អត្ថបទដែលអ្នកអានច្រើនបំផុតនៅក្នុងសប្តាហ៍នេះ៖ គណៈកម្មាធិការកិច្ចការបរទេសនៃរដ្ឋសភាអាមេរិក បានអនុម័តជាឯកច្ឆន្ទសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មក្រុមមេដឹកនាំនៅកម្ពុជាដោយសារតែបានរម្លាយប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ។ ទោះជាយ៉ាងណា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះនឹងត្រូវឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលជាច្រើនទៀត មុននឹងត្រូវរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភាលើកយកមកអនុម័ត ហើយត្រូវប្រធានាធិបតីអាមេរិកចុះហត្ថលេខាក្លាយជាច្បាប់ផ្លូវការ។ មន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងមានសុទិដ្ឋិនិយមថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះអាចនឹងត្រូវអនុម័តនៅដំណាច់ឆ្នាំ២០២១នេះ ប៉ុន្តែ អ្នកនាំពាក្យបក្សកាន់អំណាចវិញយល់ថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់អាមេរិកមកលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជានេះ នឹងគ្មានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលមានឈ្មោះថា « ច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២១» ឬ H.R.4686 ត្រូវបានតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងនៃគណបក្សសាធារណរដ្ឋមកពីរដ្ឋអូហាយអូ (Ohio) លោក ស្ទីវ ឆាបុត (Steve Chabot) និងតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមកពីរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា (California) លោក អាលែន ឡូវែនថល (Alan Lowenthal) ផ្តួចផ្តើមដាក់បញ្ចូលទៅរដ្ឋសភាអាមេរិកឱ្យពិចារណា និងអនុម័តឡើងវិញ។ ពួកលោកទាំងពីរ គឺជាសមាជិកក្រុមសភាតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកស្តីពីបញ្ហាកម្ពុជា (Congressional Cambodia Caucus-CCC)។ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា គណៈកម្មាធិការកិច្ចការបរទេសនៃរដ្ឋសភាអាមេរិក បានអនុម័តជាឯកច្ឆន្ទសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជា កាលពីមុន ធ្លាប់ត្រូវបានរដ្ឋសភាអាមេរិកអនុម័តជាផ្លូវការម្តងរួចមកហើយ តែមិនអាចចេញរួចពីដៃព្រឹទ្ធសភាក្រោយអាណត្តិចាស់បានផុតរលត់ទៅ។
តំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងលោក ស្ទីវ ឆាបុត (Steve Chabot) ថ្លែងក្នុង សេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាដោយគ្មានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៨៥មក។ លោកគូសបញ្ជាក់ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងបក្ខពួករបស់លោក ត្រូវតែប្រឈមមុខនឹងទណ្ឌកម្មពីសហរដ្ឋអាមេរិក ឆ្លើយតបនឹងការចាប់ខ្លួនប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក កឹម សុខា និងការរម្លាយគណបក្សនេះកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ ដែលជាយុទ្ធនាការបង្ក្រាបដែលលោក ហ៊ុន សែន បានបន្តរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ដូច្នេះហើយលោកថា យើងត្រូវតែឈរជាមួយប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ក្នុងពេលដែលលោក ហ៊ុន សែន បន្តបង្ក្រាបមកលើសិទ្ធិរបស់ពួកគេ និងរារាំងមិនឱ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌។ តំណាងរាស្ត្រអាមេរិករូបនេះ សង្កត់ធ្ងន់ថា ច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មនេះ នឹងធ្វើឱ្យលោក ហ៊ុន សែន ទទួលខុសត្រូវចំពោះទង្វើទាំងនេះ។ លោកពន្យល់ថា ច្បាប់នេះ គាំទ្រសេចក្តីប៉ងប្រាថ្នារបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលចង់បានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យស្របច្បាប់។
រីឯតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងម្នាក់ទៀតលោក អាលែន ឡូវែនថល (Alan Lowenthal) ថ្លែងថា របបដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងអំណាចរបស់ខ្លួនដើម្បីបំផ្លាញក្តីសង្ឃឹមរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលប្រាថ្នាចង់បានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ រាប់ចាប់តាំងពីការកែប្រែស្ថានភាពសេរីភាពសារព័ត៌មាន ការហាមប្រាមអ្នកនយោបាយប្រឆាំងមិនឱ្យធ្វើនយោបាយ រហូតដល់ការរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍បោះឆ្នោត «ក្លែងក្លាយ» ដើម្បីប្រកាសថា ខ្លួនលោកជាជម្រើសរបស់ប្រជាជន។ លោកថា ការដាក់ទណ្ឌកម្មនេះ គឺជាតម្លៃដែលលោក ហ៊ុន សែន និងរបបរបស់លោក ត្រូវតែបង់សងចំពោះអ្វីដែលពួកគេបានបង្ក្រាបឥតឈប់ឈរមកលើសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា។
នេះគឺជាលើកទីមួយហើយក្រោមអាណត្តិថ្មីនៃរដ្ឋបាលរបស់លោកប្រធានាធិបតី ចូ បៃឌិន (Joe Biden) ដែលសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ត្រូវបានលើកយកមកពិចារណាឡើងវិញ។ ទោះយ៉ាងណា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ នឹងត្រូវឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលជាច្រើន ហើយអាចចំណាយពេលយូរតទៅទៀត មុននឹងដាក់ឱ្យរដ្ឋសភាអាមេរិកអនុម័តជាផ្លូវការ។ បន្ទាប់មក សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះនឹងត្រូវបញ្ជូនបន្តទៅឱ្យព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកអនុម័ត ទើបប្រធានាធិបតីអាមេរិកអាចចុះហត្ថលេខាក្លាយជាច្បាប់សម្រាប់អនុវត្តជាផ្លូវការតែម្តង។ បើទោះបីជាមានសេចក្តីព្រាងច្បាប់មួយចំនួនបានឆ្លងផុតពីដៃរដ្ឋសភាអាមេរិកសម្រេចក៏ដោយ ក៏មានពេលខ្លះសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងនោះអាចត្រូវខ្ទាស់នៅព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក ហើយមិនអាចឆ្លងរួចផុតដល់ដៃប្រធានាធិបតីអាមេរិកចុះហត្ថលេខាអនុម័តជាច្បាប់បានដោយសារតែបញ្ហាខ្វែងគំនិតផ្នែកនយោបាយ។
ទោះបីជាយ៉ាងណា ប្រធានសាខាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រចាំទ្វីបអាមេរិកខាងជើងលោក អ៊ុង ឬទ្ធី ហៅការអនុម័តនេះ ថាជាដំណឹង «ល្អបំផុត» សម្រាប់ក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ជាពិសេសគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងគណបក្សប្រឆាំងមួយចំនួនទៀតដែលជឿជាក់លើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកសង្ឃឹមថា មិនយូរមិនឆាប់ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះនឹងត្រូវរដ្ឋសភាអនុម័ត ហើយអាចឆ្លងកាត់ព្រឹទ្ធសភាបាន៖ « នេះគឺជាច្បាប់ដដែលទេ គ្រាន់តែបន្ថែមនៅចំណុចខ្លះៗដែលពាក់ព័ន្ធនឹងចរន្តនយោបាយថ្មីនៅប្រទេសកម្ពុជា។ ដោយសារតែច្បាប់នេះធ្លាប់បានជាប់ម្តងហើយនៅក្នុង Congress រដ្ឋសភា អញ្ចឹង ខ្ញុំជឿថា វាមិនជាយូរទេ ហើយជាការគួរឱ្យអស្ចារ្យកាលដែលច្បាប់ ៥៦២ ចេញមកគឺថា ប្រទេសអាមេរិកមានកិច្ចការច្រើនដែលត្រូវធ្វើ។ តែឥឡូវលើកនេះ ខ្ញុំជឿជាក់ថា ច្បាប់នេះនឹងអាចនឹងចេញរួចពីសភា និងព្រឹទ្ធសភា មុនដំណាច់ឆ្នាំ២០២១ ... ។ គំនាបពីប្រទេសសេរីផ្សេងៗ គឺគេច្បាស់លាស់របស់គេណាស់។ បើមិនមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតៗ បើមិនបានដោះលែងឱ្យបានសេរីភាពចំពោះអ្នកដែលកំពុងតែនៅក្នុងពន្ធនាគារដោយអយុត្តិធម៌នេះ និងធ្វើឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានដំណើរការឡើងវិញ គឺគេអត់បញ្ឈប់ទេ។ អញ្ចឹងរឿងនេះ មិនមែនជារឿងលេងសើចទេ »។
រីឯអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយបណ្ឌិត សេង សារី ហៅការសម្រេចនេះជាជំហ៊ាន «តូចមួយ» តែលោកថា អ្វីដែលលោកព្រួយបារម្ភនោះ គឺការណ៍ដែលកម្ពុជាអាចបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុបទាំងស្រុងទៅវិញទេ៖ « សម្រាប់ខ្ញុំៗមើលឃើញថា ការចាត់វិធានការរបស់សភាអាមេរិកមកលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការរំលោភបំពានប្រជាធិបតេយ្យនេះ វាជារឿងមួយដែលតូចទេ។ គ្រាន់តែជាការព្រមានដោយផ្ទាល់ទៅលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ទាំងនោះតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងបារម្ភមួយទៀតនោះ គឺការបាត់បង់ EBA ថែមទៀត ដែលជាដង្ហើម ឬជាជីវិតនៃមនុស្ស ៧០ម៉ឺននាក់ដែលទទួលបានប្រាក់បៀវត្សពីវិស័យហ្នុង »។
ទោះជាយ៉ាងណា រហូតមកទល់ពេលនេះនៅមិនទាន់មានសញ្ញាណណាមួយថា សហភាពអឺរ៉ុបអាចនឹងពិចារណាដក EBA ដែលនៅសេសសល់ ៨០ភាគរយពីកម្ពុជានោះទេ ក្រោយពីអឺរ៉ុបបានដក ២០% ដែលចាប់ផ្តើមចូលជាធរមានកាលពីពាក់កណ្តាលខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ កន្លងទៅ។
ប្រតិកម្មទៅនឹងការអនុម័តរបស់គណៈកម្មាធិការកិច្ចការបរទេសនៃរដ្ឋសភាអាមេរិកនេះ អ្នកនាំពាក្យបក្សកាន់អំណាចលោក សុខ ឥសាន ថ្លែងប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលពីយប់ថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដាថា ការធ្វើច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់អាមេរិកមកលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជា នឹងមិនមានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ។ លោកហៅរឿងសភាអាមេរិកធ្វើច្បាប់នេះថា ជារឿង «ដដែលៗ» ដែលធ្វើឡើងដោយលម្អៀងផ្នែកនយោបាយទៅខាងគណបក្សប្រឆាំង។ ទោះយ៉ាងណា លោក សុខ ឥសាន ថា កម្ពុជានឹងមិនឆ្លើយតបដោយធ្វើច្បាប់ប្រឆាំងការដាក់ទណ្ឌកម្មដើម្បីសងសឹកមន្ត្រីអាមេរិកវិញទេ៖ « ខ្ញុំយល់ថា ប្រដាល់គ្នាលុះត្រាតែទម្ងន់ស្មើគ្នា ឬក៏ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាបានទៅរួច។ អាហ្នុងនិយាយដោយស្មោះត្រង់។ កម្ពុជាមានសិទ្ធិអី មានកម្លាំងអីទៅប្រដាល់ជាមួយអាមេរិកនោះ ? វាអត់មានទេ។ អ៊ីចឹង ការដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់អាមេរិកមកលើកម្ពុជាវាជាសិទ្ធិរបស់អាមេរិក ហើយវាឆ្លុះបញ្ចាំងថា វានៅវប្បធម៌ចក្រពត្តិ វានៅមាននៅលើពិភពលោកក្នុងសម័យថ្មីនេះ ... ។ គ្រាន់តែថា នៅលើពិភពលោកឥឡូវ វាមិនមែនឯកប៉ូលដូចពីមុនទៀតទេ វាមានពហុប៉ូល វាមានអ្នកខ្លាំងទន្ទឹមៗគាត់ដែរ »។
ផ្អែកតាមខ្លឹមសារនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ប្រសិនបើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះត្រូវបានអនុម័ត ប្រធានាធិបតីអាមេរិកមានសិទ្ធិកំណត់ឈ្មោះមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល យោធា និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធកម្ពុជា ដែលបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យនិងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរនៅកម្ពុជា ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មពួកគេ។ ទណ្ឌកម្មទាំងនេះ មានដូចជា ការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិដែលពួកគេមាននៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក និងការរឹតត្បិតទិដ្ឋាការមិនឱ្យពួកគេជាន់ទឹកដីអាមេរិក លើកលែងតែចូលរួមកិច្ចប្រជុំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលមានទីស្នាក់ការកណ្តាលនៅបូរីញ៉ូវយ៉ក (New York)។ ច្បាប់នេះ នឹងត្រូវបញ្ចប់ក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំ ក្រោយថ្ងៃចូលជាធរមាន។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ក៏ត្រូវបានប្រធានគណៈកម្មាធិការកិច្ចការបរទេសនៃរដ្ឋសភាអាមេរិក និងជាតំណាងរាស្ត្រនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមកពីរដ្ឋញ៉ូវយ៉ក (New York) លោក ក្រេហ្គោរី មីកស៏ (Gregory Meeks) ស្នើបន្ថែមនូវចំណុចមួយចំនួនទាក់ទងនឹងការរកឃើញរបស់រដ្ឋសភាអាមេរិក ដែលថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបន្តដឹកនាំដោយគ្មានប្រជាធិបតេយ្យដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ការបន្តបង្ក្រាបមកលើសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាង ១០០នាក់ ចាប់តាំងពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០មក តាមរយៈការចាប់ខ្លួន ការចាប់ដាក់គុកដោយប្រើបទចោទដែលមានចរិកនយោបាយជាដើម។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩១ មក ការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងបរិយាកាសមិនសេរី មិនយុត្តិធម៌ និងមិនអាចជឿទុកចិត្តបាន ដែលត្រូវបានកត់សម្គាល់ដោយការបន្លំសន្លឹកឆ្នោត ការបំភិតបំភ័យ អំពើហិង្សា និងការប្រើប្រាស់យន្តការខុសច្បាប់ដើម្បីធ្វើគណបក្សប្រឆាំងទន់ខ្សោយ។ ចំណុចចុងក្រោយនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ក៏មានស្នើបន្ថែមកថាខណ្ឌបញ្ជាក់ថា សហរដ្ឋអាមេរិកប្តេជ្ញាលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស និងនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា។ សហរដ្ឋអាមេរិកបន្តជំរុញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យទម្លាក់ចោលរាល់បទចោទប្រឆាំងនឹងលោក កឹម សុខា ធ្វើឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរស់ឡើងវិញ និងគាំទ្រកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនានាឱ្យមានការកែទម្រង់ការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ឱ្យបានប្រកបដោយភាពសេរី ត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌ និងគួរឱ្យទុកចិត្តបានពីសំណាក់សហគមន៍អន្តរជាតិ។
ក្រៅពីសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឆ្នាំ២០២១នេះ កាលពីចុងខែមករាកន្លងទៅ តំណាងរាស្ត្រលោក អាលែន ឡូវែនថល ធ្លាប់ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ថា លោកក៏កំពុងត្រៀមរៀបចំឡើងវិញដាក់សេចក្តីព្រាងច្បាប់មួយទៀត ស្តីពី «ពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា» ឱ្យរដ្ឋសភាអាមេរិកពិនិត្យសើរើមើលឡើងវិញ ដើម្បីកុំឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកបន្តផ្តល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ GSP ដល់កម្ពុជា។ កន្លងទៅ បើទោះជាមន្ត្រីកម្ពុជារួមទាំងលោក ហ៊ុន សែន ផងបានអួតអាងពីការមិនព្រួយបារម្ភ ក្រោយតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកនាំគ្នាស្នើច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មជាក់លាក់លើមន្ត្រីកម្ពុជា រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ពីក្រោយឆាកឯណោះវិញ បាន លួចចំណាយលុយដល់ទៅជាង ១, ២២ លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ ទៅជួលក្រុមហ៊ុនអាមេរិក ឲ្យជួយបញ្ចុះបញ្ចូលរដ្ឋាភិបាល និងសភាអាមេរិកកុំឲ្យអនុម័តច្បាប់ទាំងនោះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។