ្សេងទៀត ដូចជាកម្ចីខ្នាតតូចជាដើម ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ការស្ដារស្ថានភាពរស់នៅរបស់ពួកគាត់ឡើងវិញ។
ឆ្លើយតបរឿងនេះ ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន ថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលគិតគូរដល់សុខទុក្ខ និងបញ្ហារបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ដូចពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅដែរ ដូចជាការផ្ដល់វ៉ាក់សាំងបង្ការជំងឺកូវីដ-១៩ និងសេវាសង្គមផ្សេងៗដល់ពួកគាត់។ ទាក់ទងនឹងការចុះបញ្ជីដីសមូហភាពជូនសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចវិញ លោក ផៃ ស៊ីផាន បកស្រាយថា ចំណុចនេះជួបបញ្ហាលំបាក ដោយសារតែពួកគាត់ស្នើសុំដីដែលមានទំហំធំ ហើយករណីខ្លះទៀតលោក ចោទថា ប្រធាន ឬសមាជិកសហគមន៍បានលក់ដូរដីសមូហភាពរបស់ខ្លួន៖ «យើងមានបញ្ហាចោទច្រើន ដោយសារតែបងប្អូនជនជាតិ គាត់ត្រូវការដីមួយដែលធំ។ ធំហ្នឹងធំមែនទែន ពីព្រោះគាត់ទីមួយ វាពាក់ព័ន្ធនឹងកត្តាធ្វើស្រែចម្ការបន្លាស់ទី ទីពីរគោគាត់លែងទៅស៊ីនៅម្ដុំត្រង់ណា គឺម្ដុំហ្នឹង ហើយបើរឿងដីធ្លីសម្រាប់កប់ខ្មោចដូនតា អាហ្នឹងមិនអ្វីទេ។ ដល់រឿងហ្នឹងវាធំដុំពេកទៅ វានៅក្នុងរបបទ្រឹងមួយដែលយើងពិបាកនឹងវិនិច្ឆ័យ»។
ទោះជាយ៉ាងណា អង្គការសង្គមស៊ីវិលមិនយល់ស្របនឹងការបកស្រាយរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលត្រង់ចំណុចនេះទេ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការពន្លកខ្មែរលោក ប៉ឹក សោភ័ណ ពន្យល់ថា ជនជាតិដើមភាគតិចបន្តរស់នៅតាមបែបប្រពៃណី ដូច្នេះពួកគាត់ត្រូវការដីច្រើនប្រភេទ ដូចជា ដីលំនៅឋាន ដីអាស្រ័យផលជាក់ស្ដែង ដីចម្ការវិលជុំ ដីកប់សព និងដីព្រៃអារក្ខ ជាដើម។ លោកថា អាជ្ញាធរអាចចុះពិនិត្យ និងវាយតម្លៃតាមតម្រូវការជាក់ស្ដែងរបស់ពួកគាត់ ដើម្បីសម្រេចពីទំហំដីដែលអាចផ្ដល់ឱ្យសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច។ ប្រធានអង្គការដែលធ្វើការច្រើនជាមួយសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចរូបនេះមើលឃើញថា ឧបសគ្គដែលរាំងស្ទះដល់ដំណើរការចុះបញ្ជីដីសមូហភាពនោះ គឺជាឆន្ទៈរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅវិញទេ ព្រោះរដ្ឋាភិបាលហាក់ចង់ទុកដីឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនវិនិយោគ ជាជាងផ្ដល់ឱ្យសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច៖ «នៅពេលណាដែលជនជាតិដើមភាគតិចខ្លួនឯងទាមទារដីចុះបញ្ជីដើម្បីគ្រប់គ្រង ដើម្បីប្រើប្រាស់អាស្រ័យផល រដ្ឋាភិបាលថា វាជារឿងឥតប្រយោជន៍ វាខាតដីរដ្ឋ ដីអ្វីទៅវិញ។ តែបើគេឱ្យទៅក្រុមហ៊ុនឯកជន គេនឹងបានទទួលផលប្រយោជន៍តាមរយៈអំពើពុករលួយអ៊ីចឹង លុយក្រោមតុ ក្រៅតុអ៊ីចឹងជាដើម គេថាអាហ្នឹងក្រុមហ៊ុនគេបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ។ ចំណុចពីរហ្នឹងហើយដែលខ្ទាស់គ្នា ដែលមើលទៅវារឿងអយុត្តិធម៌»។
លោក ប៉ឹក សោភ័ណ អំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលឱ្យពន្លឿននីតិវិធីចុះបញ្ជីដីសមូហភាពជូនសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនៅទូទាំងប្រទេស ពីព្រោះនេះជាចំណុចគន្លឹះដែលឈានទៅដល់ការដោះស្រាយបញ្ហាដទៃទៀតទាក់ទងនឹងសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជា៖ «ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលលើកកម្ពស់សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច (ត្រូវ)គិតគូរពីរឿងសិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិ រួមមានដីធ្លី គឺធ្វើម៉េចឱ្យមានអភិបាលកិច្ចដីធ្លី។ ទីពីរ គឺការប្រើប្រាស់ផល-អនុផលព្រៃឈើ ដើមច្បោះជ័រទឹក និងព្រៃប្រើប្រាស់អាស្រ័យផល និងទីបី គឺតំបន់ព្រៃជំនឿរបស់គាត់»។
ដីប្រៀបបាននឹងជីវិតសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិច ពីព្រោះក្រៅពីជាផ្ទះ ជាទីកន្លែងកំណើត និងជាកន្លែងប្រកបរបរហើយនោះ ដីក៏ជាកន្លែងរក្សាអត្តសញ្ញាណ ប្រពៃណី វប្បធម៌ និងជំនឿរបស់ពួកគាត់ផងដែរ។ ទោះជាយ៉ាងណា ដំណើរការធ្វើប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច មានភាពស្មុគស្មាញខ្លាំង ចំណាយអស់ថវិកាច្រើន និងប្រើពេលវេលាច្រើនឆ្នាំទៀតផង។
គិតត្រឹមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ ជនជាតិដើមភាគតិចចំនួនតែ ៣០សហគមន៍ប៉ុណ្ណោះ ដែលទទួលបានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាព ខណៈកម្ពុជាមានជនជាតិដើមភាគតិចប្រមាណ ៤៥៥សហគមន៍។ ការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជាវាយតម្លៃថា តាមអត្រាប្រចាំឆ្នាំបច្ចុប្បន្ន ឬល្បឿនការងារបច្ចុប្បន្ន កម្ពុជាត្រូវប្រើពេលប្រហែល ១រយឆ្នាំ (១០០)ទៀត ទើបអាចឱ្យជនជាតិដើមភាគតិចទាំងអស់ទទួលបានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពរបស់ពួកគាត់។ ស្ថាប័នដដែលបញ្ជាក់ថា នេះជាពេលវេលាដ៏យូរដែលការផ្លាស់ប្ដូរជាច្រើនអាចនឹងកើតមានឡើង ដូច្នេះអត្តសញ្ញាណរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចក៏អាចនឹងត្រូវបាត់បង់ដែរ។
ក្រៅពីសម្ដែងការព្រួយបារម្ភអំពីវាសនានិងសិទ្ធិរបស់ជនជាតិភាគដើមភាគតិចនៅកម្ពុជាក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួនហើយ ការិយាល័យឧត្តមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិកំពុងធ្វើយុទ្ធនាការលើបណ្ដាញសង្គម ដើម្បីជំរុញឱ្យគ្រប់ភាគីចូលរួមរក្សាដីជនជាតិដើមភាគតិច ដោយគាំទ្រការសម្រួលនីតិវិធីផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាព។ ស្ថាប័នអង្គការសហប្រជាជាតិដដែលនេះសង្កត់ធ្ងន់ថា ការរក្សាដីជនជាតិដើមភាគតិច មានន័យស្មើនឹងការរក្សាអត្តសញ្ញាណ ប្រពៃណី វប្បធម៌ និងជំនឿរបស់ពួកគាត់យ៉ាងដូច្នេះដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ តម្កល់សាលក្រមកំបាំងមុខទៅលើប្រធានសហជីព លោក ម៉ម រិទ្ធី ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ១៨ខែ
- ពលរដ្ឋ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សធ្វើធម្មយាត្រាពីក្រុងកំពតមកភ្នំពេញ ដើម្បីលើកកម្ពស់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស
- លោក ហ៊ុន សែន ស្នើមេដឹកនាំចិនឱ្យផ្ដល់ជំនួយ និងប្រាក់កម្ចីបន្ថែម ក្នុងគ្រាដែលកម្ពុជាអាចប្រឈមនឹងទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីសំណាក់សហភាពអឺរ៉ុប
- អ្នកវិភាគជំរុញឱ្យលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ឱ្យក្លាហានហ៊ាននិយាយជាមួយអ្នកសារព័ត៌មាន
- លោក ហ៊ុន សែន តែងតាំងលោក ហៃ វណ្ណា និងសកម្មជន ១៨នាក់ទៀតជាទីប្រឹក្សា និងជំនួយការ