សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញសម្រេចចោទប្រកាន់សកម្មជនមាតាធម្មជាតិបីនាក់ គឺលោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងកញ្ញា ភួន កែវរស្មី មួយករណីថ្មីទៀត គឺបទ «រួមគំនិតក្បត់»។ មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្ស និងគ្រួសាររបស់អ្នកការពារបរិស្ថានទាំងនោះចាត់ទុកបទចោទប្រកាន់ថ្មីនេះថា ធ្វើឡើងដោយមិនត្រឹមត្រូវ និងកាន់តែអយុត្តិធម៌សម្រាប់ពួកគេ។
តុលាការក្រុងភ្នំពេញសម្រេចចោទប្រកាន់សកម្មជនមាតាធម្មជាតិទាំងបីនាក់ពីបទ «រួមគំនិតក្បត់» បន្ថែមពីលើបទចោទ «ញុះញង់» ដែលពួកគេកំពុងជាប់ទោសនៅក្នុងពន្ធនាគារ។ ចៅក្រមស៊ើបសួរតុលាការក្រុងភ្នំពេញ លោក អ៊ឹម វណ្ណៈ បានកោះហៅអ្នកទាំងបីមកសាកសួរជាបន្តបន្ទាប់នៅដើមសប្ដាហ៍នេះ។ ប៉ុន្តែការសាកសួរនេះ មិនមានវត្តមានរបស់មេធាវីការពារក្តីនោះទេ ព្រោះក្រុមមេធាវីដែលការពារក្តីឱ្យពួកគេលើកមុន មិនបានដឹងពីការបញ្ជូនពួកគេចេញពីពន្ធនាគារដើម្បីដំណើរការសាកសួរនេះ។
មេធាវីការពារក្តីឱ្យសកម្មជនមាតាធម្មជាតិទាំងបីនាក់ គឺលោក សំ ចំរើន ប្រាប់អាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី ២១កក្កដាថា លោក ថុន រដ្ឋា បានផ្តល់ដំណឹងមកថា រូបគេត្រូវបានបញ្ជូនមកសាកសួរអំពីបទចោទប្រកាន់ថ្មីនេះ កាលពីថ្ងៃទី ១៩កក្កដា។ ចំណែកកញ្ញា ឡុង គន្ធា លោកថា អាជ្ញាធរបានបញ្ជូនមកសាកសួរកាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២០ កក្កដា ហើយកញ្ញា ភួន កែវរស្មី ត្រូវបានបញ្ជូនមកសាកសួរនៅថ្ងៃទី ២១កក្កដា។ លោកបញ្ជាក់ថា មេធាវីផ្សេងទៀតជាអ្នកកាន់សំណុំរឿងថ្មីនេះ ចំណែកលោកការពារក្តីឱ្យពួកគេតែនៅក្នុងសំណុំរឿងទាក់ទងនឹងបទចោទញុះញង់មួយប៉ុណ្ណោះ៖ « ច្បាស់ណាស់ហើយដែលរឿងក្ដីហ្នឹង សំណុំរឿងលេខ២៤០០ ជាមួយអាឡិច និងយុវជនមាតាធម្មជាតិបីនាក់ក្រោយហ្នឹង គឺក្នុងបទល្មើសតែមួយជាមួយគ្នាទៀត គឺបទរួមគំនិតក្បត់ » ។
ការចោទប្រកាន់ពួកគេទាំងបីនាក់ពីបទ «រួមគំនិតក្បត់» នេះ គឺពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងជាមួយសកម្មជនមាតាធម្មជាតិបួននាក់ផ្សេងទៀត កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១។ អ្នកទាំងបួនរួមមាន លោក យីម លាងហ៊ី កញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា យុវជន លី ចាន់ដារ៉ាវុធ និងលោក អាឡិចហាន់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ដេវិតសុន (Alejandro Gonzalez Davidson) ដែលជាជនជាតិអេស្ប៉ាញ (Spanish)។ អ្នកទាំងបួនត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទ «រួមគំនិតក្បត់» ក្នុងនោះពួកគេភាគច្រើនជាប់ចោទមួយករណីទៀត គឺបទ «ប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ»។ លោក យីម លាងហ៊ី កញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា និងយុវជន លី ចាន់ដារ៉ាវុធ កំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារ រីឯលោក អាឡិច កំពុងរស់នៅក្រៅប្រទេស។
អាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងចៅក្រមស៊ើបសួរ លោក អ៊ឹម វណ្ណៈ និងអ្នកនាំពាក្យអយ្យការអមតុលាការក្រុងភ្នំពេញ លោក ប្លង់ សុផល ដើម្បីសាកសួររឿងនេះបានទេនៅថ្ងៃទី ២១កក្កដា ដោយទូរស័ព្ទចូល តែពុំមានអ្នកទទួល។
អាជ្ញាធររបបលោក ហ៊ុន សែន បានចាប់ខ្លួនលោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងកញ្ញា ភួន កែវរស្មី កាលពីដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០។ ការចាប់ខ្លួននេះ កើតមានឡើងបន្ទាប់ពីកញ្ញា ឡុង គន្ធា បានប្រកាសពីគម្រោងស្លៀកពាក់ស ដើរពីវត្តភ្នំទៅភូមិគ្រឹះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីស្នើសុំជួបលោកនិយាយពីរឿងផលប៉ះពាល់នៃការលុបបឹងតាមោកនៅជាយរាជធានីភ្នំពេញ។ តុលាការបានផ្ដន្ទាទោសពួកគេទាំងបីនាក់ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពី ១៨ ខែដល់ ២០ខែ ក្រោមបទចោទ «ញុះញង់ឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម»។
ទាក់ទងនឹងការបន្ថែមបទចោទមួយទៀតនេះ ប្រពន្ធរបស់លោក ថុន រដ្ឋា លោកស្រី ប៉ាត់ រស្មី ថ្លែងថា នេះជារឿងអយុត្តិធម៌បំផុតសម្រាប់ប្តីលោកស្រី និងសហការីរបស់គាត់។ លោកស្រីបន្តថា នេះក៏ជារឿងឈឺចាប់សម្រាប់គ្រួសារលោកស្រីដែរ ព្រោះប្ដីលោកស្រីធ្វើការងារបរិស្ថានដើម្បីប្រយោជន៍ពលរដ្ឋ និងសង្គម បែរជាតុលាការចោទគាត់ពីបទ «រួមគំនិតក្បត់» ដោយខុសឆ្គងបែបនេះទៅវិញ។ លោកស្រីបន្ថែមថា ករណីនេះបង្ហាញថា ច្បាប់ស្រុកខ្មែរស្ថិតនៅលើមាត់របស់ពួកអាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីតុលាការ៖« បើនិយាយឱ្យចំទៅច្បាប់លើនីតិមាត់ មិនមែនច្បាប់លើនីតិរដ្ឋទេ ដោយសារកន្លងមកប្តីខ្ញុំធ្វើការតែបរិស្ថាន ហើយត្រូវបានចោទប្រកាន់ដោយអយុត្តិធម៌មែនទែន។ អ៊ីចឹងតុលាការគ្មានភាពឯករាជ្យទេ ហើយគ្មានយុត្តិធម៌សម្រាប់ប្ដីខ្ញុំទេមើលទៅ » ។
គិតមកដល់ពេលនេះ អ្នកការពារបរិស្ថានទាំងបីរូបបានជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារអស់រយៈពេលជិតមួយឆ្នាំមកហើយ។ តាមអំណាចសាលក្រមផ្ដន្ទាទោសក្នុងសំណុំរឿងញុះញង់ ពួកគេត្រូវជាប់ឃុំរហូតដល់ខែមីនា និងខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២ ខាងមុខ។ ប៉ុន្តែការជាប់ចោទពីបទ «រួមគំនិតក្បត់» មួយករណីទៀតនេះ អាចនឹងធ្វើឱ្យពួកគេជាប់ឃុំកាន់តែយូរ ព្រោះបទចោទនេះប្រឈមនឹងជាប់ពន្ធនាគាររហូតដល់ ១០ឆ្នាំ ប្រសិនបើត្រូវបានផ្ដន្ទាទោស។
នាយិកាប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) អ្នកស្រី ចក់ សុភាព មានប្រសាសន៍ថា ការចោទប្រកាន់សកម្មជនទាំងបីនាក់ពីបទល្មើសថ្មីមួយទៀតនេះ ធ្វើឡើងដោយគ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ និងប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់ពួកគេជាខ្លាំង ជាពិសេសសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌៖« បុគ្គលដែលស្ថិតក្រោមការឃុំខ្លួន ក្រោមការចោទប្រកាន់រួចទៅហើយហ្នឹង អ៊ីចឹងបើមានការថែមបទចោទថែមទៀតហ្នឹង វានឹងអាចប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌របស់ពួកគាត់ ព្រោះថាតើពួកគាត់អាចមានឱកាសក្នុងការការពារខ្លួន ហើយនិងមានការប្រឹក្សាយោបល់ជាមួយមេធាវីគ្រប់គ្រាន់ទេចំពោះបទចោទថ្មីហ្នឹង » ។
អ្នកស្រី ចក់ សុភាព យល់ឃើញថា ចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់លើក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថានទាំងនេះ ហាក់ដូចជាអាជ្ញាធរចង់បញ្ជូនសារទៅកាន់ពលរដ្ឋថា ការខ្វាយខ្វល់ និងភាពសកម្មនៅក្នុងកិច្ចការពារបរិស្ថានត្រូវប្រឈមមុខនឹងទោសទណ្ឌ។ អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា ចំណុចនេះផ្ទុយពីការប្ដេជ្ញាចិត្ត និងកាតព្វកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ។ អ្នកស្រីទទូចដល់អាជ្ញាធរឱ្យបញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើអ្នកការពារបរិស្ថានជាបន្ទាន់ និងងាកមកផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពឱ្យពួកគេអាចបំពេញការងាររបស់ខ្លួនបានដូចដើមឡើងវិញ៖« អាជ្ញាធរលោកគួរតែបញ្ឈប់នូវការយាយី ហើយនិងការចោទប្រកាន់ ឬក៏លាបពណ៌ផ្សេងៗចំពោះសកម្មជនដែលគាត់ចូលរួមយ៉ាងសកម្ម ដើម្បីមិនមែនតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនទេ ប៉ុន្តែប្រយោជន៍ការពារធនធានធម្មជាតិរបស់ស្រុកខ្មែរយើងហ្នឹង » ។
ការចាប់ខ្លួន ចោទប្រកាន់ និងផ្ដន្ទាទោសអ្នកការពារបរិស្ថានជាបន្តបន្ទាប់នេះ បាននាំមកនូវការរិះគន់ និងថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំងពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន។ សហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ បានចាត់ទុកទង្វើបង្ក្រាបនេះថា ជាការសងសឹករបស់អាជ្ញាធររបបលោក ហ៊ុន សែន ទៅលើការងារការពារបរិស្ថានរបស់សកម្មជនទាំងនោះ។
សហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ នៅតែទាមទារយ៉ាងទទូចឱ្យរបបក្រុងភ្នំពេញទម្លាក់ចោលបទចោទ និងដោះលែងអ្នកការពារបរិស្ថាននៃចលនាមាតាធម្មជាតិ ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនទាំងលើកមុន និងលើកក្រោយ ឱ្យមានសេរីភាពវិញ ពីព្រោះសកម្មភាពការពារបរិស្ថានមិនមែនជាបទល្មើសនោះទេ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការទម្លាក់ចោលបទចោទ និងផ្តល់សិទ្ធសេរីភាពដល់ពួកគេវិញ គឺជាការផ្តល់ឱកាសឱ្យពួកគេអាចវិលមកបំពេញការងារជាអ្នកការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិបន្តទៅទៀត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។