គណៈមេធាវីអាមេរិក (American Bar Association) វាយតម្លៃថា សំណុំរឿងចារកម្មប្រឆាំងនឹងអតីតអ្នករាយការណ៍ព័ត៌មានអាស៊ីសេរីពីររូប គឺលោក អួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ ធ្វើឡើងដោយរំលោភលើគោលការណ៍ទទួលបានការកាត់ក្តីដោយស្មើភាព និងត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់។ ការវាយតម្លៃនេះ កើតមានឡើងស្របពេលដែលសាលាឧទ្ធរណ៍ គ្រោងនឹងបើកសវនាការលើបណ្ដឹងសាទុក្ខពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងចារកម្មនេះ នៅថ្ងៃចន្ទទី២០ មករានេះ។
ការរំលោភបំពានពីសំណាក់អង្គតុលាការកម្ពុជា ដែលត្រូវមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សនៃគណៈមេធាវីអាមេរិកតាមរយៈរបាយការណ៍ឃ្លាំមើលដំណើរការកាត់ក្តីយុត្តិធម៌ ក្រោមគម្រោងគំនិតផ្ដួចផ្ដើមយុត្តិធម៌របស់មូលនិធិ ឃ្លូនី (Clooney Foundation) វាយតម្លៃដោយផ្អែកលើហេតុផលចម្បងៗចំនួន ៤។ ហេតុផលចម្បងទាំង ៤នោះ រួមមាន៖ ការរំលោភបំពានលើសិទ្ធិរបស់ចុងចម្លើយក្នុងការទទួលបានព័ត៌មានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយអំពីបទចោទប្រកាន់ប្រឆាំងនឹងពួកគាត់ ការប្រព្រឹត្តិរបស់តុលាការបង្ហាញឱ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់អំពីការលម្អៀងដោយសារតែជួយប្រយោជន៍ដល់ព្រះរាជអាជ្ញា ជាជាងចុងចម្លើយ និងថា ភស្តុតាង និងបទបង្ហាញរបស់តុលាការក្នុងពេលសវនាការ មិនបានបង្ហាញថា ចុងចម្លើយពិតជាបានប្រព្រឹត្តិអំពើចារកម្មនោះទេ។ ហេតុផលចុងក្រោយ គឺដំណើរការកាត់ក្តីប្រឆាំងនឹងលោក អួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ ផ្ទុយទៅនឹងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ។
ទន្ទឹមនឹងនោះ របាយការណ៍ដដែលក៏រកឃើញថា អំពើរំលោភបំពានទៅលើសិទ្ធិរបស់ចុងចម្លើយ និងភាពមិនប្រក្រតីទាំងនោះ មិនមែនកើតមានឡើងតែក្នុងអំឡុងពេលសវនាការនោះទេ តែក៏កើតមានឡើងតាំងពីនៅមុនដំណាក់កាលមុនសវនាការលើអង្គសេចក្ដីមកម្ល៉េះ ក្នុងនោះរួមមាន៖ ការរំលោភបំពានលើសិទ្ធិទទួលបានការប្រាប់អំពីមូលហេតុនៃការចាប់ខ្លួន សិទ្ធិពឹងពាក់មេធាវី និងការហាមប្រាមប្រឆាំងនឹងការប្រព្រឹត្តិដោយអមនុស្សធម៌មកលើចុងចម្លើយ។
គិតត្រឹមម៉ោងផ្សាយនេះ អាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចទាក់ទងសុំប្រតិកម្មតបជុំវិញការវាយតម្លៃរបស់គណៈមេធាវីអាមេរិកនេះ ពីសំណាក់មន្ត្រីតុលាការ និងមន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌កម្ពុជា បាននៅឡើយទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ កន្លងមក មេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានថ្លែងជាសាធារណៈថា ករណីចាប់ខ្លួនអតីតអ្នករាយការណ៍ព័ត៌មានអាស៊ីសេរីទាំងពីររូបនេះ គឺមិនពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាននោះទេ ក៏ប៉ុន្តែពាក់ព័ន្ធនឹងការផលិតវីដេអូអាសអាភាសទៅវិញទេ។ ការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន យ៉ាងដូច្នេះ ត្រូវអ្នកវិភាគរិះគន់ថា លោក ហ៊ុន សែន បានរំលោភតួនាទីនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលតំណាងឱ្យស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ និងជ្រៀតជ្រែកស្ថាប័នតុលាការ ជុំវិញរឿងដែលកំពុងស្ថិតក្នុងដៃតុលាការនៅឡើយ។ ពួកគេក៏លើកឡើងដែរថា លោក ហ៊ុន សែន បានយករឿងឯកជនភាពបុគ្គល ដែលតុលាការកាត់ក្តីជាអសាធារណៈនោះ ទៅនិយាយជាសាធារណៈ ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សិទ្ធិពលរដ្ឋគ្រប់រូប។ យ៉ាងណាក៏ដោយ បើទោះបីជាលោក ហ៊ុន សែន អះអាងយ៉ាងដូច្នេះ គិតរហូតមកទល់ពេលនេះ តុលាការនៃរបបក្រុងភ្នំពេញ មិនបានទម្លាក់ចោលបទចោទស្ដីពីបទចារកម្ម ឬបទប្រគល់ឱ្យរដ្ឋបរទេសនូវព័ត៌មានជាអាទិ៍នេះ ប្រឆាំងនឹងអ្នកទាំងពីរនេះនៅឡើយទេ។
អ្នកជំនាញផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ លោក ណុប វី និងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា (ហៅកាត់ថា ខេមបូចា) ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា ជាថ្មីម្តងទៀតតុលាការគួរតែទម្លាក់ចោលរាល់បទចោទប្រឆាំងនឹងអ្នកទាំងពីរ ដោយសារតែករណីនេះពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ៖ «យើងមើលអំពីរឿងចេតនានៃការចោទប្រកាន់ហ្នឹង កន្លងមកគឺមានទំនាក់ទំនងជាមួយស្ថានភាពនយោបាយ។ អ៊ីចឹងហើយ បានធ្វើឱ្យដំណើរការនៃសវនាការនេះ ពិបាកក្នុងការធ្វើឱ្យមានការជឿទុកចិត្ត ឬក៏មានទំនុកចិត្តទៅលើឯករាជ្យភាពរបស់ប្រព័ន្ធតុលាការនៅក្នុងករណីនេះដែរ»។
លោក ណុប វី ថ្លែងថា ការបន្តអូសបន្លាយសំណុំរឿងប្រឆាំងនឹងអ្នកទាំងពីរនេះ គឺជាការបន្ទុចបង្អាក់ចំពោះសកម្មភាពនៃការប្រកបវិជ្ជាជីវៈរបស់អ្នកសារព័ត៌មានដែលហ៊ានរាយការណ៍ពីព័ត៌មានឯករាជ្យ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីបញ្ហាផ្សេងៗរបស់សង្គម។
ផ្អែកតាមការវាយតម្លៃ និងការរកឃើញរបស់គណៈមេធាវីអាមេរិក របាយការណ៍សរសេរថា នៅក្នុងពេលសវនាការ ព្រះរាជអាជ្ញា បានបង្ហាញវត្ថុតាង ដែលថាលោក អ៊ួន ឈិន បានប្រគល់ឧបករណ៍ផ្ទុកទិន្នន័យ ឬ Hard Drive ទៅឱ្យមន្ត្រីស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំក្រុងភ្នំពេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ព័ត៌មានដែលមាននៅក្នុងឧបករណ៍ផ្ទុកទិន្នន័យនោះ មិនត្រូវបានរាប់បញ្ចូលនៅក្នុងពាក្យបណ្តឹង ឬដីកាចោទប្រកាន់របស់ចៅក្រមស៊ើបអង្កេតនោះទេ។
របាយការណ៍ក៏រកឃើញដែរថា ការប្រព្រឹត្តិរបស់មន្ត្រីតុលាការបង្ហាញឱ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែតអំពីភាពលម្អៀងដែលទំនងជាផ្ដល់ប្រយោជន៍ដល់ព្រះរាជអាជ្ញា ជាជាងជនជាប់ចោទទាំងពីរនាក់។ របាយការណ៍ផ្ដល់អំណះអំណាងថា តុលាការបានដាក់កម្រិតដោយអនុញ្ញាតឱ្យសួរតែសំណួរទាំងឡាយណា ដែលមានទំនោរស្របតាមការសន្មតជាមុនស្រេច របស់ព្រះរាជអាជ្ញា លើសំណុំរឿងនេះ។ លើសពីនេះទៀត គណៈមេធាវីអាមេរិក រកឃើញថា តុលាការបានអនុញ្ញាតឱ្យមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ម្នាក់ បានខ្សឹបខ្សៀវប្រាប់ចម្លើយម្ដងជាពីរដង ទៅមន្ត្រីនគរបាលជាន់ខ្ពស់ម្នាក់ទៀតក្នុងអំឡុងពេលថ្លែងហេតុដល់ព្រះរាជអាជ្ញា នៅក្នុងអង្គសវនាការ។ ការអនុញ្ញាតដូច្នេះ ជាការបង្ហាញថា ចុងចម្លើយ ក៏ត្រូវមានសិទ្ធិកោះហៅ និងផ្ទៀងផ្ទាត់ចំពោះសាក្សីនេះដែរ។ របាយការណ៍សរសេរថា សាក្សីរបស់ព្រះរាជអាជ្ញា ដែលបានទទួលការខ្សឹបខ្សៀវប្រាប់ចម្លើយនោះ ពិតជាមិនបានត្រៀមខ្លួនឆ្លើយចំពោះសំណុំរឿងនេះឡើយ ពោលគឺពឹងផ្អែកស្ទើរតែទាំងស្រុង តែទៅលើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នៅក្រៅតុលាការ ពីសំណាក់បុគ្គល ដែលមិនមានវត្ថមានដើម្បីឱ្យចុងចម្លើយអាចផ្ទៀងផ្ទាត់ចម្លើយក្នុងអង្គសវនាការនោះទេ។
ក្នុងអំណះអំណាងមួយទៀត គណៈមេធាវីអាមេរិកលើកឡើងថា ភស្តុតាងដែលព្រះរាជអាជ្ញាបានលើកយកមក និងធ្វើជាបទបង្ហាញក្នុងអង្គសវនាការនោះ មិនបានបង្ហាញថា ចុងចម្លើយពិតជាបានប្រព្រឹត្តិអំពើចារកម្មមែននោះឡើយ។ បញ្ញត្តិមាត្រា ៤៤៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ចែងថា អំពើប្រគល់ ឬធ្វើឱ្យងាយស្រួលធ្លាក់ដល់ដៃរដ្ឋបរទេស ឬភ្នាក់ងារបរទេសនូវព័ត៌មាន វិធី វត្ថុ ឯកសារ ទិន្នន័យព័ត៌មានវិទ្យា ឬសលាកបត្រដែលអាចធ្វើឱ្យអន្តរាយការការពារជាតិ ត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ៧ ឆ្នាំទៅ ១៥ ឆ្នាំ។ ក៏ប៉ុន្តែ របាយការណ៍សរសេរថា គ្មានចំណុចណាមួយ ដែលព្រះរាជអាជ្ញា បានព្យាយាមពន្យល់ថា តើការប្រគល់ឱ្យរដ្ឋបរទេសដែលរងការចោទប្រកាន់នេះ ប៉ះពាល់កម្រិតណាទៅលើសន្តិសុខជាតិ ឬក៏បានគូសបញ្ជាក់ថា តើរដ្ឋបរទេស ឬក៏ភ្នាក់ងារបរទេសណាមួយជាក់លាក់ណាមួយ ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនោះ ក៏ទេដែរ។
អំណះអំណាងចុងក្រោយ របាយការណ៍គូសបញ្ជាក់ថា ដំណើរការកាត់ក្តីប្រឆាំងនឹងលោក អ៊ួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ ធ្វើឡើងដោយផ្ទុយទៅនឹងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិរបស់អ្នកទាំងពីរ។ មានសញ្ញាណយ៉ាងច្បាស់ថា កង្វះខាតភស្តុតាង សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ធ្វើឡើងដោយអាជ្ញាធរកម្ពុជា និងការបង្ក្រាបនារយៈពេលកន្លងមករបស់រដ្ឋាភិបាលមកលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ដែលជាគោលដៅនៃសំណុំរឿងនេះ គឺដើម្បីបំបិទសំឡេងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ។ លើសពីនេះទៀត របាយការណ៍សង្កត់ធ្ងន់ៗថា ព្រះរាជអាជ្ញាមិនដែលកំណត់អំពីប្រភេទនៃព័ត៌មានបញ្ចេញដោយជនជាប់ចោទនោះទេ ក្រៅតែពីសេចក្ដីរាយការណ៍របស់ពួកគេទាំងពីរ ដែលគេអាចរកបានជាសាធារណៈ ពាក់ព័ន្ធនឹងការតវ៉ា និងការបិទការិយាល័យអាស៊ីសេរីនៅក្រុងភ្នំពេញ ជាដើមនោះ។ ព័ត៌មានទាំងនេះទៀតសោត របាយការណ៍ពន្យល់ថា គឺស្ថិតក្នុងជំពូកជា ការបញ្ចេញមតិទូទៅសុទ្ធសាធដែលគួរត្រូវទទួលបានការការពារ។ គណៈមេធាវីអាមេរិក វាយតម្លៃថា ការចែករំលែកព័ត៌មានបែបនេះ ជាមួយនឹងប្រទេសដទៃ គឺជាការអនុវត្តស្តង់ដារសម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានតែប៉ុណ្ណោះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។