សង្គមស៊ីវិល​ និង​អ្នកជំនាញ​ចង់ឃើញ​រដ្ឋាភិបាល​ឆ្លើយតប​សំណើ​អាមេរិក​ដោយ​វិជ្ជមាន​រឿង​ស្តារ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ឡើង​វិញ

ដោយ សុជីវី
2022.11.13
សង្គមស៊ីវិល​ និង​អ្នកជំនាញ​ចង់ឃើញ​រដ្ឋាភិបាល​ឆ្លើយតប​សំណើ​អាមេរិក​ដោយ​វិជ្ជមាន​រឿង​ស្តារ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ឡើង​វិញ ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​លោក ចូ បៃឌិន (Joe Biden) ជួបទ្វេភាគីជាមួយលោក ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២។
រូប៖ AP

អ្នក​ជំនាញ និង​មន្រ្តី​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ចង់​ឃើញ​រដ្ឋាភិបាល​លោក ហ៊ុន សែន ឆ្លើយតប​សំណើ​របស់​សហរដ្ឋអាមេរិក​ដោយ​វិជ្ជមាន​ទាក់ទង​រឿង​ស្តារ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ឡើង​វិញ ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ជាតិ​ និង​ស្រប​តាម​បំណង​​ប្រាថ្នា​​របស់​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ចង់​បាន។ ការ​លើកឡើង​នេះ គឺបន្ទាប់ពី​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​លោក ចូ បៃឌិន (Joseph R. Biden) កាល​ពី​ថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា បាន​ស្នើ​ឱ្យ​លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បើក​លំហ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និង​ដោះលែង​អ្នកទោស​នយោបាយ​ឱ្យ​មាន​សេរីភាព​ឡើង​វិញ នៅមុន​ការ​បោះឆ្នោត​ជាតិ​ឆ្នាំ២០២៣​ខាង​មុខ។

អ្នក​ជំនាញ និង​មន្រ្តី​សិទ្ធិមនុស្ស​ជំរុញ​រដ្ឋាភិបាល​លោក ហ៊ុន សែន ឱ្យបញ្ឈប់​ការ​ធ្វើទុក្ខ​បុកម្នេញ​តាម​ផ្លូវ​តុលាការ ការគាបសង្កត់​លើ​សិទ្ធិសេរីភាព​របស់​ពលរដ្ឋ និង​សង្គមស៊ីវិល ហើយដោះលែង​អ្នកទោស​មនសិការ​ឱ្យ​មាន​សេរីភាព​វិញ​ព្រម​ទាំង​រៀបចំ​ការ​បោះឆ្នោត​ដោយ​សេរី ត្រឹមត្រូវ និង​យុត្តិធម៌​នៅ​ឆ្នាំ២០២៣ ខាងមុខ ស្របតាម​អនុសាសន៍​មេដឹកនាំ​ប្រទេស​ប្រជាធិបតេយ្យ និង​សហគមន៍​ជាតិ​អន្តរជាតិ។

សាស្ត្រាចារ្យ​ផ្នែក​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ និង​កិច្ចការអន្តរជាតិលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា លើកឡើងថា ដែល​អាមេរិក​រំឭក​ប្រជាធិបតេយ្យ និង​សិទ្ធិមនុស្ស​នៅកម្ពុជា​យក​មក​ជជែង​ដោយ​ត្រង់​ជា​មួយ​លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ក្នុង​ជំនួប​ទ្វេភាគី​នោះ គឺជា​សញ្ញាវិជ្ជមាន​សម្រាប់​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ទូទៅ។ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា អំពាវនាវ​រដ្ឋាភិបាល​ទម្លាក់​ផលប្រយោជន៍​បុគ្គល ឬ​បក្ខពួក​ចោល ហើយ​បង្ហាញ​ឆន្ទៈពិតប្រាកដ​ឆ្លើយតប​ជុំវិញ​កង្វល់​របស់​សហគមន៍​អន្តរជាតិ ជាពិសេស​អាមេរិក ដើម្បី​ផលប្រយោជន៍​ជាតិ និង​បញ្ចៀស​ហានិភ័យ​ទៅ​ថ្ងៃ​អនាគត។ លោកយល់ថា បញ្ហានេះ​បើសិន​រដ្ឋាភិបាល​នៅតែប្រកាន់​ជំហរ​អនុវត្ត​ប្រជាធិបតេយ្យ​ស្តង់ដារ​ដូច​បច្ចុប្បន្ន​នឹង​ធ្វើឱ្យ​កម្ពុជា​ខាតបង់​ដូចជា ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ជាមួយ​ប្រទេស​លោកសេរី ទណ្ឌកម្មបុគ្គល បាត់បង់​ប្រព័ន្ធ​អនុគ្រោះពន្ធ (EBA) និង(GSP) ដែល​ធ្វើឱ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​ទំហំពាណិជ្ជកម្ម ការងារ​ធ្វើ​របស់​ពលរដ្ឋ សេដ្ឋកិច្ច​កម្ពុជា​ជាដើម៖

«បើសិន​កម្ពុជា​នៅ​ប្រកាន់​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ស្តង់ដារ​កម្ពុជា​ទេ ដោយ​មិន​ឆ្លើយតប​នឹង​កង្វល់​ដែល​លើក​ឡើង​ដោយ​សហរដ្ឋអាមេរិក​ទេ ឬ​សហគមន៍​អឺរ៉ុបទេ កម្ពុជា​នឹង​ប្រឈម​ការ​ខាតបង់​ហើយ។ ខ្ញុំសំណូមពរ​ដល់​អ្នក​នយោបាយកម្ពុជា​គួរ​គិត​ផលប្រយោជន៍​ជា​ធំ ប្រយោជន៍​រួម​អាច​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​នេះ​បាន​ហើយ អាច​បញ្ចៀស​ហានិភ័យ​ទៅ​ថ្ងៃ​អនាគត​ហើយ​បាទ»

ស្រដៀង​គ្នា​នេះ​ដែរ ប្រធាន​សមាគម​ការពារ​សិទ្ធិមនុស្ស​អាដហុក (Adhoc) លោក នី សុខា ថា​សំណើ​របស់​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​ស្នើ​ឱ្យ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ដើរ​តាម​កន្លង​ប្រជាធិបតេយ្យ និង​គោរព​សិទ្ធិមនុស្ស​ត្រឹមត្រូវ​ពុំមែន​ជា​ការ​ជ្រៀតជ្រែក​កិច្ចការ​ផ្ទៃក្នុង​របស់​កម្ពុជា​នោះ​ទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ​លោក​មើល​ឃើញថា កាយវិការ អាមេរិក​ដែលជា​ម្ចាស់​ហត្ថលេខី​កន្លង​មក​នោះ គឺជាការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ក្នុង​ការជំរុញ​ឱ្យ​កម្ពុជា​អនុវត្តកាតព្វកិច្ច​របស់​ខ្លួន​ដែល​បាន​ផ្តល់​សច្ចប័ន​លើកតិការ​សញ្ញា​ស្តីពី​សិទ្ធិមនុស្ស​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ និង​កិច្ចព្រមព្រៀង​នានា។ ទោះយ៉ាងណាលោកថា សង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាល​នឹង​មាន​ភាព​ឈ្លាសវៃ​ទទួល​យក​អនុសាសន៍​ទាំងនោះ​ទៅ​ពិនិត្យ និង​ដោះស្រាយ​ដោយ​ឈរ​លើ​ប្រយោជន៍ជាតិ​សម្រាប់​ពលរដ្ឋខ្មែរ​នៅ​ថ្ងៃ​ខាង​មុខ៖

«កម្ពុជា​យើង​ត្រូវ​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ហ្នឹង​ដោយ​ឈរ​លើ​ប្រយោជន៍​ជាតិ និង​ប្រជាពលរដ្ឋ។ បើសិន​រដ្ឋាភិបាល​មិន​ព្រម​ផ្លាស់​ប្តូរ កែប្រែ​អ្វី​ដែល​គេ​ស្នើឡើង​ហ្នឹង​អាច​មាន​ការ​ដាក់​សម្ពាធ​ផ្សេង​ទៀត យើង​ដឹង​ហើយ​សហភាព​អឺរ៉ុប​ក៏​នឹង​មាន​ការ​ដាក់​សម្ពាធ​ដែរ​រឿង​ហ្នឹង គេបាន​បញ្ជាក់​ហើយ​ពីព្រោះគេ​ចាំ​មើល​ឥរិយាបថ​មុន​ការ​បោះឆ្នោត ហើយ​ការស្នើ​របស់​ប្រធានាធិបតីអាមេរិក​ចង់ឱ្យ​ដោះស្រាយ​មុនការ​បោះឆ្នោត គឺ​ស្រប​ទៅ​នឹង​យន្តការ​របស់​អឺរ៉ុប​ដែល​កំពុង​ចាំមើល​ផង​ដែរ​បាទ»

សំណើរបស់មន្រ្តីសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកជំនាញ បន្ទាប់​ពី​ជំនួប​រវាង​លោកប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​ ចូ បៃឌិន (Joe Biden)​ និង​លោក​នាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា។ ក្នុងជំនួប​នោះ លោក​ប្រធានាធិបតី Biden បាន​ជំរុញ​ឲ្យ​លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បើកឡើងវិញ​នូវលំហរ​សេរីភាព​ពលរដ្ឋ​ និង​នយោបាយ​នៅមុន​ការ​បោះឆ្នោត​ឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខ។ លោកក៏បានអំពាវនាវ​ឲ្យដោះ​លែង​សកម្មជន​ដែល​ត្រូវ​បានតុលាការ​ឃុំខ្លួនពី​បទចោទ​ប្រកាន់​នយោបាយ​រួមទាំង​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​អាមេរិក កញ្ញា សេង ធារី ផងដែរ។ លោក​ប្រធានាធិបតី Biden បានរំលឹក​ឡើងវិញ​នូវការ​ប្តេជ្ញាចិត្ត​របស់​សហរដ្ឋអាមេរិក​ចំពោះ​ប្រជាជន​កម្ពុជា និង​បំណងប្រាថ្នា​របស់​ពលរដ្ឋខ្មែរ​ដែល​ចង់​ឃើញ​កម្ពុជា​មាន​ការ​រីក​ចម្រើន ប្រជាធិបតេយ្យ និងឯករាជ្យ។

ជាមួយគ្នានេះ អគ្គលេខាធិការអង្គការ​សហប្រជាជាតិលោក អាន់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរ៉េស (Antonio Guterres)​ ​ដែលបានមក​ចូលរួម​កិច្ចប្រជុំកំពូល​រវាង​អាស៊ាន-អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ក៏បាន​អំពាវនាវ​ដល់​រដ្ឋាភិបាល​លោក ហ៊ុន សែន ឱ្យបើក​លំហ​សិទ្ធិសេរីភាព​ជាមូលដ្ឋាន​ដល់​សកម្មជន​សិទ្ធិ​មនុស្ស សកម្មជន​បរិស្ថាន និង​សហការ​ធ្វើការងារ​ជាមួយ​អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល​ឡើង​វិញ​ដែរ។

វិទ្យុអាស៊ីសេរី​មិន​អាច​ទាក់ទង​ប្រធាន​អង្គភាព​អ្នកនាំ​ពាក្យ​រដ្ឋាភិបាល​លោក ផៃ ស៊ីផាន ដើម្បី​ឆ្លើយតប​រឿងនេះ​បាន​ទេ​នៅ​ថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា។

អ្នក​នាំពាក្យ​ផ្លូវ​ការ​នៃ​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​អាស៊ាន និង​កិច្ចប្រជុំ​ពាក់ព័ន្ធ​ឆ្នាំ២០២២ លោក គង់ ភោគ ប្រាប់​សន្និសីទ​សារព័ត៌មាន​កាលពី​ថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកាថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា​មិនទាន់​ឆ្លើយតប​បែបណា​ចំពោះ​ការ​លើក​ឡើង​របស់​អាមេរិក​នោះ​ទេ។ ទោះយ៉ាងណា លោក គង់ ភោគ បានការពារ​ទង្វើរំលោភ​សិទ្ធិ​មនុស្ស និង​ប្រជាធិបេត្យ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​កន្លង​មក​ ហើយ​លោកអះអាងថា ចំណាត់​ការ​លើ​សកម្មជន​ទាំង​នោះ គឺជា​ការ​អនុវត្ត​ច្បាប់៖

«បើសិនគាត់​ធ្វើខុស​ច្បាស់​ត្រូវ​ទទួល​នូវ​ផលលំបាក​ចេញ​ពី​ទង្វើ​របស់​ពួកគាត់។ សម្រាប់យើង​បន្តប្រឹងប្រែង​ឱ្យអស់​លទ្ធភាព​ពង្រឹង​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅក្នុង​ប្រទេស​យើង ដើម្បីផ្តល់​ប្រយោជន៍​ដល់​ប្រជាជន​យើង​អាច​ទាញ​យក​ផល​រីកចម្រើន​ពី​សេដ្ឋកិច្ច»

ទោះយ៉ាង​ណា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និង​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា ត្រូវ​បាន​សហគមន៍​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ​ វាយ​តម្លៃ​ថា កំពុង​ធ្លាក់​ចុះខ្លាំង​គួរ​ឱ្យ​ព្រួយបារម្ភ ចាប់តាំង​ពី​រដ្ឋាភិបាល​លោក ហ៊ុន សែន រំលាយ​គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ​កាល​ពី​ចុង​ឆ្នាំ​២០១៧ និង​បំបិទ​សិទ្ធិ​នយោបាយ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ជា​ហូ​ហែ។

មក​ទល់​ពេល​នេះ អ្នកជំនាញ​ច្បាប់ និង​កិច្ចការ​អន្តរជាតិ និងជា​សកម្មជន​សិទ្ធិ​មនុស្ស​កញ្ញា សេង ធារី សកម្មជន​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ គណបក្ស​ភ្លើង​ទៀន និង​អ្នក​រិះគន់​រដ្ឋាភិបាល​ជាង ៦០​នាក់​ទៀត កំពុង​ជាប់​ឃុំ​ក្នុង​ពន្ធនាគារដោយសារ​តែការ​អនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាព​របស់​ខ្លួន។

ក្រុមអង្គការ​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ​ជាច្រើន​ រួមទាំង​ទីភ្នាក់ងារ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​និង​ក្រុម​ប្រទេស​ប្រជាធិបតេយ្យ​ធំៗកន្លង​មកបាន​ថ្កោលទោស​ជាបន្តបន្ទាប់​ចំពោះ​រដ្ឋាភិបាល​លោក ហ៊ុន សែន ដោយ​ចាត់​ទុក​ថា ការចាប់ខ្លួន​សកម្មជន​ទាំង​នេះ គឺ​ជា​រឿង​នយោបាយ និង​គ្មាន​មូលដ្ឋាន​ច្បាប់។ ពួកគេ​បន្តទាមទារ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ដោះលែង​អ្នក​ជាប់​ឃុំ​ទាំងនោះ ឱ្យ​មាន​សេរីភាព​ឡើង​វិញ​ ដោយ​ឥត​លក្ខខណ្ឌ ព្រមទាំង​អំពាវ​នាវ​ដល់​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា បើក​លំហរ​សេរីភាព​សង្គម​ស៊ីវិល​ និង​នយោបាយ ក្នុងនោះក៏​រាប់បញ្ចូល​ទាំង​ការ​លុបចោល និង​ការ​កែទម្រង់​ច្បាប់​នានា ដែល​រឹតត្បិត​សិទ្ធិ​សេរីភាព​ពលរដ្ឋ​ផងដែរ៕

កំណត់​ចំណាំ​ចំពោះ​អ្នក​បញ្ចូល​មតិ​នៅ​ក្នុង​អត្ថបទ​នេះ៖ ដើម្បី​រក្សា​សេចក្ដី​ថ្លៃថ្នូរ យើង​ខ្ញុំ​នឹង​ផ្សាយ​តែ​មតិ​ណា ដែល​មិន​ជេរ​ប្រមាថ​ដល់​អ្នក​ដទៃ​ប៉ុណ្ណោះ។

អត្ថបទពេញនិយម
RFA
លោក ហ៊ុន សែន និង​លោក សេង សារី បន្ត​ឆ្លើយឆ្លង​គ្នា​លើ​បណ្ដាញ​សង្គម​ពាក់ព័ន្ធ​សារ​បែក​ធ្លាយ
អត្ថបទពេញនិយម
នយោបាយ
លោក ហ៊ុន សែន ធ្វើ​​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ឡាវ ដើម្បី​រឹត​ចំណង​មិត្តភាព និង​ពង្រឹង​អំណាច​រវាង​បក្ស​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ
បញ្ចេញ​មតិយោបល់៖

បញ្ចូលមតិរបស់អ្នកដោយបំពេញទម្រង់ខាងក្រោមជាអក្សរសុទ្ធ។ មតិនឹងត្រូវសម្រេចដោយអ្នកសម្របសម្រួល និងអាចពិនិត្យកែប្រែឲ្យស្របតាម លក្ខខណ្ឌនៃការប្រើប្រាស់ របស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី។ មតិនឹងមិនអាចមើលឃើញភ្លាមៗទេ។ វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនទទួលខុសត្រូវចំពោះខ្លឹមសារនៃមតិដែលបានចុះផ្សាយឡើយ។ សូមគោរពមតិរបស់អ្នកដទៃ ហើយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការពិត។