រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិអាមេរិកលោក ឡយ អូស្ទីន (Lloyd Austin) គ្រោងបំពេញទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជា នៅដើមខែមិថុនាខាងមុខ បន្ទាប់ពីលោកមកចូលរួមសន្និសីទកំពូលស្ដីពីសន្តិសុខ សាងហ្គ្រីឡា (Shangri-La Dialogue) នៅប្រទេសសិង្ហបុរី (Singapore)។
អ្នកឃ្លាំមើលភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងយល់ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិកពេលខាងមុខនេះ ដោយសារបារម្ភពីឥទ្ធិពលចិន ខណៈកម្ពុជា និងចិនកំពុងពង្រឹងនិងពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការផ្នែកយោធាជាមួយគ្នាកាន់តែខ្លាំង។
រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិក គ្រោងនឹងមកទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាជាលើកទី២ នៅ ដើមខែមិថុនាខាងមុខ បន្ទាប់ពីលោកធ្លាប់មកប្រទេសកម្ពុជាម្ដងហើយ កាលពីខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ដែលកាលនោះ លោកមកចូលរួមកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ាន។
ដំណឹងនៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិអាមេរិកលើកទី២នេះ ធ្លាក់ចុះចំពេលដែលកម្ពុជានិងចិន កំពុងធ្វើសមយុទ្ធយោធា «នាគមាស» រួមគ្នាចំនួន១៥ថ្ងៃ នៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង និងខេត្តព្រះសីហនុ ដែលសមយុទ្ធនេះ គ្រោងនឹងបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភានេះ។
សេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការពារជាតិអាមេរិក ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី២៤ ខែឧសភា ឱ្យដឹងថា ដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ លោក ឡយ អូស្ទីន គ្រោងនឹងជួប ពិភាក្សាការងារជាមួយមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់កម្ពុជាមួយចំនួន ។
ក្រសួងការពារជាតិអាមេរិកបញ្ជាក់ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចលើកទី១០របស់លោក ឡយ អូស្ទីន មកតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកនេះ គឺធ្វើឡើងស្របពេលក្រសួងការពារ ជាតិអាមេរិកបន្តពង្រឹងទំនាក់ទំនងរវាងអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តនិងដៃគូ ដើម្បីគាំទ្រនូវទស្សនៈតំបន់រួមគ្នា សម្រាប់សន្តិភាព ស្ថិរភាព និងវិធានការបង្ការ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ លោក ឈុំ សុជាត ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី ២៦ ខែឧសភា ថា លោកបានដឹងពីគម្រោងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ឡយ អូស្ទីន មកកាន់កម្ពុជា ប៉ុន្តែលោកមិនទាន់ដឹងនៅឡើយ ថាតើរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិក នឹងយកបញ្ហាអ្វីខ្លះមកជជែកជាមួយកម្ពុជានោះទេ។
លោក ឈុំ សុជាត៖«គាត់លើករឿងអីខ្លះយើងមិនអាចទាយដឹងមុនទេ ប៉ុន្តែជំហរកម្ពុជាយើងស្វាគមន៍មិត្តភ័ក្ដិទាំងអស់ហ្នឹង យើងអត់មានប្រកាន់ខាងណាទេ។ ការធ្វើសមយុទ្ធកន្លងមក គ្រាន់តែពង្រឹងសមត្ថភាពនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការប្រទេសទាំងពីរទេ មិនមានការគំរាមកំហែង អត់មានបញ្ហាអីជាមួយអ្នកណាទេ។ គ្រាន់តែពង្រឹងសមត្ថភាព ពង្រឹងកងទ័ពយើងទៅទាន់បច្ចេកវិទ្យាទំនើបទេបាទ»។
ទោះជាយ៉ាងណា អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក អ៊ុំ សំអាន ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភាថា ដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ ដោយសារតែ សហរដ្ឋអាមេរិក បារម្ភពីឥទ្ធិពលរបស់ចិនលើរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បន្ទាប់ពីកម្ពុជាធ្វើសមយុទ្ធយោធាជាមួយចិន ហើយលុបចោលសមយុទ្ធយោធា ជាមួយអាមេរិកនិងអូស្ត្រាលីតាំងពីឆ្នាំ ២០១៧មក។
លោកជឿជាក់ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិកនឹង លើកឡើងពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ដែលសហគមន៍ ជាតិ និងអន្តរជាតិរិះគន់កន្លងមក ថាកម្ពុជាបានសម្លាប់ប្រជាធិបតេយ្យ និងរំលោភ សិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ។
លោក អ៊ុំ សំអាន៖ «បើសិនកម្ពុជាងាកទៅចិនខ្លាំងពេក អាចឱ្យអាមេរិកសង្ស័យពីការដាក់មូលដ្ឋានទ័ពនៅកំពង់ផែរាម។ យើងឃើញកន្លងមក អាមេរិកបានដាក់ទណ្ឌកម្មមកលើកម្ពុជាមកមន្ត្រី អាហ្នឹង ជារឿងមិនល្អសម្រាប់កម្ពុជានោះទេ។ នៅពេលយើងពឹងផ្អែកលើចិនខ្លាំងពេក អ្នកវិនិយោគទុនពីប្រទេសលោកសេរី ពីអាមេរិកអីហ្នឹងក៏មានច្រើនពីប្រទេសចិនដែរ។ អ៊ីចឹងកម្ពុជា គួរស្ថិតនៅអព្យាក្រឹត្យ កុំលម្អៀងទៅខាងចិនពេក និងខាងអាមេរិកពេកអាហ្នឹងទើបកម្ពុជាយើងបានសុខ»។
ចំណែកអ្នកតាមដានភូមិសាស្ត្រនយោបាយ តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងប៉ាស៊ីហ្វិក លោក សេង វណ្ណលី លើកឡើងថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ឡយ អូស្ទីន នេះ គឺបង្ហាញអំពីការយកចិត្តទុកដាក់ជាខ្លាំងរបស់អាមេរិក ចំពោះបញ្ហាសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់ ដោយសារតែកម្ពុជានិងចិន ហាក់បានពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ផ្នែកយោធាជាមួយគ្នាកាន់តែខ្លាំង ខណៈកំណើនភាពតានតឹង នៅក្នុងតំបន់ក៏កាន់តែកើនឡើង។ លើសពីនេះ ការបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើផ្នែកយោធារវាងកម្ពុជា និងចិននេះ បានបង្កការព្រួយបារម្ភដល់ឥទ្ធិពលរបស់អាមេរិកនៅក្នុងតំបន់ដែរ។
លោកថា ទោះបីជាអាមេរិកនៅតែមានសុទិដ្ឋិនិយម ចំពោះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ក្នុងការស្ដារទំនាក់ទំនងប្រទេសទាំងពីរឡើងវិញក្ដី ក៏រដ្ឋាភិបាល កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នពិបាកនឹងទទួលយក ដោយសារតែអាមេរិកតែងតែជំរុញឱ្យ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ស្ដារនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ បើកលំហសិទ្ធិនយោបាយ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សជាដើម។
លោក សេង វណ្ណលី៖ «ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ន បើកលំហនយោបាយ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ក៏ដូចជា សេរីភាពការបញ្ចេញមតិ កាន់តែទូលំទូលាយ នឹងប៉ះពាល់ដល់ហានិភ័យគ្រប់គ្រងរបស់របបនយោបាយបច្ចុប្បន្ន។ ដូច្នេះ មានតែការពឹងផ្អែកលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួនជាមួយនឹងចិន លើបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម និងយោធាទេ ដែលធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នរស់រានមានជីវិតបាន»។
យ៉ាងណា លោក សេង វណ្ណលី ថា ប្រសិនបើកម្ពុជាមិនអនុវត្តតាមការស្នើសុំរបស់ សហរដ្ឋអាមេរិក ទាក់ទងការស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយនៅតែបង្កើនកិច្ច សហប្រតិបត្តិការយោធា ឬចូលរួមសកម្មភាពសមយុទ្ធជាមួយចិនបន្ថែមទៀតនោះ លោកថា កម្ពុជានឹងរងសម្ពាធកាន់តែខ្លាំងពីសហរដ្ឋអាមេរិក។
លោក សេង វណ្ណលី៖ «បើសហរដ្ឋ អាមេរិក មើលឃើញថា ដំណើរកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកាន់តែកើនឡើងវាបង្កហានិភ័យដល់វត្តមានអាមេរិក នៅក្នុងតំបន់នោះទំនាក់ទំនងនៅឆ្នាំ២០២៥ បើសិនគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យរបស់លោក បៃ ឌិន កាន់រដ្ឋបាលឬម៉ាស៊ីននយោបាយទៀត។ ខ្ញុំគិតថា សម្ពាធនឹងកើនឡើង ហើយទំនាក់ទំនងកម្ពុជា និងអាមេរិក នឹងមានភាពរកាំរកូសជាងបច្ចុប្បន្ន។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំគិតថា អាមេរិកនឹងជំរុញឱ្យសម្ព័ន្ធភាពក្នុងតំបន់ដាក់សម្ពាធកម្ពុជាកាន់តែខ្លាំង។
កងទ័ពកម្ពុជានិងកងទ័ពចិន កំពុងធ្វើសមយុទ្ធយោធា«នាគមាស» លើកទី៦ រយៈពេល១៥ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី១៦ ដល់ថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភា ក្រោមប្រធានបទ «ប្រតិបត្តិការប្រឆាំងអំពើភេរវកម្មរួម និងការសង្គ្រោះមនុស្សធម៌»។ សមយុទ្ធនេះ មាននាវាចម្បាំងចិន៣គ្រឿង ចូលចតនៅកំពង់ផែស្វយ័តក្រុងព្រះសីហនុបន្ថែម លើនាវាចម្បាំង២គ្រឿងទៀត ដែលបានចតនៅកំពង់ផែរាមជាង៥ខែ ហើយមិនបានត្រឡប់ទៅវិញឡើយ ខណៈអ្នកជំនាញអាមេរិកថាចិនអាចប្រើប្រាស់ កំពង់ផែរាម ដើម្បីឈ្លបយកការណ៍ និងប្រមូលព័ត៌មានសម្ងាត់ពីប្រទេសនានាក្នុងតំបន់។
ក្រុមអ្នកជំនាញភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លើកឡើងថា ដើម្បីបង្ការទំនាស់ភូមិសាស្ត្ររវាងអាមេរិកជាមួយចិន កម្ពុជាត្រូវកាត់បន្ថយកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាពិសេសផ្នែកយោធាជាមួយចិន ហើយងាកមកចូលរួមកិច្ចសន្ទនាផ្នែកសន្តិសុខជាមួយបណ្ដាប្រទេសអាស៊ាន ដោយប្រកាន់គោលការណ៍អាស៊ានជាស្នូលឱ្យកាន់តែខ្លាំង ទើបអាចគេចពីការរិះគន់ និងការចោទប្រកាន់នានា ទាក់ទងនឹងទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជាជាមួយនឹងចិន។ ទន្ទឹមនឹងនេះ កម្ពុជាត្រូវធ្វើកិច្ចសហការផ្នែកយោធា ដោយពង្រឹង កិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយបណ្ដាប្រទេសលោកសេរី និងប្រទេសនៅក្នុងតំបន់បន្ថែមទៅលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយចិន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។